Identyfikacja tematów na *-(j)ū w materiale polskim i słowiańskim
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.15.2020.29.13Słowa kluczowe:
język prasłowiański, collectiva, substytucja sufiksówAbstrakt
Identification of *-(j)ū-stems in polish and slavic material
The paper discusses the question of the substitution of the stem suffix *-ъv- for the suffix *-ъka, which converts words from the *-(j)ū- to the *-a-declension, as well as the problem of identification of original *-(j)ū-stems. An analysis of Polish and Slavic material leads to the conclusion that a part of nouns that are commonly regarded as *-(j)ū-stems have in fact a different origin: some can be derived from collective nouns in *-va (still productive in East Slavic), e.g. *kuropъtva, *plotva, *ǫtva, and a part have probably been extended with an unmotivated labial element -v- which has the appearance of a relic of a *-ū-stem, but appears most commonly after roots that end in a velar consonant or a spirant-stop sequence. The paper argues against the hypothesis about late (Proto-)Slavic activization of *-ū-stems and proposes instead that a part of this class had been eliminated at a prehistoric stage, depending on the quality of the stem consonant.
Pobrania
Bibliografia
Arumaa P., 1985, Urslavische Grammatik, t. 3: Formenlehre, Heidelberg.
Babik Z., 2001, Najstarsza warstwa nazewnicza na ziemiach polskich (w granicach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny), Kraków.
Babik Z., 2017, Glosa czy nazwa terenowa? O dwóch dyskusyjnych miejscach XV-wiecznych ksiąg ziemskich, „Język Polski” XCVII, s. 49–58.
Bernstein S., 1985, Zarys gramatyki porównawczej języków słowiańskich. Alternacje, tematy imienne, tłum. J. Wawrzyńczyk, Warszawa.
Boryś W., 1974, Deminutywa typu „brzemiączko”, „ramiączko”, „Język Polski” LIV, s. 119–124.
Braune W., 2004, Althochdeutsche Grammatik I. Laut- und Formenlehre, Tübingen.
Derksen R., 2008, Etymological Dictionary of the Slavic Inherited Lexicon, Leiden – Boston.
ESBM: V.U. Martynaŭ (red.), Ètymalagìčny sloŭnìk belaruskaj movy, t. 1–, Minsk 1978–.
ESSJ: O.N. Trubačev (red.), Ètimologičeskij slovar’ slavânskih âzykov. Praslavânskij leksičeskij fond, t. 1–, Moskva 1974–.
Gebauer J., Slovník staročeský, t. II: [K–N], wyd. 2, Praha 1970.
Hrin: B. Hrinčenko, Slovar’ ukraïns’koï movy, t. I–IV, Kiïv 1907–1908.
KartXVII–XVIII: Kartoteka Słownika języka polskiego XVII i 1. połowy XVIII w., w Zakładzie Językoznawstwa PAN w Warszawie, [on-line:] https://www.rcin.org.pl/dlibra/publication/20029.
Kroonen G., 2013, Etymological Dictionary of Proto-Germanic, Leiden – Boston.
Loma A., 1994, Osamnaest vekova u tri slova: toponim „Niš” kao živi spomenik prošlosti, [w:] N. Bogdanović (red.), U svetlu carskih gradova, Niš, s. 7–26.
Miklosich F., 1865, Lexicon Palaeoslovenico-Graeco-Latinum, Vindobona.
Mól H., 1990, Gewässernamen im Flußgebiet des Wieprz, Stuttgart.
NMPol: K. Rymut (red.), Nazwy miejscowe Polski. Historia, pochodzenie, zmiany, t. I–, Kraków 1996–.
Nosovič I.I., 1870, Slovar’ belarusskogo narečiâ, Sanktpeterburg.
OLA-ls 2: J. Basara (red.), Obščeslavânskij lingvističeskij atlas. Seriâ leksiko-slovoobrazovatel’naja, t. 2: Životnovodstvo, Warszawa 2000.
OLA-ls 4: A. Ferenčiková (red.), Obščeslavânskij lingvističeskij atlas. Seriâ leksiko-slovoobrazovatel’naja, t. 4: Sel‘skoe hozâjstvo, Bratislava 2012.
Pronk-Tiethoff S., 2013, The Germanic Loanwords in Proto-Slavic, Amsterdam – New York.
Rieger J., 1989/1990, Polska nazwa wodna „Giełczew” i jej południowosłowiańskie odpowiedniki, „Makedonski jazik” XL/XLI, s. 483–485.
Schuster-Šewc H., 1978–1989, Historisch-etymologisches Wörterbuch der ober- und niedersorbischen Sprache, Bautzen.
SDJ: P.I. Avanesov (red.), Slovar’ drevnerusskogo âzyka (XI–XIV vv.), t. I–, Moskva 1988–.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1–2, Warszawa 2000.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SEJDP: K. Polański, Słownik etymologiczny języka Drzewian połabskich, z. 1–6, Wrocław – Warszawa – Kraków 1962–1994 [z. 1 wspólnie z T. Lehrem-Spławińskim].
SEK: W. Boryś, H. Popowska-Taborska, Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, t. I–VI, Warszawa 1994–2010.
SESł: F. Sławski, Słownik etymologiczny języka polskiego, t. I–V, Kraków 1952–1982.
Smoczyński W., 2018, Lithuanian Etymological Dictionary, Berlin.
Snoj M., 2016, Slovenski etimološki slovar, Ljubljana.
SPsł: F. Sławski (red.), Słownik prasłowiański, t. I–VIII, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1974–2001.
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2012.
SRNG: F.P. Filin (red.), Slovar’ russkih narodnyh govorov, t. I–, Moskva 1965–.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Warszawa 1953–2002.
Tomaszewski A., 1930, Gwara Łopienna i okolicy w północnej Wielkopolsce, Kraków.
Toporov V.N., 1980, Prusskij âzyk. Slovar’ I–K, Moskva.
Vaillant A., 1958, Grammaire comparée des langues slaves, t. 2: Morphologie, Lyon – Paris.
Vasmer: M. Fasmer, Ètimologičeskij slovar’ russkogo âzyka, t. I–IV, Moskva 1986–1987.
Vlajić-Popović J., 2009, Proto-Slavic *koty, -ъve ‘Anchor’, ‘Cat’ or Something Else?, [w:] I. Janyšková, H. Karlíková (red.), Studia etymologica Brunensia, t. 6, Praha, s. 377–388.
Witczak K.T., 1998, Dwa terminy prasłowiańskie w ujęciu diachronicznym (1. *zъly > > *zъlъva ‘szwagierka, siostra męża’, 2. *plo ‘otwarta przestrzeń wodna), „Slavia Occidentalis” 55, s. 133–138.
