Archiwum Historii i Filozofii Medycyny

Back Matter

2023-07-06T14:00:19+02:00

Front Matter

2023-04-18T12:13:46+02:00

Postacie kobiet przedstawione w „Słowniku lekarzów polskich” Stanisława Kośmińskiego

2023-07-05T13:44:45+02:00

Tematem artykułu jest analiza „Słownika lekarzów polskich” pod kątem obecności kobiet zajmujących się opieką zdrowotną (nie tylko lekarek) do XIX wieku włącznie. Dzieło przygotowane przez lekarza, historyka i bibliografa, Stanisława Kośmińskiego wydane drukiem w Warszawie w roku 1888, zawiera wykaz prac zarówno lekarzy polskich, jak i cudzoziemców, którzy praktykowali na ziemiach polskich, albo tu wydawano ich publikacje. Wydawnictwo jest tym bardziej cenne, że umieszczono w nim wszystkie pozycje od okresu średniowiecza, które udało się autorowi odnaleźć. Podano też krótkie informacje o autorach. Celem Kośmińskiego było bowiem zebranie i przedstawienie dorobku polskiej medycyny w sytuacji ograniczonej możliwości dalszego rozwoju nauk medycznych z powodu braku własnej państwowości i pod zaborami.

Profesor Wacław Franciszek Bartłomiej Kuśnierczyk (1908-1997). Próba portretu

2023-07-05T13:44:43+02:00

Jednym z wybitniejszych otorynolaryngologów lwowskich okresu Drugiej Rzeczypospolitej Polskiej oraz otorynolaryngologów śląskich w czasie po drugiej wojnie światowej był profesor Wacław Franciszek Barłomiej Kuśnierczyk (1908-1997). Szeroko przedstawiono jego rodowód, tradycje rodzinne, dzieciństwo, lata szkolne oraz uniwersyteckie w Uniwersytecie Jana Kazimierza. Przedstawiono drogę zawodową i naukową tego lekarza, wykształconego także w ośrodkach zagranicznych, w okresie lwowskim, warszawskim w czasie drugiej wojny światowej oraz w Nowym Sączu po drugiej wojnie światowej. Szczególnie dokładnie zanalizowano jego działalność naukową w Śląskiej Akademii Medycznej oraz Instytucie Onkologii w Gliwicach. Ta działalność doprowadziła go do tytułu profesora i kierownika Kliniki Otolaryngologicznej w Katowicach. Ukazano profesora Kuśnierczyka jak człowieka dużego formatu, poświęcającego także wiele czasu rodzinie, człowieka taktownego, wrażliwego, przyjaznego pacjentom i młodym lekarzom, jego zainteresowania muzyką, literaturą, turystyką etc.

Lekarze z Polski z poradą u zagranicznych monarchów

2023-07-05T13:44:41+02:00

Artykuł przedstawia sylwetki lekarzy polskich, lub blisko związanych z Polską, którzy zagranicą pełnili rolę lekarzy nadwornych, osobistych lub choćby jednorazowo, a nawet drogą korespondencyjną, konsultowali cudzoziemskich monarchów. Zebrano informacje zawarte w zachowanych dokumentach i dostępnych omówieniach. Pozycja medyków na monarszych dworach, wynikająca zrazu ze znacznej biegłości zawodowej, wiedzy naukowej czy możnej protekcji, wykraczała często poza obowiązki czysto lekarskie. Odgrywali oni jednocześnie ważne role polityczne i pełnili misje dyplomatyczne. Wszystkie te funkcje miały znaczenie prestiżowe, ale również praktycznie oddziaływały na korzyść Polski. Zatem kim byli owi medycy?

„Regimen Sanitatis” dla osób w podeszłym wieku w medycynie XIII-XVI w.

2023-07-05T13:44:39+02:00

Osoby w wieku podeszłym, w ujęciu medycyny XIII-XVI w., cierpią na obniżenie temperatury oraz wilgotności organizmu, co wpływa również na zaburzenia fizjologiczne. Bardzo ważnym zagadnieniem było środowisko życia: powietrze, wiatry, pory roku, budynek mieszkalny oraz odzienie. Zdrowe życie osoby starszej to przechodzenie od aktywności fizycznej do wypoczynku, i od wypoczynku do aktywności fizycznej. W celu utrzymania dobrego zdrowia zwracano szczególną uwagę na dietę i sen.

„O lepszą, jaśniejszą, wolną od duchowo obcego elementu przyszłość lekarską”. Starania Związku Lekarzy Państwa Polskiego o „odżydzenie” stanu lekarskiego (1936-1939)

2023-07-05T13:44:36+02:00

Tzw. kwestia żydowska stanowiła ważny temat polskiej debaty publicznej w okresie międzywojennym. W Polsce znajdowało się jedno z największych skupisk ludności żydowskiej na świecie. Począwszy od lat 30. XX w. Stronnictwo Demokratyczno-Narodowe zachęcało Polaków do bojkotu żydowskich przedsiębiorstw oraz żydowskich lekarzy. W drugiej połowie lat trzydziestych XX w. udział procentowy lekarzy Żydów w okręgowych izbach lekarskich ziem zachodnich był stosunkowo niewielki, podczas gdy Żydzi stanowili 66% członków lwowskiej, 52 87% łódzkiej, 41 11% krakowskiej, warszawsko-białostockiej 37.92%, lubelskiej 34 71%, wileńsko-nowogródzkiej 34 64% izby lekarskiej. Wkrótce po zakończeniu I wojny światowej środowiska nacjonalistyczne w Polsce rozpoczęły starania o wprowadzenie tzw. paragrafu aryjskiego także w obrębie stanu lekarskiego. Celem takiego działania miał być polonizacja środowiska lekarskiego. W 1938 roku Związek Lekarzy Państwa Polskiego wprowadził do swojego statutu paragraf aryjski, zgodnie z którym, członkiem stowarzyszenia mógł być jedynie chrześcijanin „z urodzenia” co wykluczało lekarzy Żydów.

Zygmunt Kramsztyk, MD and his idea of innovative hospitals

2023-07-05T13:44:34+02:00

Background
Problem of education of Jewish doctors in Poland under Russian occupation of the 19th c.
Objective
Presentation of doctor Zygmunt Kramsztyk (1849- 1920) a Jewish ophthalmologist – who created an innovative system of hospitals based on the most modern trends in Europe and tried to introduce it in Warsaw between 1894-1902.
Methods
The article is based on information found in medical journals published in the 19th and 20th c, articles written by Z. Kramsztyk, the book of archives, inventory of the Jewish hospital of Warsaw and the history of Jews and their education in Poland.
Results
Zygmunt Kramsztyk tried to introduce advances in the European system of hospital building , their management and overall in the medical sciences of those days, especially in bacteriology, however, was unable to implement his ideas due to political restrictions of the Russian occupants. He tried to provide access to health care for all social classes. Apart from treating patients he propagated sanitary education of the public. In his own journal “Criticism in Medicine” [“Krytyka Lekarska”] he presented articles on legal and ethical aspects of medicine, methodology of writing scientific papers, the use of new medical equipment, doctor-patient relationship, philosophy of medicine and precision in medical terminology.
Conclusion
His ideas were not fully implemented because of the political situation, however were appreciated later when liberated Poland tried to introduce a new health care system in 1928.

Błogosławiona Elżbieta Róża Czacka (1876-1961) – niewidoma Matka niewidomych

2023-07-05T13:44:14+02:00

BLESSED ELŻBIETA RÓŻA CZACKA (1876-1961) – A BLIND MOTHER OF THE BLINDS

Elżbieta Róża Czacka (1876-1961) was a member of a family with rich patriotic, social and charity traditions. After she lost her eyesight in her early youth, she devoted her life to work for the blind combined with a religious vocation. Officially, in 1911, thanks to her initiative, the Society for the Care of the Blind (TOnO) was established as the first organization that became the beginning of the so-called Opus of Laski. In 1915, she headed the congregation of the Franciscan Sisters of the Cross (Sorores Franciscanes Ancillae Crucis – FSK), which was the first female religious congregation created after Poland regained independence.
This article aims to introduce the person of Mother Czacka, who, despite suffering and diseases, devoted her life to the implementation and development of typhlology in Poland. Recognition of her activities combining the religious and charity spheres was achieved by proclaiming her blessed to the Catholic Church in 2021. To show the topicality of the activities it promotes, the activities of TOnO, as one of the institutions established by it, were also presented.
The works initiated by Róża Czacka can not be considered in isolation. Despite the secular nature of the TOnO board and the religious nature of the religious community, they were based on Christian care and Catholic principles of helping weaker people.

Pojęcie kłamstwa a obowiązek prawdomówności w medycynie

2023-07-05T13:44:32+02:00

W tekście tym, podjęto problematykę pojęcia kłamstwa i samooszustwa w relacji do obowiązku prawdomówności w medycynie. Koncepcja wielkiego kłamstwa Roberta Veatcha, łącząca oba te pojęcia i czyniąca z nich cechy definicyjne specjalnego aktu nieszczerości w medycynie, została zaprezentowana jako zdecydowanie zbyt szeroko używająca pojęcia kłamstwa oraz pomijająca bardzo istotny aspekt samooszustwa, jakim jest skrajna subiektywność tego zjawiska. Na koniec została zaprezentowana propozycja przekształcenia koncepcji Veatcha, w taki sposób, aby pojęcia te były używane w sposób ścisły.

Przytułki w Pile i okolicach w świetle diecezjalnych wizytacji kanonicznych XVII i XVIII wieku

2023-07-05T13:44:30+02:00

Celem pracy jest przybliżenie charytatywnej działalności kościoła katolickiego w północnej Wielkopolsce w okresie kontrreformacji. Zorganizowano wówczas, nie tylko tutaj, liczne przytułki dla chorych i ubogich, co stanowić miało świadectwo pokory i miłosierdzia oraz przeciwwagę wobec protestanckich zarzutów dotyczących pychy i chciwości kleru. W oparciu o drobiazgowe sprawozdania okresowych wizytacji parafii przez biskupów, na przykładzie Piły i okolic, podjęto próbę oceny ważnej funkcji spełnianej przez Kościół w zakresie opieki społecznej i lecznictwa w XVII i XVIII wieku.

Marian Henryk Antoni Zachert (1894-1944) – wybitny znawca jaglicy i organizator systemu leczenia jaglicy w Polsce

2023-07-05T13:44:27+02:00

Artykuł przedstawia biografię oraz dorobek naukowy polskiego okulisty Mariana Zacherta (1894‒1944). Zachert był asystentem Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Jagiellońskiego w Krakowie. W 1924 przedstawił opis ulepszonego przez siebie elektromagnesu. Był wybitnym znawca jaglicy i redaktorem „Przeglądu Trachomatologicznego i Okulistyki Społecznej”. Był stypendystą Fundacji Rockefellera. Organizował w Polsce system ośrodków diagnozujących i leczących jaglicę. Był członkiem Armii Krajowej i został zamordowany wraz z żoną podczas Powstania Warszawskiego.

Stanisław Altenberger (1906-1963) – autor dobrego Podręcznika okulistyki

2023-07-05T13:44:25+02:00

Celem pracy jest przybliżenie sylwetki i dorobku naukowego Stanisława Altenbergera (1906-1963). Był profesorem okulistyki, uczniem prof. Melanowskiego, kierownikiem Kliniki Okulistycznej Uniwersytetu Warszawskiego.

Wiktor Arkin (1894-1982) – pionier transplantologii rogówki w Polsce

2023-07-05T13:44:22+02:00

Celem pracy jest przybliżenie sylwetki i dorobku naukowego Wiktora Arkina (1894-1982). Był lekarzem okulistą, kierownikiem Kliniki Okulistycznej Instytutu Doskonalenia i Specjalizacji Kadr Lekarskich (w późniejszym okresie Studium Doskonalenie Lekarzy Akademii Medycznej w Warszawie) oraz pionierem transplantologii rogówki w Polsce.

Eustachy Michał Sawicki herbu Lubicz (1863-1927) – miejski i powiatowy lekarz w Biłgoraju w latach 1892-1919

2023-07-05T13:44:20+02:00

Artykuł przedstawia postać doktora Eustachego Michała Sawickiego herbu Lubicz (1863-1927), absolwenta Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Warszawskiego. Przez większą część życia zawodowego był on związany z Biłgorajem, gdzie prowadził prywatną praktykę lekarską, jak również pełnił funkcje lekarza miejskiego i powiatowego. Dwukrotnie był powoływany do służby w armii carskiej – podczas wojny rosyjsko-japońskiej oraz w czasie I wojny światowej. W ostatnich latach życia był związany z Ordynacją Zamojską – kierował szpitalem ordynackim w Zwierzyńcu.

Antoni Sławikowski (1796-1870) – pierwszy kierownik Katedry Okulistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego

2023-07-05T13:44:17+02:00

Artykuł przedstawia biografię oraz dorobek naukowy polskiego okulisty Antoniego Sławikowskiego (1796- 1870). W 1819 uzyskał dyplom doktora medycyny na Uniwersytecie w Wiedniu. Był profesorem nadzwyczajnym w Instytucie Medyczno-Chirurgicznym we Lwowie oraz profesorem zwyczajnym na Uniwersytecie Jagiellońskim od 1851 roku. Należał do Towarzystwa Naukowego Krakowskiego i wyodrębnionego z niego w roku 1866 Towarzystwa Lekarskiego Krakowskiego. Był również członkiem korespondentem Towarzystw Lekarskich w Warszawie i Wiedniu oraz członkiem honorowym Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk i Towarzystwa Gospodarskiego we Lwowie. Był współzałożycielem Instytutu Głuchoniemych i Ociemniałych we Lwowie. W 1831 roku został odznaczony austriackim Złotym Krzyżem z Koroną za zasługi obywatelskie podczas epidemii.

Alicja Macheta, 30 lat minęło… Historia powstania oraz działalności Sekcji Historycznej Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii w latach 1986- 2020. Wydawnictwo Księgarnia Akademicka, Kraków 2021, ss.109+1 nlb, ilustr., indeks. ISBN 978

2023-04-19T11:08:09+02:00

Przemysław Dymek, 7 Batalion Sanitarny. Kadra Zapasowa 7 Szpitala Okręgowego. (Seria Zarys historii wojennej pułków polskich w kampanii wrześniowej, zeszyt 220). Oficyna Wydawnicza „Ajaks”, Pruszków 2021, ss.27+1 nlb., ilustr. ISBN 978-83-66508-14-9

2023-04-19T11:13:32+02:00

Wojny i epidemie w dziejach Rzeczypospolitej. Dżuma, cholera, tyfus. Wydawnictwo Naukowe PWN SA, Warszawa 2022, ss.181+3 nlb., ilustr. ISBN 978-83-01-22089-1.

2023-04-19T11:17:50+02:00