„Kto czym się bawi i z czego żyje”

Profesje Ormian z Kut nad Czeremoszem na tle innych nacji w końcu XVIII wieku

Authors

  • Franciszek Wasyl Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce; Polska Akademia Umiejętności, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/LH.07.2020.07.03

Keywords:

Polish Armenians, Kuty, leather processing, crafts, tanning, inn-keeping, trade, ethinic relations

Abstract

“How people play and how they make a living”. The professions of Armenians from Kuty on the Czeremosz River compared to those of other nations at the end of the 18th century

The article focuses on professions and activities of the Armenians from Kuty on the Cheremosh River in comparison to other ethnic groups at the end ofthe 18th century. The author used several file documents (mainly from the 1880s) of a fiscal nature, which contain information on individual households, such as :the location of the house (main square, “backside”, i.e. at the back of the property, suburbs, etc.), ethnicity of the owner and his profession, i.e., the source of the family’slivelihood. This list was confronted with the previously unknown plan of the town from 1781. In the case of the Armenian community, the image of the family structure was completed by the 1791 list of the faithful of the Armenian Catholicparish in Kuty. On the basis of the above-mentioned documents, the author has prepared a list of house-owners (available in the annex), which was used to describeand analyze the professional structure of the Kuty community and the place occupied by the Armenians. It turned out that in Kuty at the end of the 18th century there were professional niches, monopolized by individual ethnicities. Armenians dominated a few, but one of their most exclusive niches was the production of moroccoleather. They had manufactories which professionally absorbed other ethnic communitiesas helpers, suppliers of raw materials and recipients of finished goods for trade or for further processing. The article also refers to the ethnic topography of Kuty, describing the places of Armenian and Jewish settlement in the town itself and multiethnic settlement in the suburbs. The appendices attached to the text contain a list ofmunicipal and suburban house owners around the year 1789.

Author Biography

Franciszek Wasyl, Ośrodek Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce; Polska Akademia Umiejętności, Kraków

Historyk, archiwista, muzealnik, w latach 2015-2017 adiunkt w Katedrze Judaistyki imienia Tadeusza Taubego Uniwersytetu Wrocławskiego, obecnie pracownik naukowy Ośrodka Badań nad Kulturą Ormiańską w Polsce; zajmuje się historią Ormian polskich ze szczególnym uwzględnieniem demografii historycznej i genealogii oraz relacjami ormiańsko-żydowskimi na terenie historycznych ziem polskich w wiekach XVIII-XX.

References

Źródła archiwalne

Archiwum Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka w Krakowie: sygn. AV-1, akta wizytacji arcybiskupa Jana Skarbka (1721)

Archiwum Główne Akt Dawnych: Metryka Koronna, Księgi Spraw Publicznych (Księgi Kanclerskie), sygn. 27, przywilej dla Żydów z Kut (1715)

Archiwum Narodowe w Krakowie: Zbiory kartograficzne, sygn. VI-135 (plan miasta Kuty, 1781); Teki Antoniego Schneidera, sygn. 848, 849

Centralʹnij Deržavnij Іstoričnij Arhіv Ukraїni y mіstі Lʹvovі: f. 19, op. 1, spr. 221 (józefińska metryka gruntowa Kut); f.146, op.18, spr. 127 (lustracja domów w Kutach, 1789); f. 166, op. 1, spr. 1751 (odpisy z kuckich ksiąg sądowych); f. 475, op. 1, spr. 291 (spis wiernych parafii ormiańskokatolickiej w Kutach, 1791)

Źródła drukowane

„Dodatek do Gazety Lwowskiej”, 1815, 57

Horn M., Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce 1697-1795, 2, Rządy Stanisława Augusta (1764-1795), 1, 1764-1779, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984

Iwański A., Pamiętniki 1832-1876, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1968

Jewish privileges in the Polish Commonwealth. Charters of rights granted to Jewish communites in Poland-Lithuania in the sixteenth to eighteenth centuries, wyd. J. Goldberg, Jerusalem 1985

Kawalweski K., Homilia na Niedzielę VIII po światkach. Tłomaczenie, w: tegoż, Rok V Kazań Niedzielnych, 2, Przemyśl 1831

Kitowicz J., Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III, wyd. E. Raczyński, Poznań 1840-1841, 2

Kluk K., Roslin potrzebnych, pozytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych […] utrzymanie, rozmnozenie i zazycie, tom III z figurami, o rolnictwie, zbozach, łąkach, chmielnikach, winnicach y roslinach gospodarskich, Warszawa 1779

Rogalewicz A., Przewodnik dla garbarzy, Warszawa 1862

Rozmowy o Kutach: kuckie interesy dziadka, Jakuba Ciołka. Z Bronisławem Ciołkiem, urodzonym w Kutach, rozmawia Franciszek Wasyl, „Awedis”, 31, 2017, s. 8-9

Silva rerum księdza Szymona Krzysztofowicza, kanonika katedry kamienieckiej, oficjała podolskiego, proboszcza mohylowskiego (1763-1808), wyd. S. Krzyżanowski, Odessa 1864

Vincenz S., Na wysokiej połoninie, 3, Kraków 2005

Opracowania

Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, 2/6, Warszawa 1885

Barącz S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869

Budzyński Z., Kresy południowo-wschodnie w drugiej połowie XVIII wieku, 1, Statystyka wyznaniowa i etniczna, Przemyśl–Rzeszów 2008, Studia z dziejów społecznych, 3

Bujak F., Studia historyczne i społeczne, Lwów 1924

[Daszkewycz] Daškevič Â., Vіrmenіâ i Ukraїna, Lʹvіv–Nʹû-Jork 2001

Gołębiowski Ł., Ubiory w Polszcze od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych, sposobem dykcjonarza, Warszawa 1830

[Grigorian] Grigorân V. R., Istoriâ armânskih kolonij Ukrainʹі i Polʹši (Armâne v Podolii), Erevan 2005

Grochulska B., Jarmarki w handlu polskim w drugiej połowie XVIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 64, 1973, 4, s. 793-821

Horn M., Żydowskie bractwa rzemieślnicze na ziemiach polskich, litewskich, białoruskich i ukraińskich w latach 1613-1850, Warszawa 1998

Janeczek A., Segregacja wyznaniowa i podział przestrzeni w miastach Rusi Koronnej (XIV-XVI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63, 2015, 2, s. 259-280

Jewuła Ł., Galicyjskie miasta i miasteczka oraz ich mieszkańcy w latach 1772-1848, Kraków 2013

[Kapral] Капраль M., Lûdi korporacії: Lʹvіvsʹkij ševsʹkij ceh u XVII-XVIII st., Lʹvіv 2012

Kaźmierczyk A., Żydzi w dobrach prywatnych w świetle sądowniczej i administracyjnej praktyki dóbr magnackich w wiekach XVI-XVIII, Kraków 2002

Kulwicka-Kamińska J., Orientalizmy doby staropolskiej – adaptacja do języka polskiego (część I), „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, 2003, „Filologia Polska”, 58, „Językoznawstwo”, 359, s. 103-134

Lechicki C., Kościół Ormian w Polsce (zarys historyczny), Lwów 1928

Mojzesowicz M., O Ormianach w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 1, 1927, 1, s. 6-11

Motylewicz J., Społeczność miejska a grupy narodowościowe w miastach czerwonoruskich w XV-XVIII w. Problem przemian w trwałości więzi społecznych, w: Miasto i kultura ludowa w dziejach Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, red. J. Wyrozumski, Kraków 1996, s. 91-103

Motylewicz J., Społeczność unicka w miastach województwa ruskiego w XVII i XVIII wieku, w: Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – idea a rzeczywistość, red. S. Stępień, Przemyśl 1998, s. 189-197

Motylewicz J., Ulice etniczne w miastach ziemi przemyskiej i sanockiej w XVII i XVIII, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 47, 1999, 1-2, s. 149-155

Petrovsky-Shtern Y., Sztetl. Rozkwit i upadek żydowskich miasteczek na Kresach Wschodnich, przeł. J. Gilewicz, Kraków 2014

Półćwiartek J., Miejsce religii w kształtowaniu oblicza etnicznego społeczności miast południowo-wschodnich obszarów Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, w: Miasto i kultura ludowa w dziejach Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, red. J. Wyrozumski, Kraków 1996, s. 211-230

Rolle A. J., Zameczki podolskie na kresach multańskich, 3, Warszawa 1880

Rosman M., Żydzi pańscy. Stosunki magnacko-żydowskie w Rzeczypospolitej XVIII w., przeł. W. Tyszka, Warszawa 2005

Ruszczyk G., Kościół parafialny p. w. Najśw[iętszego] Serca Jezusa w Kutach, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, red. J. K. Ostrowski, 14, Kraków 2006

Schnür-Pepłowski S., Galiciana 1778-1812, Lwów 1896

Stoksikówna J., Galicyjski kataster gruntowy, jego geneza, dzieje i spuścizna aktowa, Archeion”, 63, 1975, s. 165-187

Stopka K., Zięba A. A., Ormiańska Polska, Warszawa 2018

Styś W., Metryki gruntowe józefińskie i franciszkańskie jako źródła do historii gospodarczej Galicji, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 1932/1933, 2, s. 57-92

Turnau I., Polskie skórnictwo, Wrocław 1983

Wasyl F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015

Wnęk K., Własność nieruchomości w Krakowie w połowie XIX w., Kraków 2011

Wodziński M., Chasydyzm. Wszystko, co najważniejsze, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2019

Wydro J., Kataster gruntowy austriacki i jego znaczenie dla Galicji, „Studia Historyczne”, 10, 1967, 1/2 (36/37), s. 145-157

Downloads

Published

2020-03-11

How to Cite

Wasyl, F. . (2020). „Kto czym się bawi i z czego żyje” : Profesje Ormian z Kut nad Czeremoszem na tle innych nacji w końcu XVIII wieku. Lehahayer, 7, 71–190. https://doi.org/10.12797/LH.07.2020.07.03

Issue

Section

Articles