Korespondencja arcybiskupa ormiańskokatolickiego Józefa Teodorowicza z prymasem Polski kardynałem Augustem Hlondem z lat 1924-1938

Authors

  • Tomasz Krzyżowski Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce; Polska Akademia Umiejętności, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.06

Keywords:

Józef Teodorowicz, August Hlond, Therese Neumann, Catholic Church in Poland

Abstract

The Correspondence between the Armenian Catholic Archbishop Józef Teodorowicz and the Polish Primate Cardinal August Hlond in the years 1924-1938

Cardinal August Hlond (1881-1948) and Archbishop Józef Teodorowicz (1864-1938) are notable representatives of the Polish Episcopate of the first half of the 20th century. They were men of extraordinary abilities, spiritual and intellectual values and organizational skills. As devout shepherds and great patriots, they took an active part in public life. Their letters, which constitute the main subject of this edit, illustrate the comprehensive and multi-layered involvement of both hierarchs in the area of Church and state, as well as their intense mutual cooperation. The article raises a number of issues, mainly concerning the problems of the Catholic Church in Poland at that time, i.e. the establishment of the Catholic News Agency, the work to create the facilities of the Catholic Action and their activities, the Catholic press in Poland, religious ceremonies, the education reform, catechisation, religious congregations, and the work of the episcopacy: the agenda, pastoral letters, activities of individual committees, etc. In addition, the letters provide information on the position of the two hierarchs on the parliamentary elections and the political situation in Poland, and also on the dispute between Archbishop Teodorowicz and the Jesuit Paweł Siwek about the Catholic mystic Therese Neumann of Konnersreuth.

Author Biography

Tomasz Krzyżowski, Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce; Polska Akademia Umiejętności, Kraków

Historyk, absolwent i doktor Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie, pracownik naukowy Ośrodka Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce przy Polskiej Akademii Umiejętności; specjalizuje się w kościelnych dziejach Ormian polskich w XIX i XX wieku oraz historii Kościoła rzymskokatolickiego w Galicji; uczestnik projektu NPRH pt. Pomniki dziejowe Ormian polskich.

References

Źródła archiwalne:

Archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie, spuścizna arcybpa Józefa Teodorowicza, Korespondencja z kard. Augustem Hlondem

Archiwum Kurii Metropolitalnej Krakowskiej, sygn. TS XII/ 139, Protokół Konferencji Komisji Prawnej Episkopatu Polski, Warszawa 19-20 VI 1934

Archiwum Prowincjalne Sióstr Urszulanek Unii Rzymskiej w Krakowie, sygn. AZ 396, informacje biograficzne s. Beaty Barthel de Weydenthal Archiwum Salezjańskie Inspektorii Krakowskiej w Krakowie, Acta Hlondiana. Materiały do życia i działalności kardynała Augusta Hlonda Prymasa Polski, oprac. S. Kosiński, Ląd nad Wartą 1966, mszps

Źródła drukowane:

Aleksander Kakowski posłaniec wolności. Zeszyt dokumentacyjny, oprac. W. Krzyżewski, Warszawa 2017

Hierarchia Catholica medii et recentioris aevi, sive Summorum pontificum – S. R. E. cardinalum ecclesiarum antistitum series: e documentis tabularii praesertim Vaticani collecta, digesta, edita, 9, a pontificatu Pii PP. X (1903) usque ad pontificatum Benedicti PP. XV (1922), wyd. Z. Pięta, Patavii 2002.

Hlond A., Dzieła. Nauczanie 1897-1948, 1, red. J. Konieczny, Toruń 2003

Hlond A., O życiu parafialnym. Wielkopostny list pasterski, Poznań 1933

Index librorum prohibitorum Leonis XIII summi pontificis auctoritate recognitus SSMI D. N. Pii PP. XI iussu editus, Romae 1925

Katalog kościołów i duchowieństwa archidiecezji warszawskiej na rok 1937, Warszawa 1937

[List arcybpa J. Teodorowicza do kard. A. Hlonda], „Gregoriana”, 1938, 4, s. 204

[List kard. A. Hlonda do arcybpa J. Teodorowicza], „Dziennik Poznański”, 80, 1938, 242, s. 2

[List kard. A. Hlonda do arcybpa J. Teodorowicza, Poznań 21 listopada 1938], „Gregoriana”, 1938, 4, s. 204

List pasterski Biskupów Polskich w sprawie wyborów, Warszawa 6 XII 1927, „Miesięcznik Kościelny dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 42, 1927, 11-12, s. 63-65

List pasterski J[ego] Em[inencji] Ks. Kardynała Prymasa o katolickie zasady moralne, Poznań 1936

Międzynarodowy Kongres Chrystusa Króla. Program informator, Poznań 1937

O ducha chrześcijańskiego w Polsce. List pasterski Episkopatu Polski, Płock [1934]

Odezwa J[ego] Em[inencji] Ks. Kardynała Prymasa w sprawie „Święta Młodzieży”, „Miesięcznik Kościelny dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 47, 1932, 10, s. 89

Primum Concilium Plenarium Polonicum: anno domini MCMXXXVI Częstochowiae habitum: Francisco S. R. E. card. Marmaggi summi pontificis Pii Pp. XI legato apostolico praeside. Decreta, Poznań 1937

Rocznik archidiecezji gnieźnieńskiej i poznańskiej na 1938 rok, Poznań 1938

Rocznik archidiecezji poznańskiej na rok tysiąclecia 1968, Poznań 1968

Schematyzm diecezji tarnowskiej 1987, Tarnów 1987

Uchwały I Polskiego Synodu Plenarnego odbytego w Częstochowie w dniach 26-27 VIII 1936 oraz orędzie Episkopatu Polskiego w sprawie uchwał synodu, Poznań 1938

Wołczański J., Listy arcybiskupa Józefa Teodorowicza do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1900-1923, cz. 1, 1900-1901, „Przegląd Wschodni”, 8, 2003, 4, s. 977-1019; cz. 2, 1902-1913, ibidem, 9, 2004, 2, s. 379-429; cz. 3, 1914-1923, ibidem, 9, 2006, 4, s. 803-838

Wołczański J., Listy biskupa Józefa Sebastiana Pelczara do arcybiskupa Józefa Bilczewskiego z lat 1889-1923, w: Święty Józef Sebastian Pelczar (1842-1924). Rektor Uniwersytetu Jagiellońskiego i biskup przemyski, red. A. Kubiś, J. Wołczański, Kraków 2005, s. 207-358

Z życia Kościoła Chrystusowego. List pasterski Jego Eminencji Ks. Kardynała Prymasa, „Miesięcznik Kościelny dla Archidiecezji Gnieźnieńskiej i Poznańskiej”, 50, 1935, 4, s. 117-130

Opracowania:

Adam K., Das Wesen des Katholizismus, Augsburg 1924

Aigner E., Zehn Jahre Konnersreuth, Berlin–Friedenau 1939

Benoit L., Les phénomènes extatiques et leurs dérivés chez Thérèse Neumann, „Études carmélitaines. Mystiques et missionaires”, 1933, 1, s. 39-51

Bibliografia katolickich czasopism religijnych w Polsce 1918-1944, red. Z. Zieliński, Lublin 1981

Bielawny K., Ignacy Wysoczański – biskup Kościoła Starokatolickiego i Kościołów Wschodnich, w: Biskup – prezbiter – diakon. Perspektywa polskokatolicka i rzymskokatolicka, red. J. Jezierski, Olsztyn 2008, s. 187-199

Biographisches Lexikon des Kaiserthums Oesterreich, 7, red. C. von Wurzbach, Wien 1861

Bogdanowicz A., O logikę w mistyce, „Gazeta Kościelna”, 41, 1934, 8, s. 80-82; 41, 1934, 12, s. 132-134

Bosco G., Vita di San Pietro, principe degli apostoli e primo papa dopo Gesù Cristo, Torino 1856

Bukowicz J., Świadkowie wiary. Marianie prześladowani przez hitleryzm i komunizm, Warszawa 2001

Chajko G., Arcybiskup Bolesław Twardowski (1864-1944). Metropolita lwowski obrządku łacińskiego, Rzeszów 2010

Deutsche Biographische Enzyklopädie, 1-3, 6-7, 9, red. W. Killy, München 1995-1998

Encyklopedia katolicka, 1, 5, 8, 11, 15, Lublin 1985, 1989, 2000, 2006, 2011

Encyklopedia wiedzy o jezuitach na ziemiach Polski i Litwy 1564-1995, oprac. L. Grzebień, Kraków 1995

Fokciński H., Wspomnienie o Zofii Olszamowskiej Skowrońskiej, „Kronika Rzymska”, 1983, 2, s. 13-15

Garlicki A., Józef Piłsudski 1867-1935, Kraków 2017

Gawlik S., Życie i działalność ks. arcybpa Józefa T. Teodorowicza, Kraków–Warszawa–Struga 1988

Grabiński B., Das Phänomen der Stigmatisation. Mit einer Würdigung der Stigmatisationsfälle aus neuester Zeit, München 1929

Iwicki J., Charyzmat Zmartwychwstańców. Historia Zgromadzenia Zmartwychwstania Pańskiego, 2, 1887-1932, Kraków–Kielce 2007

J. N., Konnersreuth, „Czas”, 1934, 36, s. 4

Jachowski J., Lisiecki Arkadiusz Marian, w: Polski słownik biograficzny, 17, Wrocław–Warszawa–Kraków 1972, s. 453-454

Jakubek M., Prasa krakowska 1795-1918. Bibliografia, Kraków 2004

Kajzar P., Mauzoleum marszałka Józefa Piłsudskiego na Wawelu w latach 1935-1989, Kraków 2018

Kanonicy Kapituły Katedry Gnieźnieńskiej 1918-2009, red. B. Czyżewski, K. Wętkowski, Gniezno 2010

Kardynał August Hlond (1881-1948). Pasterz – nauczyciel – świadek, red. M. Grygiel, Poznań 2010

Kinasz A., Błogosławiona Marcelina Darowska – życie i działalność w służbie Bogu, ojczyźnie, społeczeństwu, „Folia Historica Cracoviensia”, 15/16, 2009/2010, s. 375-390

Kostkiewicz J., Kierunki i koncepcje pedagogiki katolickiej w Polsce 1918-1939, Kraków 2013

Kosyra-Cieślak H., Krzyżami zdobyłeś serce moje. Matka Józefa Karska niepokalanka 1823-1860, Szymanów 2002

Kowalski K., Międzynarodowy Kongres Filozofii Tomistycznej w Poznaniu, „Collectanea Theologica”, 16, 1935, 1, s. 134-139

Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996

Król-Mazur R., Działalność polityczna arcybiskupa Józefa Teofila Teodorowicza w latach 1888-1923, Kraków 2013

Krzyżowski T., Archidiecezja lwowska obrządku ormiańskokatolickiego w latach 1902-1938, Kraków 2018, rozprawa doktorska napisana pod kierunkiem ks. prof. dr. hab. J. Wołczańskiego na Uniwersytecie Papieskim Jana Pawła II w Krakowie, mszps

Krzyżowski T., Ksiądz profesor Mieczysław Tarnawski (1886-1928). Historyk, wychowawca, patriota, Lwów–Kraków 2012

Krzyżowski T., Kulisy nominacji następcy ormiańskokatolickiego arcybiskupa Lwowa Józefa Teodorowicza, „Lehahayer”, 5, 2018, s. 249-263, https://doi.org/10.12797/LH.05.2018.05.10 DOI: https://doi.org/10.12797/LH.05.2018.05.10

Kto był kim w Drugiej Rzeczypospolitej, red. J. M. Majchrowski, Warszawa 1994

Leksykon duchowieństwa represjonowanego w PRL w latach 1945-1989, 1, red. J. Myszor, Warszawa 2002

Lexikon für Theologie und Kirche, 7, 10, red. M. Buchberger, H. Höfer, K. Rahner, Freiburg im Breisgau 1935, 1965

Lis A., „Polonia” wobec najważniejszych wydarzeń politycznych w Polsce w okresie międzywojennym: zamachu stanu w 1926 r. i procesu brzeskiego, „Rocznik Historii Prasy Polskiej”, 19, 2016, 3, s. 75-90

Łojek J., Myśliński J., Władyka W., Dzieje prasy polskiej, Warszawa 1988

Łuczak Cz., Ks. Piotr Wawrzyniak (1849-1910), Poznań 2000

Madaj K., Żuławnik M., Proboszcz getta, Warszawa 2010

Mager A., Le Problemè scientifique de la Stigmatisation, „Études carmélitaines. Mystiques et missionaires”, 1936, 2, s. 143-156

Masoneria czym jest, a czym nie jest, Poznań 1935

Mazur Z., Woroniecki Jacek Adam, w: Słownik polskich teologów katolickich 1918-1981, 7, red. L. Grzebień, Warszawa 1983, s. 431-443

Metropolita Andrzej Szeptycki. Studia i materiały, red. A. A. Zięba, Kraków 1994

Molenda J., Rostworowski Wojciech Hilary, w: Polski słownik biograficzny, 32, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989, s. 246-251

Neue Deutsche Biographie, 19, red. K. Aretin, Berlin 1999

Niezgoda C., Wierny ideałom. Życie, działalność i duchowość Józefa Sebastiana Pelczara (1842-1924), Kraków 1988

Nir R., Rhode Paweł Piotr, w: Polski słownik biograficzny, 31, Wrocław–Warszawa–Kraków 1988-1989, s. 264-265

Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1999. Słownik biograficzny, Warszawa 2000

Nowak A., Słownik biograficzny kapłanów diecezji tarnowskiej 1786-1985, 2, 4, Tarnów 2000, 2004

Pajewski J., Lubomirski Zdzisław, w: Polski słownik biograficzny, t. 18, Wrocław–Warszawa–Kraków 1973, s. 66-69

Pastuszewski S., Kapłan wagabunda na Zamojszczyźnie, „Archiwariusz Zamojski”, 2013, 12, s. 69-80

Poray-Madeyski de B., Le cas de la visionaire stigmatisée: Thérèse Neumann de Konnersreuth, Paris 1940

Pospieszalski K. M., Roszkowski Antoni, w: Polski słownik biograficzny, 32, Wrocław–Warszawa–Kraków 1989-1991, s. 260-261

Prokop K. R., Poczet biskupów krakowskich, Kraków 1999

Przybyszewski B., Mazanek Stefan, w: Polski słownik biograficzny, 20, Wrocław–Warszawa–Kraków 1975, s. 288-289

Puciłowski J., Biskup z indeksu kościelnego, „Znak”, 61, 2009, 654, s. 75-83 DOI: https://doi.org/10.1055/s-0029-1201139

Siwek P., Konnersreuth w świetle nauki i religii, Kraków 1931

Siwek P., Metody badań zjawisk nadprzyrodzonych. Problem Konnersreuth, Kraków 1933

Słomka A., Rys biograficzny kardynała A. Hlonda, w: August kardynał Hlond na straży sumienia Narodu. Wybór pism i przemówień, Warszawa 1999, s. IX-XV

Słownik pedagogów polskich, red. W. Bobrowska-Nowak, D. Drynda, Katowice 1998

Słownik polskich pisarzy franciszkańskich (bernardyni i franciszkanie śląscy, franciszkanie konwentualni, klaryski oraz zgromadzenia III reguły), red. H. E. Wyczawski, Warszawa 1981

Steuer A., P. Siwek, Metody badań zjawisk nadprzyrodzonych. Problem Konnersreuth, Kraków 1933; J. Teodorowicz, Zjawiska mistyczne i ich tłumaczenia (Konnersreuth), Poznań 1933 [recenzja], „Ateneum Kapłańskie”, 20, 1934, 33, s. 83-90

Straszyński A., Koskowski Włodzimierz, w: Polski słownik biograficzny, 14, Wrocław–Warszawa–Kraków 1968-1969, s. 233-234

Szaniecki P., Ojciec Karol Van Oost, Tyniec 1990

Szczepaniak M., Spirala pomówień czy walka o dusze? Wokół polityki na ambonie w kazaniu radiowym arcybiskupa. Teodorowicza, „Śląskie Studia Historyczno-Teologiczne”, 46, 2013, 1, s. 129-146

Teodorowicz J., Herold Chrystusa na tle epoki, Poznań 1937

Teodorowicz J., Konnersreuth im Lichte der Mystik und Psychologie, Salzburg 1936

Teodorowicz J., Mystical Phenomena in the Life of Theresa Neumann, tłum. R. Kraus, London 1940

Teodorowicz J., Od Betlejem do Nazaretu, Poznań 1932

Teodorowicz J., Od Jahwy do Mesjasza, Poznań 1936

Teodorowicz J., Św. Paweł Apostoł Narodów, „Prąd”, 17, 1930, 18, s. 209-232, 278-293

Teodorowicz J., Zjawiska mistyczne i ich tłumaczenia (Konnersreuth), Poznań 1933

Teodorowicz J., Zjawiska mistyczne i ich tłumaczenia, „Ateneum Kapłańskie”, 18, 1932, 29, s. 1-16, 105-121, 209-229, 313-338

Toruński słownik biograficzny, 1, red. K. Mikulski, Toruń 1998

Urban J., Katedra na Wawelu po 1918 roku, Kraków 2008

Vigouroux F., Bacuez G., Brassac A., Manuel biblique ou Cours d’Écriture Sainte, à l’usage des Séminaires. Ancien Testament, 1-2, Paris 1917, 1920

Wąsicki J., Lisowski Zygmunt, w: Wielkopolski słownik biograficzny, red. A. Gąsiorowski, J. Topolski, Warszawa–Poznań 1981, s. 427

Wilk S., Episkopat Kościoła katolickiego w Polsce w latach 1918-1939, Warszawa 1992

Wilk S., Nuncjatura Warszawska w II Rzeczypospolitej, w: Nuncjatura Apostolska w Rzeczypospolitej, red. T. Chynczewska-Hennel, K. Wiszowata-Walczak, Białystok 2012, s. 441-455

Wołczański J., Wydział Teologiczny Uniwersytetu Jana Kazimierza we Lwowie 1918-1939, Kraków 2002

Zaleski T., Słownik biograficzny duchownych ormiańskokatolickich oraz duchownych rzymskokatolickich pochodzenia ormiańskiego w Polsce w latach 1750-2000, Kraków 2001

Zawadzki R. M., Święta Jadwiga Andegaweńska, „Folia Historica Cracoviensia”, 15/16, 2009/2010, s. 101-110

Zieliński T., Hellenizm a judaizm, 1-2, Kraków 1927

Downloads

Published

2019-12-31

How to Cite

Krzyżowski, T. (2019). Korespondencja arcybiskupa ormiańskokatolickiego Józefa Teodorowicza z prymasem Polski kardynałem Augustem Hlondem z lat 1924-1938. Lehahayer, 6, 165–296. https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.06

Issue

Section

Articles