Zarys gramatyczny dialektu Ormian polskich z Kut

Authors

  • Kazimierz Roszko Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.12797/LH.09.2022.09.08

Keywords:

Armenian and Catholic archdiocese in Lwów, Old Catholicism, Eastern Orthodoxy, Church neo-union, Józef Teodorowicz, Ignacy Jan Wysoczański

Abstract

A GRAMMATICAL OUTLINE OF THE DIALECT OF THE POLISH ARMENIANS FROM KUTY

In the 1950s, the Armenian and Greek Catholic priest Kazimierz Roszko (1916- 1987), lector of the Armenian language at the Jagiellonian University, collected materials on a vanishing dialect of the Polish Armenians, which was spoken longest in the town of Kuty by the Czeremosz River. His doctoral thesis prepared on this subject is still a manuscript. The article includes its main fragments elaborated by Andrzej Pisowicz. As material for the doctoral dissertation of Roszko, texts collected by him and published in the journal “Folia Orientalia” were used, as well as materials published in the 19th century by Jan Hanusz and supplements of Bogdan Dawidowicz and Jerzy Kuryłowicz from the 1920s and 1930s. The native words of the Armenian dialect from Kuty constitute a continuation of the vocabulary of the Old Armenian language. Furthermore, the dialect of the Polish Armenians abounds with primarily Turkic borrowings (mainly from the Kipchak language), among which one can find words of the Arabic origin (Semitic words) and the Persian origin (Iranian, Indo-European words). The Armenians of Kuty also borrowed many words from the Romanian language, which they had spoken before arrival to the Czeremosz River. The newest borrowing layer of the dialect of the Armenians from Kuty includes Ruthenian and, of course, Polish words. The article discusses phonetics, morphology and syntax against the comparative background. A few texts which illustrate the dialect have been presented in the appendix.

References

Źródła drukowane

Fejér G., Codex diplomaticus Hungariae ecclesiasticus ac civilis, 5/3, Budae 1830

Katalog rękopisów ormiańskich i gruzińskich, oprac. K. Roszko, J. Braun, red. E. Słuszkiewicz, Warszawa 1950

Pod Araratem i Kazbekiem: przysłowia, bajki, zagadki, wybór i tłum. K. Roszko, J. Braun, Warszawa 1962

Simonis de Keza, Chronicon Hungaricum, Bedae 1782

Thuroczi J., Chronica Hungarorum, Augsburg 1488

Opracowania

[Aczarian H.] Աճառյան Հ., Քննություն Առտիալի բարբառի [Studium dialektu ardialskiego], Երևան [Erywań] 1953

Adjarian H., Classification des dialectes armeniens, Paris 1909

[Aliszan G.] Ալիշան Ղ., Սիսական. Տեղագրութիւն Սիւնեաց աշխարհի [Sisakan. Topografia kraju], Վենետիկ [Wenecja] 1893

[Baṙgirkʿ] Բառգիրք աշխարհաբարել է գրաբար [Słownik nowormiańsko-staroormiański], Վենետիկ [Wenecja] 1869

Barącz S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869

Barącz S., Żywoty sławnych Ormian w Polsce, Lwów 1856

Bischoff F., Urkunden zur Geschichte der Armenier im Lemberg, Wien 1885

[Bższkianc M.] Բժշկեան Մ., Ճանապարʻհորդութիւն ի Լեհաստան եւ հայլ կողմանս բնակեալս ի հայկազանց սերելոց ի նախնեաց Անի քաղաքին [Podróż do Polski i innych miejsc zamieszkałych przez Ormian wywodzących się od przodków ze stolicy Ani], Վենետիկ [Wenecja] 1830

[Dagbaszian A.] Дагбашян А., Полный армяно-русский словарь [Pełny słownik ormiańsko-rosyjski], Тифлис [Tyflis] 1911

Deny J., L’armeno-coman et les „Ephemerides” de Kamieniec (1604-1613), Wiesbaden 1957

Gawroński A., Język Ormian polskich, w: Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich, red. H. Ułaszyn et al., Encyklopedia polska, 2, Kraków 1915, s. 452-455

[Garibian A. S.] Гарибян А. С., Краткий курс армянского языка [Krótki kurs języka ormiańskiego], Ереван [Erywań] 1960

Hanusz J., Beiträge zur armenischen Dialectologie, „Vienna Oriental Journal”, 1887-1889, 1, s. 181-197, 281-313; 2, s. 63-70, 124-132, 291-308; 3, s. 38-50

Hanusz J., O języku Ormian polskich. Głosownia gwary ormiańskiej w Kutach, „Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, 13, 1889, s. 214-296

Hanusz J., O języku Ormian polskich, „Rozprawy i sprawozdania z posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności”, 11, 1886, s. 350-481

Hanusz J., O nazwiskach Ormian polskich, „Muzeum”, 2, 1886, 10, s. 565-573

[Historia] Հայ գրականութեան պատմութիւն [Historia literatury ormiańskiej], 2, Վենետիկ [Wenecja] 1905

[Kapamadżian S.] Գաբամաճեան Ս., Նոր Բառագիրք Հայերէն Լեզուի [Nowy słownik języka ormiańskiego], Կ. Պօլիս [Konstantynopol] 1910

Karst J., Historische Grammatik des Kilikisch-Armenischen, Strasburg 1901 DOI: https://doi.org/10.1515/9783111496672

[Kiupelian A. S.], Քիւփէլեան Հ. Ա., Երեքլեզուեան բառագիրք. Տաճկերեն-հայերենգաղղիերեն, հանդերձ համառօտ քերականութեամբ օսմանեան բարբառո [Słownik trójjęzyczny turecko-zachodnioormiańsko-francuski wraz z krótką gramatyką dialektu osmańskiego], Վիեննա [Wiedeń] 1883

Kowalski T., Wyrazy kipczackie w języku Ormian polskich, Wilno 1938, odbitka z: Księga pamiątkowa ku czci J. E. Hachana H. Seraji Szapszała w X-tą rocznicę Jego ingresu

Lechicki C., Kościół ormiański w Polsce, Lwów 1928

Magakian G., Przegląd kilku polskich zapożyczeń w gwarze Ormian z Kut, „Our Europe.

Ethnography – Ethnology – Anthropology of Culture”, 8, 2019, s. 13-26

Mańkowski T., Orient w polskiej kulturze artystycznej, Wrocław–Kraków 1959

[Mesropian A. O.] Месропян A. O., Аспектыразвития армянских диалектов в диаспоре центральноевропейских стран [Aspekty rozwoju dialektów ormiańskich w diasporze krajów środkowoeuropejskich], „Judaica Petropolitana”, 8, 2017, s. 108-116

Mojzesowicz M., O Ormianach w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 1, 1927, 1, s. 6-11

Mojzesowicz M., Okres Bożego Narodzenia u Ormian w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 2, 1928, 18/19, s. 144-147

Mojzesowicz M., „Urach leruk dzynyntiamp” (kolęda kucka), „Posłaniec św. Grzegorza”, 6, 1932, 12 (67), s. 183-184

Mojzesowicz M., Wesele ormiańskie, „Posłaniec św. Grzegorza”, 3, 1929, 22/23, s. 38-44

Pisowicz A., Opowieści ormiańskie z miasteczka Kuty w tłumaczeniu na język polski wraz z komentarzami, „Krakowskie Pismo Kresowe”, 8, 2016, s. 269-292, https://doi.org/10.12797/KPK.08.2016.08.05 DOI: https://doi.org/10.12797/KPK.08.2016.08.05

Pobożniak T., Przyczynki do historii języka Ormian polskich, „Sprawozdania z czynności i posiedzeń Polskiej Akademii Umiejętności”, 53, 1952, 7-10, s. 449-451

Roszko C., A Classical Armenian Grammar (Morphology, Syntax, Texts, Vocabulary), Indianapolis 1970

Roszko K., Les contes des Arméniens polonais de Kuty. Textes, traduction et vocabulaire (suite), „Folia Orientalia”, 4, 1961, s. 175-185

Roszko K., Les contes des Arméniens polonais de Kuty. Textes et traduction, „Folia Orientalia”, 1, 1959, fasc. 2, s. 274-295

Słuszkiewicz E., O charakterze języka ormiańskiego, jego pokrewieństwach z innymi językami i fazach rozwojowych, „Posłaniec św. Grzegorza”, 8, 1934, 3/4 (82/83), s. 21-27

Słuszkiewicz E., Remarques sur la langue turque des Arméniens et sur les emprunts turcs de l’arménien, „Rocznik Orientalistyczny”, 14, 1938, s. 136-154; 15, 1949, s. 268-320

Stopka K., Ormianie polscy – początki, w: Ormianie, red. B. Machul-Telus, Warszawa 2014, s. 13-44

Stopka K., Zięba A. A., Ormiańska Polska, Warszawa 2018

Theodorowicz L., O języku ormiańskim (na marginesie artykułu p. E. Słuszkiewicza), „Posłaniec św. Grzegorza”, 8, 1934, 7/8 (86/87), s. 57-58

[Tomson A.] Томсонъ A., К фонетике говора польских (галицких) армян, w: Записки Императорскаго Новороссійскаго Университета, 77, 1899

[Troickij I.] Троицкий И., Изложение веры Церкви Армянския начертанное Нерсесом, кафоликосом армянским, по требованию боголюбивого государя греков

Мануила. Историко-догматическое исследование в связи с вопросом о воссоединении Армянской церкви с Православною [Wyznanie wiary Kościoła ormiańskiego spisane przez Nersesa, ormiańskiego katolikosa, na prośbę miłującego Boga władcy Greków Manuela. Studium historyczno-dogmatyczne w związku z kwestią zjednoczenia Kościoła ormiańskiego z prawosławnym], Санкт-Петербург [Petersburg] 1875

Wójcik-Keuprulian B., Ormianie polscy, Lwów 1933

Wójcik-Keuprulian B., Z dziejów Ormian w Polsce, „Posłaniec św. Grzegorza”, 5, 1931, 53/54, s. 146-160

X. Y., Z wielkanocnych zwyczajów Ormian w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 3, 1929, 22/23, s. 56

[Zachariasiewicz F. K.] X. Z., Wiadomość o Ormianach w Polszcze, Lwów 1842

Downloads

Published

2022-12-19

How to Cite

Roszko, K. (2022). Zarys gramatyczny dialektu Ormian polskich z Kut. Lehahayer, 9, 153–163. https://doi.org/10.12797/LH.09.2022.09.08

Issue

Section

Articles