Polonizmy leksykalne w gwarach białoruskich na Litwie (rejon orański)

Autor

  • Mirosław Jankowiak Akademie věd České republiky, Praga

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.13.2017.25.11

Słowa kluczowe:

dialektologia słowiańska, gwary białoruskie, polszczyzna północnokresowa, zapożyczenia, leksyka, strefy dialektalne

Abstrakt

Lexical Borrowings from Polish in Belarusian Dialects of Lithuania (the Varėna District)
The paper discusses lexical borrowings from Polish in Belarusian dialects of the southern part of the Varėna District Municipality in Lithuania. The dialectological material has been collected from members of the oldest generation, living in five villages close to the Belarusian border: Balbutai, Rakai, Kalviai, Kotra, and Paramėlis. The borrowings refer to various aspects of life, e.g. the Catholic Church, the sphere of education, administration, vocabulary connected to Polish landowners, Polish culture and everyday life. It is interesting to note that also Polish numerals could be found in the speech of my interlocutors. Borrowings from Polish were more frequent in the speech of the Catholic part of the populace than among Orthodox informers.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Barszczewska N., Jankowiak M., 2012, Dialektologia białoruska, Warszawa.

Giułumianc K., Czekman W., 1971, Polska gwara m. Widze i okolicy (na substracie białorusko-litewskim), „Slavia Orientalis” XX, z. 3, s. 313–326.

Jankowiak M., 2016a, Współczesne gwary białoruskie na wschodniej Litwie (rejony ignaliński i święciański), „Slavistica Vilnensis” 61, s. 81–105.

Jankowiak M., 2016b, The Western Dialectal Zone of the Belarusian Language as an Example of Polish-Belarusian Sociohistorical Relations, [w:] E. Gutiérrez Rubio, E. Kislova, E. Kubicka (red.), Beiträge zum 19. Arbeitstreffen der Europäischen Slavistischen Linguistik (Polyslav) 14.-16. September 2015, Warschau, „Die Welt der Slaven”, t. 60, Wiesbaden, s. 101–107.

Jankowiak M., 2016c, Strefy dialektalne języka białoruskiego jako przykład językowych kontaktów z sąsiednimi narodami, „Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej” LI, s. 139–166, [on-line:] https://doi.org/10.11649/sfps.2016.009.

Jankowiak M., 2016d, Gwary białoruskie na Litwie jako przykład białorusko-polskich kontaktów językowych, [w:] В.М. Курцова i in.(red.), Беларуска-польскія культурна-моўныя ўзаемадачыненні. Ад гісторыі да сучаснасці. Białorusko-polskie stosunki kulturowo-językowe. Historia i współczesność, Мінск, s. 112–122.

Jankowiak M., 2017, Polonizmy leksykalne w gwarach białoruskich na Łotwie, [w:] R. Kaleta (red.), Białoruś w dyskursie naukowym. Lingwistyka, socjologia, politologia, Warszawa, s. 281–299.

Jankowiak M., w druku, Gwary białoruskie na Litwie. Stan współczesny i fenomen żywotności.

Karaś H. (red.), 2001, Język polski na Kowieńszczyźnie. Historia, sytuacja socjolingwistyczna, cechy językowe, teksty, Warszawa – Wilno.

Kurzowa Z., 1993, Język polski Wileńszczyzny i kresów północno-wschodnich XVI–XX w., Warszawa – Kraków.

Mikulėnienė D., Meiliūnaitė V. (red.), 2014, XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas. Žemėlapiai ir jų komentarai, Vilnius.

Plygavka L., 2014, Baltarusių kalbos dialektai, [w:] D. Mikulėnienė, V. Meiliūnaitė (red.), XXI a. pradžios lietuvių tarmės: geolingvistinis ir sociolingvistinis tyrimas, Vilnius, s. 228–237.

Sawaniewska-Mochowa Z., 1990, Poradnik Jana Karłowicza jako źródło poznania potocznej polszczyzny północnokresowej. Słownictwo, Warszawa.

SEJL: W. Smoczyński, Słownik etymologiczny języka litewskiego, Wilno 2007.

SEJP: K. Długosz-Kurczabowa, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 2005.

SMPPK: I. Grek-Pabis, M. Jankowiak, M. Ostrówka, Słownik mówionej polszczyzny północnokresowej, red. I. Greg-Pabis [preprint].

Smułkowa E., 2002a, Sytuacja językowa w Ejszyszkach i okolicy (Wyniki badań sondażowych prowadzonych na Litwie w 1997 roku), [w:] eadem, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa, s. 402–413.

Smułkowa E., 2002b, O polsko-białoruskich związkach językowych w aspekcie czasowym i terytorialnym, [w:] eadem, Białoruś i pogranicza. Studia o języku i społeczeństwie, Warszawa, s. 293–305.

Turska H., 1982, O powstaniu polskich obszarów językowych na Wileńszczyźnie, [w:] J. Rieger, W. Werenicz (red.), Studia nad polszczyzną kresową, t. 1, Wrocław, s. 19–121.

WSRP: A. Mirowicz i in. (red.), Wielki słownik rosyjsko-polski, t. 1–2, Warszawa – Moskwa 1970.

Astrèjka V., 1998, Paўnočna-zahodnââ zanalʹnaâ leksіka іnšamoўnaga pahodžannâ, „Belaruskaâ Lіngvіstyka” 48, s. 51–55.

Bulyka A.M., 1972, Daўnіâ zapazyčannі belaruskaj movy, Mіnsk.

Bulyka A.M., 1980, Leksіčnyâ zapazyčannі ў starabelaruskaj move, Mіnsk.

Bulyka A.M., 2015, Lituanizmy starobelorusskogo literaturno-pisʹmennogo âzyka v otnošenii k belorusskim dialektam, [w:] idem, Vybranyâ pracy, Mіnsk, s. 165–174.

Grinaveckene E., 1972, Nekotorye âvleniâ kontaktirovaniâ litovskih i slavânskih govorov (na materiale âzykovyh kontaktov v Ûgo-Vostočnoj Litve), [w:] V. Toporov (red.), Balto-slavânskij sbornik, Moskva, s. 50–57.

DABM: R.І. Avanesaў, K.K. Krapіva, Û.F. Mackevіč (red.), Dyâlektalagіčny atlas belaruskaj movy, Mіnsk 1963.

Žuraўskі A.І., 1970, Zapazyčanaâ leksіka ў starabelaruskaj move, Mіnsk.

Karskij E.F., 1903, Ètnografičeskaâ karta bѣlorusskago plemeni, Varšava.

Karskij E.F., 1962, Otčët o poezdke v Belorussiû v tečenie letnih mesâcev 1903 goda, [w:] idem, Trudy po belorusskomu i drugim slavânskim âzykam, Moskva, s. 412–434.

Karskij E.F., 2006, Belorusy, t. 1: Vvedenie v izučenie âzyka i narodnoj slovesnosti, Minsk.

Klimčuk F.D., 1980, K istorii rasprostraneniâ belorusskih govorov v ûgo-vostočnoj Litve, „Balto-slavânskie issledovaniâ”, s. 214–221.

Konickaâ E., 1995, Nekotorye osobennosti interferencii v usloviâh belorussko-polʹskogo dvuâzyčiâ (govor Mâdininskoj apilinki), „Kalbotyra” 44, nr 2, s. 76–82.

Kryvіckі A.A., 2003, Dyâlektalogіâ belaruskaj movy, Mіnsk.

LABNG: M.V. Bіryla, Û.F. Mackevіč (red.), Leksіčny atlas belaruskіh narodnyh gavorak, t. 1–5, Mіnsk 1993–1998.

LG 1968: R.І. Avanesaў, K.K. Atrahovіč, Û.F. Mackevіč (red.), Lіngvіstyčnaâ geagrafіâ і grupoўka belaruskіh gavorak, Mіnsk 1968 [książka].

LG 1969: R.І. Avanesaў, K.K. Atrahovіč, Û.F. Mackevіč (red.), Lіngvіstyčnaâ geagrafіâ і grupoўka belaruskіh gavorak, Mіnsk 1969 [atlas].

Plygaўka L., 2009, Belaruskaâ mova ў Lіtve: sacyâkulʹturny і lіngvіstyčny aspekty, Vіlʹnâ.

Plygaўka L., 2015, Belaruskaâ mova ў polіkulʹturnym règіëne (paўdnëva-ўshodnââ tèrytoryâ Lіtoўskaj Rèspublіkі), Vіlʹnâ.

Savič N., 1990, O âzykovoj situacii v odnom iz arealov ûgo-vostočnoj časti Vilʹnûsskogo rajona, „Kalbotyra” 41, nr 2, s. 41–47.

Savіč M., 1997, Utvarènne, mežy raspaўsûdžvannâ і asnoўnyâ haraktarystykі belaruskіh gavorak Lіtvy, „Vescі Mіžnarodnaj Akadèmіі vyvučènnâ nacyânalʹnyh menšascej” № 2, s. 28–31.

SPZB: Û.F. Mackevіč (red.), Sloўnіk belaruskіh gavorak paўnočna-zahodnâj Belarusі і âe pagranіčča, t. 1–5, Mіnsk 1979–1986.

TSBM: K.K. Atrahovіč (red.), Tlumačalʹny sloўnіk belaruskaj movy, t. 1–5, Mіnsk 1977–1984.

ÈSBM: V.U. Martynaў (red.), Ètymalagіčny sloўnіk belaruskaj movy, t. 1–, Mіnsk 1978–.

Opublikowane

2018-05-30

Jak cytować

Jankowiak, M. (2018) „Polonizmy leksykalne w gwarach białoruskich na Litwie (rejon orański)”, LingVaria, 13(25), s. 143–160. doi: 10.12797/LV.13.2017.25.11.

Numer

Dział

Dialektologia