O rozwoju dyskursywnej funkcji form rozkazujących (na przykładzie słuchaj)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.34.10Słowa kluczowe:
historia języka, pragmatyka historyczna, derywacja funkcjonalna, tryb rozkazujący, pragmatykalizacjaAbstrakt
The article aims to present the process of forming the discursive function of the imperative form of the verb słuchać (słuchaj). These changes were presented as an example of the process of pragmaticalization. The analysis referred to contemporary and historical semantic context and the syntactic distribution of the form słuchaj. The author listed the conditions in which the form słuchaj should be acknowledged as a discourse marker. The diachronic viewing of the linguistic data attests that there were two triggers in the development of this new function: the regular (systemic) meaning of the imperative mood and the occurrences detached from the etymological meaning.
Pobrania
Bibliografia
Awdiejew A., 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń, „Rozprawy Habilitacyjne – Uniwersytet Jagielloński”, nr 117, Kraków.
Bąk P., 1974, Przerywniki jako charakterystyczna cecha języka potocznego, „Poradnik Językowy” nr 1, s. 24–30.
Bień J., 2012, Skanowane teksty jako korpusy, „Prace Filologiczne” LXIII, s. 35–42.
Brinton L., 2001, From Matrix Clause to Pragmatic Marker. The History of Look- forms, „Journal of Historical Pragmatics” 2, nr 2, s. 177–199, https://doi.org/10.1075/jhp.2.2.02bri. DOI: https://doi.org/10.1075/jhp.2.2.02bri
Charciarek A., 2010, Polskie wyrażenia metatekstowe o funkcji fatycznej i ich odpowiedniki czeskie i rosyjskie, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 2751, Katowice.
Claridge C., Arnovick L., 2010, Pragmaticalisation and Discursisation, [w:] A.H. Jucker, I. Taavitsainen (red.), Historical Pragmatics, „Handbooks of Pragmatics”, t. 8, Berlin, s. 165–193, https://doi.org/10.1515/9783110214284.3.165. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110214284.3.165
Cuenca M.J., 2013, The Fuzzy Boundaries between Discourse Marking and Modal Marking, [w:] L. Degand, B. Cornillie, P. Pietrandrea (red.), Discourse Markers and Modal Particles. Categorization and Description, Amsterdam, s. 181–216. DOI: https://doi.org/10.1075/pbns.234.08cue
Culpeper J., Kytö M., 2000, Data in Historical Pragmatics. Spoken Interaction (Re)Cast as Writing, „Journal of Historical Pragmatics” 1, nr 2, s. 175–199, https://doi.org/10.1075/jhp.1.2.03cul. DOI: https://doi.org/10.1075/jhp.1.2.03cul
Danielewiczowa M., 2012, W głąb specjalizacji znaczeń. Przysłówkowe metapredykaty atestacyjne, Warszawa.
Degand L., Cornillie B., Pietrandrea P. (red.), 2013, Discourse Markers and Modal Particles. Categorization and Description, Amsterdam. DOI: https://doi.org/10.1075/pbns.234
Derwojedowa M., Bilińska J., Kwiecień M., Kieraś W., 2016, Mikrokorpus polszczyzny 1830–1918, „Komunikacja Specjalistyczna” nr 11, s. 149–161.
Detges U., Waltereit R., 2016, Grammaticalization and Pragmaticalization, [w:] S. Fischer, Ch. Gabriel (red.), Manual of Grammatical Interfaces in Romance, „Manuals of Romance Linguistics”, t. 10, Berlin – Boston, s. 635–657, https://doi.org/10.1515/9783110311860-024. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110311860-024
Diewald G., 2011, Pragmaticalization (Defined) as Grammaticalization of Discourse Functions, „Linguistics. An Interdisciplinary Journal of the Language Sciences” 49, nr 2, s. 365–390, https://doi.org/10.1515/ling.2011.011. DOI: https://doi.org/10.1515/ling.2011.011
Erman B., Kotsinas U.-B., 1993, Pragmaticalization: The Case of Ba’ and You Know, „Studier i Modern Språkvetenskap” 10, s. 76–93.
Fraser B., 1999, What Are Discourse Markers?, „Journal of Pragmatics” 31 (7), s. 931–952. DOI: https://doi.org/10.1016/S0378-2166(98)00101-5
Fedriani Ch., Sansó A. (red.), 2017, Pragmatic Markers, Discourse Markers and Modal Particles. New Perspectives, „Studies in Language Companion. Series”, t. 186, Amsterdam. DOI: https://doi.org/10.1075/slcs.186
Fetzer A., 2014, I Think, I Mean and I Believe in Political Discourse. Collocates, Functions and Distribution, „Functions of Language” 21, nr 1, s. 67–94, https://doi.org/10.1075/fol.21.1.05fet. DOI: https://doi.org/10.1075/fol.21.1.05fet
Gębka-Wolak M., 2012, Weź się zastanów! Problem statusu gramatycznego przyimperatywnego weź, „Poradnik Językowy” nr 4, s. 49–63.
Grochowski M., Kisiel A., Żabowska M., 2014, Słownik gniazdowy partykuł polskich, Kraków.
Grzegorczykowa R., 2013, O różnych rozumieniach pragmatyki w językoznawstwie, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego” LXIX, s. 5–22.
Heine B., 2013, On Discourse Markers. Grammaticalization, Pragmaticalization, or Something Else?, „Linguistics” 51, nr 6, s. 1205–1247, https://doi.org/10.1515/ling-2013-0048. DOI: https://doi.org/10.1515/ling-2013-0048
Jakobson R., 1989, Poetyka w świetle językoznawstwa, [w:] idem, W poszukiwaniu istoty języka.
Wybór pism, t. 2, wybór, red. i wstęp M.R. Mayenowa, Warszawa, s. 77–125.
Janowska A., Pastuch M., 1995, Niebezpieczna kompetencja, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 11–20.
Jucker A.H., 1994, The Feasibility of Historical Pragmatics, „Journal of Pragmatics” 22, s. 533–536. DOI: https://doi.org/10.1016/0378-2166(94)90083-3
Kleszczowa K., 2015, U źródeł polskich partykuł: derywacja funkcjonalna, przemiany, zaniki, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3368, Katowice.
Laskowski R., 1998a, Kategorie morfologiczne języka polskiego – charakterystyka funkcjonalna, [w:] R. Grzegorczykowa, R. Laskowski, H. Wróbel (red.), Gramatyka współczesnego
języka polskiego, cz. 2: Morfologia, wyd. 2 zm., t. 2, s. 151–225.
Laskowski R., 1998b, Semantyka trybu rozkazującego, „Polonica” XIX, s. 5–29.
Laskowski R., 2003, Peryferyjne funkcje polskiego imperatiwu, [w:] I. Bobrowski (red.), Anabasis.
Prace ofiarowane Profesor Krystynie Pisarkowej, Kraków, s. 153–158.
Levinson S., 2020, Pragmatyka, Warszawa.
Mazur J., 1986, Organizacja tekstu potocznego: na przykładzie języka polskiego i rosyjskiego, „Rozprawy Międzyuczelnianego Instytutu Nauk Politycznych. Rozprawy Habilitacyjne”, t. 1, Lublin.
Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa 2012.
Ożóg K., 1990, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej. Wybrane zagadnienia, „Rozprawy Habilitacyjne – Uniwersytet Jagielloński”, nr 198, Kraków.
Pastuch M., 2020, Polskie wyrażenia o funkcji dopowiedzeniowej – historia i współczesność, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3944, Katowice.
Pastuch M., 2021, Różne oblicza prawdy. O historycznych źródłach metatekstowych użyć prawdy, „Prace Filologiczne” LXXVI, s. 425–438, https://doi.org/10.32798/pf.880.
Pawelec R., 2003, Dzieje sztuki. Leksemy i pojęcia, Warszawa.
Pisarkowa K., 1975, Składnia rozmowy telefonicznej, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 5, Wrocław.
Śledź A., 2000, Próba przedstawienia zależności składniowych polskich przerywników, „Prace Językoznawcze” nr 2, s. 161–168.
Taavitsainen I., Jucker A.H., 2010, Trends and Developments in Historical Pragmatics, [w:] A.H. Jucker, I. Taavitsainen (red.), Historical Pragmatics, „Handbooks of Pragmatics”, t. 8, Berlin, s. 3–31, https://doi.org/10.5167/UZH-38864. DOI: https://doi.org/10.1515/9783110214284.1.3
Tambor J., 1991, O funkcji fatycznej niektórych elementów tekstów mówionych, [w:] J. Bartmiński, R. Grzegorczykowa (red.), Funkcje języka i wypowiedzi, „Język a Kultura”, t. 4, s. 177–183.
Tannen D., Hamilton H.E., Schiffrin D., 2015, The Handbook of Discourse Analysis, West Sussex. DOI: https://doi.org/10.1002/9781118584194
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
Żmigrodzki P., 2005, Słownik jako korpus tekstów – korpus tekstów jako słownik. Perspektywy polskiej leksykografii naukowej, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 3–14.
Żydek-Bednarczuk U., 1994, Struktura tekstu rozmowy potocznej, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 1409, Katowice.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
