Ormianie kamienieccy w ostatniej ćwierci XVII wieku – próba rekonstrukcji spisu imiennego

Authors

  • Monika Agopsowicz Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, Warszawa

DOI:

https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.01

Keywords:

Polish Armenians, Kamieniec Podolski, Kamiantes-Podilskyi

Abstract

Armenians in Kamieniec Podolski in the Last Quarter of the 17th Century − An Attempt to Reconstruct the Census Records

By examining the manuscript sources created by Armenian community in Kamieniec Podolski (Kamianets-Podilskyi), Jazłowiec (Yazlovets), Lwów (Lviv) and Stanisławów (now: Ivano-Frankivsk), the author reconstructs the names and surnames of Armenians who lived in Kamieniec Podolski before the Turkish invasion of 1672 and those who resided there immediately after 1700.

Author Biography

Monika Agopsowicz, Fundacja Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, Warszawa

Niezależna badaczka dziejów Ormian polskich, autorka i redaktorka publikacji i wystaw z tej dziedziny; uczestniczka projektu NPRH pt. Pomniki dziejowe Ormian polskich; członkini Rady Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie (gdzie prowadzi projekty archiwalne i muzealne) oraz Rady Ośrodka Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce.

References

Źródła archiwalne:

Archiwum Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich w Warszawie: sygn. 9/4, Liber scribendi coniugatos [1707-1783]; sygn. 9/24, Liber secundus antiquus baptizatorum et confirmatorum [1703-1783]; sygn. 9/36, Liber defunctorum Parochianorum Stanislavoviensium Armenorum [1715-1829]; sygn. 9/39, Księga małżeństw 1700-1813 (https://szukajwarchiwach.pl/345#tabZasoby); sygn. 10/85, Aġòt’amatoyc’ (Modlitewnik), 1690; sygn. 18/226, Inwentarz i księga wydatków K[ościoła] Pa[arafialnego] Ormiańskiego w Stanisławowie XVIII-XIX

Archiwum Główne Akt Dawnych w Warszawie: Metryka koronna, sygn. 209, k. 174v-175; Księgi metrykalne i akta parafii i gmin różnych wyznań i obrządków (Ormianie, Autokefaliczna Cerkiew Prawosławna, Baptyści, Mennonici, Ewangeliczni Chrześcijanie) z terenów tzw. zabużańskich; sygn. 456/1, Liber metricarum. Ecclesia Armena Zloczoviensis

Archiwum Narodowe w Krakowie: Archiwum Sanguszków Podhoreckie II, sygn. Podh II 165, Księga wójtowska z Jazłowca 1648-1669

Biblioteka Książąt Czartoryskich (Muzeum Narodowe) w Krakowie: sygn. 3543 IV, Akta zaręczynowe i małżeńskie parafii obrządku ormiańskokatolickiego w Stanisławowie z lat 1693-1784 (tłumaczenie na język polski: http://www.archiwum.ormianie.pl/archiwuma.php?ida=15&id=83862&ik=1)

Biblioteka Zakładu Narodowego im. Ossolińskich we Wrocławiu: sygn. 1359/II, Akta sądu prawa uprzywilejowanego ormiańskiego w Stanisławowie 1681-1689; sygn. 1590/II, Akta sądu ormiańskiego w Stanisławowie z lat 1692-1702; sygn. 1732/II, Protocollum actorum consistorii archiep[iscop]atus Leopolien[sis] nationis Armenae tam sub administratione Re[vere]nd[issi]mi D[omi]ni Deodati Nersessovicii episcopi Traianopolitanensis quam sub felici introductione Ilustr[issi]mi ac Re[vere]nd[issi]mi D[omi]ni Vartani Hunaniani Dei et Ap[osto]licae Sedis Gratiae archiep[iscop] i Leopoliensis nationis eiusdem Armenae formatum [1684-1699]

Bibliothek des Mechitharistenklosters w Wiedniu: sygn. 440, Metrjka kościoła ormiańskiego roku 1636 Februar[…]

[Centralnyj] Centralʹnij deržavnij іstoričnij arhіv Ukraїni we Lwowie: sygn. f. 52, op. 2, spr. 531, Iudicium Necessarium Armenorum Leopoliensium Bannitum…, s. 1538-1551, 1556-1563, 1569-1572

[Lwiwśka] Lʹvіvsʹka nacіonalʹna naukova bіblіoteka Ukraїni іmenі V. Stefanika: sygn. f. 5, op. 1, spr. 1485, Akta sądowe Ormian w Jazłowcu (1669-1672), k. 183-226; sygn. f. 5, op. 1, spr. 1644/II, Kaspra Butachowicza Rozmaitości; sygn. f. 5, op. 1, spr. 1655, Munimenta niektóre służące kościołowi archikatedralnemu lwowskiemu ormiańskiemu cum suo indice iako-to tom I; sygn. f. 5, op. 1, spr. 1657: Munimenta zawierające się w tey xiędze są in rem koscioła katedralnego lwowskiego ormianskiego oraz y regestra […] na początku wyrazony […] tom III; sygn. f. 5, op. 1, spr. 1723/II, Protocollon spraw regimis et ordinis residentiae seniorum Armenorum Leopoliensis [1668-1686]

[Nacyjanalny] Nacyânalʹny gіstaryčny arhіў Belarusі w Mińsku: f. 1807, op. 1, d. 1 [Akta prawa uprzywilejowanego ormiańskiego zamojskiego z lat 1660-1668]

Źródła drukowane:

Acta Nuntiaturae Polonae, 34, Opitius Pallavicini (1680-1688), wyd. M. Domin Jačov, 6, (1 I 1683-30 VI 1683), Kraków 2008

Actum Cameneci Podoliae, in praetorio civitatis ejusdem, sabbato post festum nativitatis beatissimae Virginis Mariae proximo, anno Domini millesimo septingentesomo, w: Arhiv Ûgo-zapadnoj Rossii, izdavaemyj komissiej dlâ razbora drevnih aktov, sostoâŝej pri Kievskom Voennom, Podolʹskom i Volynskom general-gubernatore, 7/1, Kiev 1886, s. 556-583

Album civium Leopoliensium. Rejestry przyjęć do prawa miejskiego we Lwowie 1388-1783, 1-2, wyd. A. Janeczek, Poznań 2005

[Garkawiec] Garkavec A. N., Kypčakskoe pisʹmennoe nasledie, 1, Katalogi i teksty pamâtnikov armânskim pisʹmom, Almaty 2002

[Pidou A. M.], Krótka wiadomość o obecnym stanie, początkach i postępie misyi apostolskiej do Ormian w Polsce, Wołoszczyźnie i sąsiednich krajach oraz o początku i założeniu dla tychże Ormian kolegium papiezkiego we Lwowie, będącego pod kierunkiem OO. Kleryków regularnych, Teatynami zwykle zwanych, aż do I kw. 1669 r., w: Źródła dziejowe, 2, Dzieje zjednoczenia Ormian polskich z Kościołem Rzymskim w XVII wieku, z dwóch rękopisów, z włoskiego i łacińskiego w przekładzie polskim, wyd. A. Pawiński, Warszawa 1876

Przyczynki źródłowe do kampanii 1674 r., „Przegląd Historyczno-Wojskowy”, 6, 1933

Tryjarski E., Katalogi alumnów kolegium teatyńskiego we Lwowie, „Rocznik Orientalistyczny”, 24, 1960, s. 43-87

Volumina legum, 4, Petersburg 1860

Agopsowicz M., „O, kochana Ojczyzno, jako żeś zniszczona!” Ormiańscy wygnańcy z Kamieńca 1673 roku wobec Polski, w: Polscy Ormianie w drodze do niepodległej Polski. Materiały z konferencji naukowej. Kraków, 9-10 października 2018 r., red. S. Dziedzic, J. Paluch, Kraków 2018, s. 115-129

Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym opisana, 2, Warszawa 1845

Barącz S., Pamiętnik dziejów polskich, Lwów 1855

Barącz S., Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lwów 1856

Ihnatowicz I., Vademecum do badań nad historią XIX i XX wieku, 1, Warszawa 1967

[Kiurdian Q.] K’iwrtean Y., Hayoc’ gaġt’ë Kamenic’ēn Filipē (1670-74). Patmakan vaiērat’oiĠt’ më (Emigracja ormiańska z Kamieńca do Filibe (1670-74). Zabytek historyczny), „Bazmavēp” (Pazmaveb), 8-9, 1927

Kopczyński J., Struktura i finanse gminy ormiańskiej we Lwowie w świetle rękopisu „Dzieje Ormian lwowskich od r. 1649 aż do r. 1713”, „Lehahayer”, 4, 2017, s. 5-69. https://doi.org/10.12797/LH.04.2017.04.01

Majewski M. Ł., Węgrzy, Szkoci i Ormianie. Studia nad składem etnicznym mieszkańców Piotrkowa przyjętych do prawa miejskiego w okresie staropolskim, Warszawa 2017

Mutafian C., La Saga des Arméniens de l’Ararat aux Carpates, Paris 2018

Petrowicz G., L’Unione degli armeni di Polonia con la Santa Sede (1626-1686), Roma 1950, Orientalia Christiana Analecta, 135 [Rolle] A. J., Zakładnicy lwowscy w r. 1672, Warszawa 1913

Różycki E., W kręgu zainteresowań czytelniczych Ormian lwowskich. Szkic do dziejów księgozbiorów XVI-XX wieku, w: Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura, 2, red. H. W. Żaliński, K. Karolczak, Kraków 1998, s. 339-352

[Srbapatkerner] Srbapatkerner, kronakan bnowyt’i nkarner ew arjanagrowt’yownner Plovdivi Sowrb Gvorg ekeġec’owm, Plovdiv 2018 / Ikoni, kartini s religiozen harakter i kamenni nadpisi v armenski hram «Sveti Georgi», grad Plovdiv, Plovdiv 2018 / Icons, painting of religious character and stone inscriptions in the Armenian church of Saint George, Plovdiv, Plovdiv 2018

Stopka K., Zięba A. A., Artwich A., Agopsowicz M., Ormiańska Warszawa, Warszawa 2012

Zakrzewska-Dubasowa M., Ormianie w dawnej Polsce, Lublin 1982

Zięba A. A., Daniel Zarugowicz: tragiczna kariera kamienieckiego Ormianina, w: Ormianie polscy: kultura i dziedzictwo. Studia i materiały źródłowe zebrane dla uczczenia jubileuszu dziesięciolecia Fundacji Kultury i Dziedzictwa Ormian Polskich, red. A. A. Zięba, Warszawa–Kraków 2016, s. 73-88

Netografia:

http://www.Wiki.Ormianie.pl

http://www.archiwum.ormianie.pl

https://www.szukajwarchiwach.pl

Downloads

Published

2019-12-31

How to Cite

Agopsowicz, M. (2019). Ormianie kamienieccy w ostatniej ćwierci XVII wieku – próba rekonstrukcji spisu imiennego. Lehahayer, 6, 5–69. https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.01

Issue

Section

Articles