Zaprzedać duszę diabłu – reprodukowalność mitu we frazematyce z polskiego obszaru gwarowego i języka potocznego w kontekście kultury tradycyjnej

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.14

Słowa kluczowe:

narratywistyka, mit, frazematyka, reprodukowalność, diabeł, dusza

Abstrakt

Selling One’s Soul to the Devil – Reproducibility of the Mythical Motif in Phrasematics of the Polish Colloquial Language in the Context of Traditional Culture

The author of the article discussed reproducibility of the mythical motif of “Adam’s pact with the devil” in Polish traditional culture and in dialectal and colloquial phrasematics. The adoption of the concept of “language narrativeness” in the description of a small piece of reality such as the act of selling one’s soul to the devil, makes it possible to present this piece in a form of a structured image within the frames of a great narrative about the world (based on the Christian belief concerning the soul) which contains small narratives (referring to myths and folk demonology included in stereotypical text motifs) and micro-narratives that are hidden in lexis and broadly understood phrasematics and that reflect a whole range of interpretations and evaluations related to a person’s pact with a demonic being.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Bartmiński J., 1989, Relacje o kosmosie. Teksty gwarowe z okolic Biłgoraja, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 2, s. 95–149.

Bartmiński J., 2006, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin.

Bartmiński J., 2014, Narracyjny aspekt definicji kognitywnej, [w:] D. Filar, D. Piekarczyk (red.), Narracyjność języka i kultury, Lublin, s. 99–115.

Bartmiński J., Niebrzegowska S., 1998, Profilowanie a podmiotowa interpretacji świata, [w:] J. Bartmiński, R. Tokarski (red.), Profilowanie w języku i w tekście, Lublin, s. 211–224.

Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2004, Dynamika kategorii punktu widzenia w języku, tekście i dyskursie, [w:] J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska, R. Nycz (red.), Punkt widzenia w języku i w kulturze, Lublin, s. 321–358.

BazWP: B. Bazińska, Wierzenia i praktyki magiczne pasterzy w Tatrach, [w:] W. Antoniewicz (oprac.), Pasterstwo Tatr Polskich i Podhala, t. 7: Życie i folklor pasterzy Tatr Polskich i Podhala, Wrocław 1967, s. 65–229.

Campbell J., 1994, Potęga mitu. Rozmowy Billa Moyersa z Josephem Campbellem, oprac. B.S. Flowers, Kraków.

Chlebda W., 2010, Frazematyka, [w:] J. Bartmiński (red.), Współczesny język polski, wyd. 3, Lublin, s. 335–342.

Chlebda W., 2020, Reprodukowalność, reprodukcja, reprodukty, [w:] idem, J. Tarsa (red.), Frazeologia a reprodukowalność w teorii i w praktyce komunikacyjnej. Problemy – metody analizy – opis, „Intercontinental Dialogue on Phraseology”, t. 6, Białystok, s. 27–50. Eliade M., 2000, Traktat o historii religii, Warszawa.

Filar D., 2013, Narracyjne aspekty językowego obrazu świata. Interpretacja marzenia we współczesnej polszczyźnie, Lublin.

Johnson M., 1990, The Body in the Mind. The Bodily Basis of Meaning, Imagination, and Reason, Chicago – London. DOI: https://doi.org/10.2307/431155

KąśILG: J Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I: A–B, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. II: C–Do, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. III: Dó–Gr, Bukowina Tatrzańska – Nowy Targ 2016, t. IV: Gu–Kol, Kraków 2017, t. V: Koł–Mad, Nowy Sącz 2017, t. VI: Maf–Nie, Nowy Sącz 2018, t. VII: Nif–Pap, Nowy Sącz 2018, t. VIII: Par–Pou, Nowy Sącz 2018, t. IX: Pow–Sce, Nowy Sącz 2019, t. X: Sch–Śró, Nowy Sącz 2019, t. XI: Śry–Wych, Nowy Sącz 2019, t. XII: Wyci–Ż, Nowy Sącz 2019.

KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, Kraków 2003; wyd. 2 popr. i poszerz., t. 1–2, Kraków 2011.

Knoop O., 1894, Podania i opowiadania z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, „Wisła” VIII, z. 4, s. 719–774.

Kolberg O., 1967, Dzieła wszystkie, t. 48: Tarnowskie-Rzeszowskie, z rękopisów oprac. J. Burszta, B. Linette, Kraków–Warszawa.

Krzeszowski T., 1994, Parametr aksjologiczny w przedpojęciowych schematach wyobrażeniowych, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 6, s. 29–51.

Krzeszowski T., 1999, Aksjologiczne aspekty semantyki językowej, Toruń.

Libura A., 2000, Wyobraźnia w języku. Leksykalne korelaty schematów wyobrażeniowych centrum–peryferie i siły, Wrocław.

Lurker M., 1994, Przesłanie symboli w mitach, kulturach i religiach, Kraków.

Masłowska E., 2014, Narracyjność symbolu. Ludowe narracje budowane na bazie lunarnej symboliki przejścia, [w:] D. Filar, D. Piekarczyk (red.), Narracyjność języka i kultury, Lublin, s. 239–249.

Muz: O. Zadurska, Muzykant, [w:] V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej, [on-line:] http://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=120 (dostęp: 9 VI 2021).

Niebrzegowska-Bartmińska S., 2020, Definiowanie i profilowanie pojęć w (etno)lingwistyce, Lublin.

NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.

Pawłowicz B., 1896, Kilka rysów z życia ludu w Zalasowej, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” 1, s. 229–265.

Piotrowski R., 2017, Diabelscy muzykanci i tancerze w materiałach folklorystycznych i etnograficznych, „Literatura Ludowa” 3, s. 3–12.

Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788376386027. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386027

Sadkowski I., 1903, Szlachta drobna w powiatach płońskim i płockim, „Wisła” XVII, z. 6, s. 669–687.

Saloni A., 1908, Lud rzeszowski. Materiały etnograficzne, „Materiały Antropologiczno-Archeologiczne i Etnograficzne” 10, s. 50–344.

SGP: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2–t. 10, z. 2), t. 1–3: Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–10: Kraków 1992–2019.

SKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków 1900–1911.

Skrzyp: O. Zadurska, Skrzypce, [w:] V. Wróblewska (red.), Słownik polskiej bajki ludowej, [on-line:] http://bajka.umk.pl/slownik/lista-hasel/haslo/?id=159 (dostęp: 9 VI 2011).

SSiSL: J. Bartmiński, S. Niebrzegowska-Bartmińska (red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999, z. 3: Meteorologia, Lublin 2012, z. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012, t. II: Rośliny, z. 1: Zboża, Lublin 2017, z. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Lublin 2018, z. 3: Kwiaty, Lublin 2019, z. 4: Zioła, Lublin 2019, z. 5: Rośliny, drzewa owocowe i iglaste, Lublin 2020.

Szyjewski A., 2008, Etnologia religii, Kraków.

Tokarski R., 1988, Konotacja jako składnik treści słowa, [w:] J. Bartmiński (red.), Konotacja, Lublin, s. 35–53.

Tokarski R., 1993, Słownictwo jako interpretacja świata, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław, s. 335–362.

Tokarski R., 2001, Typy racjonalności w językowym obrazie świata, [w:] A. Pajdzińska, R. Tokarski (red.), Semantyka tekstu artystycznego, Lublin, s. 231–245.

Tokarski R., 2014, Semantyka, onomazjologia i narracje o świecie, [w:] D. Filar, D. Piekarczyk (red.), Narracyjność języka i kultury, Lublin, s. 117–128.

Tomicki R., 1976, Słowiański mit kosmogoniczny, „Etnografia Polska” XX, z. 1, s. 47–99.

Tomicki R., 1980, Ludowe mity o stworzeniu człowieka. Z badań nad synkretyzmem mitologicznym w Europie Wschodniej i Południowej oraz w Azji Północnej, „Etnografia Polska” XXIV, z. 2, s. 49–119.

ZborSG: J. Zborowski, Słownik gwary Zakopanego i okolic, oprac. i uzup. z materiałów Aut. przez Zespół Instytutu Języka Polskiego Polskiej Akademii Nauk pod kier. J. Okoniowej, Zakopane – Kraków 2009.

Zowczak M., 2000, Biblia ludowa. Interpretacje wątków biblijnych w kulturze ludowej, Wrocław.

Opublikowane

2021-11-18

Jak cytować

Masłowska, E. (2021) „Zaprzedać duszę diabłu – reprodukowalność mitu we frazematyce z polskiego obszaru gwarowego i języka potocznego w kontekście kultury tradycyjnej”, LingVaria, 16(2(32), s. 167–183. doi: 10.12797/LV.16.2021.32.14.

Numer

Dział

Etnolingwistyka