Nie tylko Bulla gnieźnieńska
O znaczeniu dokumentu fundacyjnego Zbyluta (1153) dla polskich badań historycznojęzykowych. Cz. I: Obiekt badań
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.10Słowa kluczowe:
zabytki języka staropolskiego, transliteracja, nazwy własne, oryginał, kopiaAbstrakt
Not Only Bulla Gnieźnieńska. On the Importance of Zbylut’s Foundation Document (Issued in 1153) for Polish Historical and Linguistic Research. Part 1: Research Object
The list of sources used in the research of the oldest period of development of the Polish language is very short. Only Bulla Gnieźnieńska exists in the common consciousness. Meanwhile, the foundation document issued in 1153 by knight Zbylut for the Cistercians in Łekno, called the Zbylut’s document, may be of value to historians of language for at least three reasons: first, it contains onomastic material from the mid-12th century; second, it is available in several versions (including two parallel originals from the mid-12th century and one copy from the end of the same century), which are fully legible and perfectly preserved; and third, it has been carefully studied by a few generations of historians who have carefully considered and resolved many issues related to the circumstances of creating the originals and the copies. The results of their research constitute an invaluable and basic context for historical and linguistic analyses. The aim of the article (the first one in a series) is to introduce the Zbylut’s document (its originals and copies) into the Polish historical-linguistic research, to verify and supplement the existing transliterations, to show the document as an object of studies, and to select historical information that may prove to be important from the historical-linguistic perspective. Further work is aimed at conducting historical-linguistic research on Polish language material, providing transcription (with linguistic justifications) of Polish words and formulating research perspectives. Further works are aimed at carrying out historical and linguistic analyses of Polish language materials, preparing transcriptions of Polish words with their justifications, and formulating research perspectives.
Pobrania
Bibliografia
Adamska A., 2017, Loca scribendi: geneza pojęcia, definicje i granice użyteczności, [w:] A. Adamska, A. Bartoszewicz, M. Ptaszyński (red.), Loca scribendi. Miejsca i środowiska tworzące kulturę pisma w dawnej Rzeczypospolitej XV–XVIII stulecia, Warszawa, s. 9–26.
Balzer O., 1934, Pisma pośmiertne Oswalda Balzera, t. 1: Studyum o Kadłubku, Lwów.
Bańkowski A., 2011a, Wątpliwe lekcje nazw miejscowych i wodnych w Bulli gnieźnieńskiej, [w:] idem, Opuscula linguistica selecta, Częstochowa, s. 177–183.
Bańkowski A., 2011b, Dyskusyjne interpretacje niektórych staropolskich nazw osobowych z tzw. Bulli gnieźnieńskiej, [w:] idem, Opuscula linguistica selecta, Częstochowa, s. 191–200.
Borowiec K., Masłej D., Mika T., Rojszczak-Robińska D. (red.), 2017, Jak wydawać teksty dawne, „Staropolskie Spotkania Językoznawcze”, t. 2, Poznań.
Bracha K. (red), 2020, Antiphonarium Kielcense. Antyfonarz kolegiaty kieleckiej (ok. 1372 r.), wyd. fototypiczne z komentarzem, Kielce.
Dobosz J., 1989, Dokument fundacyjny klasztoru cystersów w Łeknie, [w:] A.M. Wyrwa (red.), Osadnictwo i architektura w rejonie Łekna we wczesnym średniowieczu, „Studia i materiały do dziejów Pałuk”, t. 1, Poznań, s. 53–83.
Dunaj B., 1975, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII–XIII w.), „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego”, „Prace Językoznawcze”, nr 45, Kraków.
Instrukcja: Instrukcja wydawnicza dla średniowiecznych źródeł historycznych, oprac. Komisja Historyczna PAU przy udziale Towarzystw Naukowych we Lwowie, Poznaniu, Warszawie i Wilnie, Kraków 1925.
Jażdżewski K.K., 1976, Dzieła kaligraficzne mnicha Jakuba, kopisty skryptorium cysterskiego w Lubiążu z pierwszej ćwierci XIII wieku, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes” 21, s. 19–44.
Klemensiewicz Z., 1956, Zagadnienia i założenia historii języka polskiego, „Pamiętnik Literacki” XL/3, s. 86–137.
Kowalski M.D., 2017, Transliteracja nazw osobowych i miejscowych w edycji późnośredniowiecznych źródeł proweniencji papieskiej, [w:] K. Borowiec, D. Masłej, T. Mika, D. Rojszczak-Robińska (red.), Jak wydawać teksty dawne, „Staropolskie Spotkania Językoznawcze”, t. 2, Poznań, s. 127–144.
Kozłowska-Budkowa Z., 1937/2006, Repertorjum polskich dokumentów doby piastowskiej.
Zeszyt I. Do końca wieku XII, reedycja na podstawie 1 wydania nakładem Polskiej Akademii Umiejętności w Krakowie z 1937 r., Kraków.
Krążyńska Z., Mika T., 2007, Transkrypcja a granice interpretacji, [w:] R. Laskowski, R. Mazurkiewicz (red.), Amoenitates vel lepores philologiae, Kraków, s. 160–170.
Kürbis B., 2001, Na progach historii, t. 2: O świadectwach do dziejów kultury Polski średniowiecznej, Poznań.
Maleczyński K., 1971a, O wpływie szkoły pisarskiej leodyjskiej na dukt dokumentów łekneńskich z roku 1153, [w:] idem, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 78–79.
Maleczyński K., 1971b, Wpływy obce na dokument polski w XII wieku, [w:] idem, Studia nad dokumentem polskim, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk, s. 109–111.
Mika T., 2009, Interpunkcja Kazań świętokrzyskich a ich składnia i styl, [w:] P. Stępień (red.), Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa, s. 59–80.
Mika T., 2013, Genetyczna wielowarstwowość i złożoność tekstów staropolskich a ich badania historycznojęzykowe. Rekonesans, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXVIII, s. 131−145.
Mika T., 2015, Problemy z Rozmyślaniem przemyskim. Formułowanie sądów ogólnych a wielowarstwowość średniowiecznego tekstu, „LingVaria”, nr specjalny, s. 87–104, [on-line:] https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.1SP.08.
Mika T., 2018, The Oldest Polish Texts. New Methods and New Research Issues in Polish Historical Linguistics, [w:] A. Kapetanović (red.), The Oldest Attestations and Texts in the Slavic Languages, Wiedeń, s. 212–233.
Rospond S., 2007, Gramatyka historyczna języka polskiego z ćwiczeniami, wyd. 4 zm., Warszawa.
Semkowicz W., 1907, Ród Pałuków, Kraków.
Semkowicz W., 2002, Paleografia łacińska, wyd. 2 popr., Kraków.
Stępień P. (red.), 2009, Kazania świętokrzyskie. Nowa edycja. Nowe propozycje badawcze, Warszawa.
Stramczewska O., 2014, Interpunkcja transkrypcji. Znad „Rozmyślania przemyskiego”, „Młoda Polonistyka”, t. 4, Lublin.
Taszycki W. (oprac.), 1975, Najdawniejsze zabytki języka polskiego, wyd. 5 po raz wtóry rozsz., Wrocław.
Wolff A., 1957, Projekt instrukcji wydawniczej dla pisanych źródeł historycznych do połowy XVI wieku, „Studia Źródłoznawcze. Commentationes” 1, s. 155–184.
Wydra W., Rzepka W.R. (wyb. i oprac.), 1984, Chrestomatia staropolska. Teksty do roku 1543, Wrocław.
Wyrwa A.M., Strzelecka A., 2016, Dokument fundacyjny Zbyluta dla klasztoru cysterskiego w Łeknie z 1153 roku, Poznań – Gniezno.
