Życzenia i winszowanie jako akt mowy
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.08.2013.16.11Słowa kluczowe:
pragmatyka językowa, akty mowy, etykieta językowa, etnolingwistyka, lingwistyka antropologicznaAbstrakt
Wishing and congratulating as a speech act
The paper attempts to synthesize and revise the views on wishing and congratulating as specific speech acts which are represented in Polish by the performative verbs życzę, życzymy ‘I/we wish’, winszuję, winszujemy ‘I/we congratulate’, by optative formulas based on aspect operators (niech, oby, aby, żeby ‘let’, ‘so that’ &c.), and sometimes also by imperative sentences. It examines the conditions of fortuitousness of the wishes and their illocutive value, and especially the quite questionable honorific function of wishing formulas, and their connection with the linguistic relics of primitive magical thinking. The proposed interpretations emphasize the cultural and pragmatic function of wishes, rooted in history and tradition.
Pobrania
Bibliografia
Antas J., 1991, O mechanizmach negowania. Wybrane semantyczne i pragmatyczne aspekty negacji, Kraków.
Austin J.L, 1993, Mówienie i poznawanie. Rozprawy i wykłady filozoficzne, Warszawa.
Awdiejew A., 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzi, Kraków.
Awdiejew A., 2007, Gramatyka interakcji werbalnej, Kraków.
Bonacchi S., 2011, Höflichkeitsausdrücke und anthropozentrische Linguistik, Warszawa.
Chudzik A., 2002, Mowne zachowania magiczne w ujęciu pragmatyczno-kognitywnym, Kraków.
EJO: K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław – Warszawa – Kraków 1993.
Engelking A., 1991a, Magiczna moc słowa w polskiej kulturze ludowej, [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Język a kultura, t. 1: Podstawowe pojęcia i problemy, Wrocław, s. 157–165.
Engelking A., 1991b, Rytuały słowne w kulturze ludowej. Próba klasyfikacji, [w:] J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Język a kultura, t. 4: Funkcje języka i wypowiedzi, Wrocław, s. 75–85.
Engelking A., 2010, Klątwa. Rzecz o ludowej magii słowa, wyd. II, popr., Warszawa.
Filip G., 2007, Życzenie jako gatunek tekstu, „Stylistyka” t. 16, s. 553–565.
Gałązka B., 2007, Kolędy Podkarpacia. Podgórze I, Krosno.
Grochowski M., 1997, Wyrażenia funkcyjne. Studium leksykograficzne, Kraków.
Habrajska G., 1993, Struktura życzeń świątecznych, „Poradnik Językowy” z. 7, s. 384–396.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego, Warszawa 2000.
Kowalski P., 2010, Gratulanci i winszownicy. Zarys komunikacyjnej historii winszowania, Wrocław.
Krawczyk-Tyrpa A., 1997, Wołanie do Boga (polskie formuły ludowe), [w:] W. Chlebda i A.M. Lewicki (red.), Problemy Frazeologii Europejskiej II, Frazeologia a religia, Warszawa, s. 247−252.
Leech G., 1983, Principles of Pragmatics, London – New York.
Marcjanik M., 1997, Polska grzeczność językowa, Kielce.
Marcjanik M., 2007, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2007, Wzorce tekstów ustnych w perspektywie etnolingwistycznej, Lublin.
Ożóg K., 1990, Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka
mówionego mieszkańców Krakowa), „Zeszyty Naukowe UJ” CMXIII, „Prace Językoznawcze” z. 98, Warszawa – Kraków.
Ożóg K., 2005, Współczesny model polskiej grzeczności językowej, [w:] A. Dąbrowska, A. Nowakowska (red.), Język a Kultura, t. 17: Życzliwość i agresja w języku i kulturze, Wrocław, s. 9–15.
Przybylska R., 1986, Co się komu „ciśnie na usta”, czyli o pewnym typie wyrażeń ekspresywnych, „Język Polski” LXVI, z. 5, s. 347–351.
Przybylska R., 2010, Formuły performatywne prowokujące do agresji, [w:] J. Gruchała, H. Kurek (red.), Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, Kraków, s. 295−311.
Récanati F., 1987, Meaning and Force: the Pragmatics of Performative Utterances, Cambridge.
Searle J.R., 1987, Czynności mowy. Rozważania z filozofii języka, Warszawa.
Searle J.R., 1999, Umysł, język, społeczeństwo, Warszawa.
Siarkowski Wł. ks., 2000, Materiały do etnografii ludu polskiego z okolic Kielc, cz. 1–3, w oprac. L. Michalskiej-Brachy i K. Brachy, Kielce.
Sikora K., 2011, Winszowanie i dobre słowo w gwarze, „Annales Universitatis Pedagogicae Cracoviensis”, „Studia Linguistica” VI: Dialog z tradycją, cz. 1., Kraków, s. 171–189.
SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.
Tomiczek E., 1992, Z badań nad istotą grzeczności językowej, [w:] J. Anusiewicz, M. Marcjanik (red.), Język a kultura, t. 6: Polska etykieta językowa, Wrocław, s. 15–25.
Wierzbicka A., 1973, Akty mowy, [w:] M.R. Mayenowa (red.), Semiotyka i struktura tekstu, Wrocław, s. 201–219.
Wierzbicka A., 1986, Analiza lingwistyczna aktów mowy jako potencjalny klucz do kultury, [w:] A. Brodzka, M. Hopfinger, J. Lalewicz (red.), Problemy wiedzy o kulturze, Wrocław, s. 103–114.
Wierzbicka A., 1987, English Speech Acts Verbs. A Semantic Dictionary, Sydney.
Wierzbicka A., 1999, Język – umysł – kultura, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
