Jaki jest właściwie zakres dialektologii historycznej? (Uwagi z perspektywy dialektologa)

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.22

Słowa kluczowe:

dialektologia historyczna, gwary polskie, socjolingwistyka

Abstrakt

What Does Historical Dialectology Actually Include? (Remarks from the Perspective of a Dialectologist)

The article refers to the contemporary status of Polish dialects and, at the same time, it is a voice in the debate on the scope of historical dialectology. The reference point for the works of W. Taszycki and other, later historians of language, was (and still is) the heritage of K. Nitsch, while, for dialectologists, his texts only offer a historical and/or normative value (in case of revitalization activities) as an example of language used in villages about a hundred years ago. In the publications related to historical dialectology it is assumed that the status of local dialects described by Nitsch is still valid. Dynamic changes that take place in the Polish village require revising this view and, as a result, correcting the scope of historical dialectology which, from the modern perspective, includes the works that describe dialects from the first half of the 20th century.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, cz. I: Mapy, cz. II: Wstęp, objaśnienia, wykazy wyrazów, Kraków 1934.

Bibliografia JR: Bibliografia prac Jerzego Reichana za lata 2010–2018, [w:] B. Grabka, R. Kucharzyk, A. Tyrpa (red.), Studia Dialektologiczne V, Kraków 2019, s. 13–15.

Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.

Dobrzycki S., 1907, Samogłoski nosowe w gwarze kilkunastu wsi góralskich w pow. myślenickim i limanowskim, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” III, s. 59–67.

Dunaj B., 1981, Historia języka polskiego i dialektologia historyczna w badaniach Witolda Taszyckiego, „Poradnik Językowy” nr 8–10, s. 393–400.

Dunaj B., 1987, Dialektologia historyczna – zakres i metody badań, [w:] M. Basaj, W. Boryś, H. Popowska-Taborska (red.), Slawistyczne studia językoznawcze, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk – Łódź, s. 87–93.

Dunaj B., Reichan J. (red.), 1996, Studia Dialektologiczne I, Kraków.

EJO: K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław – Warszawa – Kraków 1993.

EWJP: S. Urbańczyk (red.), Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978.

Karaś H., 2015, Zadania dialektologii w zakresie ginących gwar, „Gwary Dziś” VII, s. 83–95.

Karaś Kompendium: H. Karaś (red.), Dialekty i gwary polskie. Kompendium internetowe, [on-line:] http://www.dialektologia.uw.edu.pl/index.php?l1=start.

Karpluk M., 1980, Witold Taszycki (20 VI 1898–8 VIII 1979), „Biuletyn Polonistyczny” 23, nr 1–2 (75–76), s. 141–144.

Kąś J., 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego. Na przykładzie gwar orawskich, Kraków.

Kąś J., 2001, Metodologia badań leksyki gwarowej w kontekście współczesnych przemian kulturowych i społecznych, [w:] J. Sierociuk (red.), Gwary dziś, t. 1: Metodologia badań, Poznań, s. 191–200.

Kąś J., Kurek H., 2001, Język wsi, [w:] S. Gajda (red.), Język polski, „Najnowsze Dzieje Języków Słowiańskich”, Opole, s. 440–459.

KąśILG: J. Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I: A–B, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. II: C–Do, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. III: Dó–Gr, Bukowina Tatrzańska – Nowy Targ 2016, t. IV: Gu–Kol, Kraków 2017, t. V: Koł–Mad, Nowy Sącz 2017, t. VI: Maf–Nie, Nowy Sącz 2018, t. VII: Nif–Pap, Nowy Sącz 2018, t. VIII: Par–Pou, Nowy Sącz 2018, t. IX: Pow–Sce,

Nowy Sącz 2019, t. X: Sch–Śró, Nowy Sącz 2019, t. XI: Śry–Wych, Nowy Sącz 2019, t. XII: Wyci–Ż, Nowy Sącz 2019.

KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, Kraków 2003; wyd. 2., t. 1–2, Kraków 2011.

Klich E., 1910, Materiały etnograficzne z południowo-zachodniej części pow. limanowskiego.

Teksty gwarowe, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” 11, s. 3–47.

Kość J., 2000, Aspekty historyczne dialektologii opisowej a dialektologia historyczna, [w:] W. Książek-Bryłowa, H. Duda (red.), Język polski. Współczesność, historia 1, Lublin, s. 173–182.

Kość J., 2003, Kazimierza Nitscha i Witolda Taszyckiego koncepcja rekonstrukcji historycznodialektalnej,

[w:] W. Książek-Bryłowa, H. Duda (red.), Język polski. Współczesność, historia 4, Lublin, s. 269–284.

Kucała M., 2002, Rekonstruowanie gwary, [w:] J. Okoniowa, B. Dunaj (red.), Studia Dialektologiczne II, Kraków, s. 53–59.

Kuraszkiewicz W., 1936, Współczesne zagadnienia polskiej dialektologii historycznej (Wstępny wykład na KUL 9 października 1936 roku), „Prąd” XXIII, s. 187–197.

Kurek H., 1987, Przełączanie kodu językowego, czyli socjolingwistyczne aspekty wzajemnego oddziaływania języka literackiego i dialektów, „Język Polski” LXVII, s. 63–69.

Kurek H., 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków.

Kurek H., 1995, Przemiany językowe wsi regionu krośnieńskiego. Studium socjolingwistyczne, Kraków.

Kurek H., 1997, Tradycje badań dialektologicznych a przemiany językowe, [w:] H. Sędziak (red.), Tradycja badań dialektologicznych w Polsce. Księga referatów z sesji językoznawczej w Olsztynie, Olsztyn, s. 129–133.

Kurek H., 2003, Przemiany leksyki gwarowej na Podkarpaciu, Kraków.

Kurek H. (red.), 2012, Języki słowiańskie w ujęciu socjolingwistycznym. Prace przygotowane na XV Międzynarodowy Kongres Slawistów, Mińsk 2013, „Biblioteka LingVariów”, t. 15, Kraków.

Malinowski L., 1880, Głoski nosowe w gwarze ludowej we wsi Kasinie oraz niektóre inne właściwości tej gwary, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. VIII, s. 235–248.

Małecki A., 1928, Archaizm podhalański (wraz z próbą wyznaczenia granic tego dialektu). Z mapą, Kraków.

Mycawka M., 2012, Język polski XIV wieku. Wybrane zagadnienia, Kraków.

Nitsch K., 1910a, Próba podziału gwar polskich, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności” XIV, nr 8, s. 3–6.

Nitsch K., 1910b, Próba ugrupowania gwar polskich (z mapą), „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” XLVI, s. 336–365.

Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego. Z mapą, Kraków.

Nitsch K., 1913, O wzajemnym stosunku gwar ludowych i języka literackiego, „Język Polski” I, s. 33–38, 79–83, 172–179, 193–199, 281–287.

Nitsch K., 1915/1957, Dialekty języka polskiego, [w:] Encyklopedia polska Akademii Umiejętności, oprac. H. Ułaszyn i in., t. III: Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych

języków na ziemiach polskich, cz. 2, Kraków, s. 238–343; 2. wyd.: Dialekty języka polskiego z 3 mapami, Wrocław – Kraków 1957.

Nitsch K., 1948, Co to jest dialektologia historyczna?, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” VIII, s. 119–122.

Nitsch K., 1953, Co wiemy naprawdę o dialektach ludowych XVI wieku?, „Język Polski” XXXIII, s. 225–244.

Nitsch K., 1968, Wybór polskich tekstów gwarowych, wyd. 3, Warszawa.

Nowowiejski B., 2001, O przyszłość polskich gwar ludowych, [w:] S. Krzemień-Ojak, B. Nowowiejski (red.), Przyszłość języka, Białystok, s. 97–112.

Okoniowa J., Dunaj B. (red.), 2002, Studia Dialektologiczne II, Kraków.

Pelcowa H., 2001, Metodologia badań leksyki gwarowej u schyłku XX wieku, [w:] J. Sierociuk (red.), Gwary dziś, t. 1: Metodologia badań, Poznań, s. 183–189.

Pelcowa H., 2002, Dialektologia wobec wyzwań XXI wieku, [w:] S. Gala (red.), Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki, Łódź, s. 383–392.

Pelcowa H., 2012, Nowe wyzwania a tradycyjne metody badań dialektologicznych, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 5–14.

Pelcowa H., 2019, Zmiany językowe we współczesnej wsi (na wybranych przykładach z Lubelszczyzny), [w:] B. Grabka, R. Kucharzyk, A. Tyrpa (red.), Studia Dialektologiczne V, Kraków, s. 309–314.

Rak M., 2011, Materiały gwarowe z Podhala w zbiorach Archiwum Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, [w:] B. Dunaj, M. Rak (red.), Badania historycznojęzykowe.

Stan, metodologia, perspektywy, „Biblioteka LingVariów”, t. 14, Kraków, s. 367–375.

Rak M., 2018, Zapożyczenia a stylistyczne zróżnicowanie gwary podhalańskiej, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica” 13, s. 128–138.

Rak M., Sikora K. (red.), 2014, Badania dialektologiczne. Stan, perspektywy, metodologia, „Biblioteka LingVariów”, t. 17, Kraków.

Reichan J., 1980, Małopolskie gwary jednonosówkowe, cz. 1–2, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.

Reichan J., 1999, Współczesny status gwar ludowych – wybrane zagadnienia, [w:] W. Pisarek (red.), Polszczyzna 2000. Orędzie o stanie języka na przełomie tysiącleci, Kraków, s. 262–278.

Rzetelska-Feleszko E., 2002, Spojrzenie byłego dialektologa, [w:] J. Okoniowa, B. Dunaj (red.), Studia Dialektologiczne II, Kraków, s. 105–109.

Sierociuk J., 2005, Problemy współczesnej dialektologii, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXI, s. 67–76.

Sierociuk J. (red.), 2006, Gwary dziś, t. 3: Wewnętrzne zróżnicowanie języka wsi, Poznań.

Sierociuk J., 2007, Język mieszkańców wsi czy gwara? Problem nie tylko teoretyczny, „Prace Filologiczne” LII, s. 527–534.

Sierociuk J., 2016, Dynamika przeobrażeń języka mieszkańców wsi i możliwości jej badania, „Gwary Dziś” VIII, s. 67–78.

Słownictwo: Słownictwo i kultura ludowa gminy Wiśniowa, oprac. A. Barszczewska i in., Wiśniowa 2018.

Tambor J., 2006, Mowa Górnoślązaków oraz ich świadomość językowa i etniczna, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2401, Katowice.

Tambor J., 2015, Stylizacja – pomysł na reaktywację śląszczyzny, „Poznańskie Studia Slawistyczne” VIII, s. 215–228, [on-line:] https://doi/org/10.14746/pss.2015.8.14.

Taszycki W., 1930, Spory o pochodzenie polskiego języka literackiego, „Przegląd Humanistyczny” 3, s. 323–333.

Taszycki W., 1949, Powstanie i pochodzenie polskiego języka literackiego. Kraków kolebką literackiej polszczyzny, „Twórczość” V, z. 12, s. 100–117.

Taszycki W., 1951, Geneza polskiego języka literackiego w świetle faktów historycznojęzykowych, „Lingua Posnaniensis” III, s. 145–160.

Taszycki W., 1956, Co to jest dialektologia historyczna?, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego IX. Prace Językoznawcze”, nr 2, s. 59–71.

Taszycki W., 1961, Dialektologia historyczna i problem pochodzenia polskiego języka literackiego, [w:] idem, Rozprawy i studia polonistyczne, t. II, Wrocław, s. 7–148.

Taszycki W., 1973, Wstęp do Zarysu historycznej dialektologii polskiej, [w:] idem, Rozprawy i studia polonistyczne, t. V, Wrocław, s. 167–171.

Urbańczyk S., 1953, Zarys dialektologii polskiej, Warszawa.

Warchala J., 2003, Kategoria potoczności w języku, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2209, Katowice.

Pobrania

Opublikowane

2021-05-10

Jak cytować

Rak, M. . (2021) „Jaki jest właściwie zakres dialektologii historycznej? (Uwagi z perspektywy dialektologa)”, LingVaria, 16(1(31), s. 271–281. doi: 10.12797/LV.16.2021.31.22.

Numer

Dział

Przypomnienia