Dziedzictwo Lucjana Malinowskiego – krakowska szkoła dialektologiczna
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.17.2022.34.18Słowa kluczowe:
Lucjan Malinowski, dialektologia, krakowska szkoła dialektologicznaAbstrakt
HERITAGE OF LUCJAN MALINOWSKI – KRAKÓW DIALECTOLOGICAL SCHOOL
Systematic studies in dialectology have been carried out by Kraków linguists since 150 years. They were initiated by Lucjan Malinowski in the book: Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien. (1. Heft: Laut- und Formenlehre) (1873). L. Malinowski’s best student was K. Nitsch who is called the father of Polish dialectology. Neogrammarian primacy of voice rights, which Malinowski came across in Jena, resulted in the fact that at first (until 1920s) Kraków dialectologists focused on phonetics and inflection of dialects of particular villages. Such an atomizing approach was overcome by K. Nitsch who prepared some works covering the whole Polish dialectal area. By removing the social and cultural factor from the research range, neogrammarians (including L. Malinowski) influenced the fact that the Kraków dialectological school adopted the retrospective point of view and opened to sociolinguistics and ethnolinguistics as late as in 1980s. Therefore, we can conclude that L. Malinowski’s scientific influence and his work was very lasting and very important.
Pobrania
Bibliografia
AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, cz. I: Mapy, cz. II: Wstęp, objaśnienia, wykazy wyrazów, Kraków 1934.
Bajerowa I., 2002, Dwie szkoły językoznawstwa polonistycznego XX wieku – konflikty i współpraca, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” XI, z. 1–2 (21–22), s. 9–20.
Bartmiński J., 2004, Etnolingwistyka słowiańska – próba bilansu, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 16, s. 9–27.
Bartmiński J., Niebrzegowska-Bartmińska S., 2021, Krystyny Pisarkowej odkrywanie Malinowskiego, „LingVaria” nr 2 (32), s. 215–228, https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.17. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.17
Baudouin de Courtenay J., 1876–1877/2016, Sprawozdania delegowanego przez Ministerstwo Oświecenia Publicznego za granicę w celu naukowym I.A. Baudouina de Courtenay o zajęciach językoznawczych w 1872 i 1873 r., „Izvestiâ i učenye zapiski Imperatorskogo kazanskogo universiteta”, „Izvestiâ” 1876, nr 1, s. 45–80; 1877, nr 2, s. 122–206, nr 3, s. 270–299; tłumaczenie w: M. Skarżyński (wybór, przekład i oprac.), Materiały do dziejów polskiego językoznawstwa II. Jan Baudouin de Courtenay. Teksty mniej znane, „Biblioteka LingVariów”, t. 21, Kraków 2016, s. 59–102.
Biela J., 1882, Gwara zebrzydowska. Studium dialektologiczne. Na podstawie materiałów dostarczonych przez p. Zygmunta Wierzchowskiego, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. IX, s. 149–217.
Blatt G., 1894, Gwara ludowa we wsi Pysznica w powiecie niskim, „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” t. XX, s. 365–436.
Boduèn de Kurtenè I.A., 1875, Opyt fonetiki râzanskih govorov, Varšava – Sankt-Peterburg – Lejpcig.
Bystroń J., 1885, O mowie polskiej w dorzeczu Stonawki i Łucyny w Księstwie Cieszyńskim, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. XII, s. 1−11.
Dejna K., 1973, Dialekty polskie, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk.
Dobrzycki S., 1898, O mowie ludowej we wsi Krzęcinie (powiat Podgórski), „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” t. XXVI, s. 332–405.
Dobrzycki S., 1901, O tak zwanym mazurowaniu w języku polskim (z mapą), „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” t. XXXII, s. 208–235.
Doroszewski W., 1934, Mowa mieszkańców wsi Staroźreby. Opis i tezy teoretyczne, „Prace Filologiczne” XVI, s. 249–278.
Dunaj B., 1986, Dialektologia a socjolingwistyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” 12, s. 15–23.
EJO: K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, Wrocław – Warszawa – Kraków 1993.
EWJP: S. Urbańczyk (red.), Encyklopedia wiedzy o języku polskim, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1978.
Gil’ferding A.F., 1862, Ostatki slavân na ûžnom beregu Baltijskogo morâ, „IRGO Ètnografičeskij sbornik” V, s. 1–191.
Grzegorzewicz W., 1894a, O języku ludowym w powiecie przasnyskim, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. V, s. 72–126.
Grzegorzewicz W., 1894b, O mowie ludowej we wsi Łukowcu w powiecie garwolińskim, „Sprawozdania Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. V, s. 148–168.
Heinz A., 1978, Dzieje językoznawstwa w zarysie, Warszawa.
Karaś H., 2011, Polska leksykografia gwarowa, Warszawa.
Karaś M., 1961, Z historii badań nad słownictwem gwarowym, „Język Polski” XLI, s. 161–180, 355–369.
Karaś M., 1965a, Orawskie teksty gwarowe z obszaru Czechosłowacji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, nr 8, „Studia Orawskie”, nr 2, Kraków.
Karaś M., 1965b, Polskie dialekty Orawy, cz. 1: Fonologia i fonetyka, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, nr 16 „Studia Orawskie”, nr 4, Kraków.
Karaś M., Zaręba A., 1964, Orawskie teksty gwarowe z obszaru Polski, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, nr 6, „Studia Orawskie”, nr 1, Kraków.
Kąś J., 1994, Interferencja leksykalna słownictwa gwarowego i ogólnopolskiego (na przykładzie gwar orawskich), Kraków.
KąśILG: J. Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I: A–B, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. II: C–Do, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz – Nowy Targ 2015, t. III: Dó–Gr, Bukowina Tatrzańska – Nowy Targ 2016, t. IV: Gu–Kol, Kraków 2017, t. V: Koł–Mad, Nowy Sącz 2017, t. VI: Maf–Nie, Nowy Sącz 2018, t. VII: Nif–Pap, Nowy Sącz 2018, t. VIII: Par–Pou, Nowy Sącz 2018, t. IX: Pow–Sce, Nowy Sącz 2019, t. X: Sch–Śró, Nowy Sącz 2019, t. XI: Śry–Wych, Nowy Sącz 2019, t. XII: Wyci–Ż, Nowy Sącz 2019.
KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, Kraków 2003; wyd. 2 popr. i poszerz., t. 1–2, Kraków 2011.
Kosiński W., 1884, Przyczynek do gwary zakopiańskiej, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. X, s. 225–309.
Kurek H., 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowisk wiejskich (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków.
MAGP: Mały atlas gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologiczna (od t. IV Pracownia Atlasu i Słownika Gwar Polskich) Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II pod kierunkiem K. Nitscha, t. III–XIII pod kierunkiem M. Karasia, Wrocław – Kraków 1957–1970.
Malinowski L., 1873, Beiträge zur slavischen dialectologie. I. Ueber die Oppelnsche Mundart in Oberschlesien. (1. Heft: Laut- und Formenlehre), Leipzig.
Matusiak S., 1880, Gwara lasowska w okolicy Tarnobrzega. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. VIII, s. 70–179.
Nitsch K., 1904, Studia kaszubskie. Gwara luzińska, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. I, s. 221–273.
Nitsch K., 1907a, Dialekty polskie Prus wschodnich (Warmia, Mazury, Ostródzkie, Nidzickie), „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. III, s. 397–486.
Nitsch K., 1907b, Dialekty polskie Prus zachodnich, „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności” t. III, s. 385–394.
Nitsch K., 1909, Dialekty polskie Śląska (z mapą), „Materiały i Prace Komisji Językowej Akademii Umiejętności w Krakowie” t. IV, s. 85–356.
Nitsch K., 1910a, Próba podziału gwar polskich, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie” t. XIV, z. 8, s. 3–6.
Nitsch K., 1910b, Próba ugrupowania gwar polskich. (Z mapą), „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” t. XLVI, s. 336–365.
Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego, Kraków.
Nitsch K., 1911/1958 (rec.), Słownik gwar polskich. Ułożył Jan Karłowicz, „Rocznik Slawistyczny”
IV, s. 199–243; przedruk w: idem, Wybór pism polonistycznych, t. 4: Pisma dialektologiczne, Wrocław – Kraków, s. 195–225.
Nitsch K., 1919a, Limites linguistiques polonaise-tchèque et polonaise-slovaque, Kraków
Nitsch K., 1919b, Territoires polonais en Hongrie septentrionale, Paris.
Nitsch K., 1928, Z historii narzecza małopolskiego, [w:] D.W. Bubrich et al., Symbolae grammaticae in honorem Ioannis Rozwadowski, t. II, Kraków, s. 451–465.
Nitsch K., 1929, Wybór polskich tekstów gwarowych, Lwów.
Nitsch K., 1957, Dialekty języka polskiego z 3 mapami, Wrocław – Kraków.
Nitsch K., 1960, Ze wspomnień językoznawcy, Kraków.
Okoniowa J., 2012, Profesor Kazimierz Nitsch i jego uczniowie, czyli „szkoły” dialektologiczne widziane dziś, „Poradnik Językowy” nr 8, s. 29–40.
Okoniowa J., 2019, Słownik gwarowy Kazimierza Nitscha, „LingVaria” nr 1 (27), s. 307–315, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.20. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.20
Pol W., 1869, Historyczny obszar Polski. Rzecz o dialektach mowy polskiej, Kraków.
Pośpiech J., Sochacka S., 1976, Lucjan Malinowski a Śląsk, Opole.
Puzynina J., 2002, Uwagi do artykułu prof. Ireny Bajerowej, „Analecta. Studia i Materiały z Dziejów Nauki” XI, z. 1–2 (21–22), s. 21–26.
Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386027
Rak M., 2018, Materiały do dziejów polskiej dialektologii i etnologii. Listy Cezarii Baudouin de Courtenay-Ehrenkreutz-Jędrzejewiczowej, Adama Fischera, Antoniego Kaliny, Izydora Kopernickiego, Kazimierza Nitscha, Seweryna Udzieli, Juliusza Zborowskiego, „Biblioteka LingVariów”, t. 25, Kraków. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376389356
Rak M., 2019, Kazimierz Nitsch i etnologia, „LingVaria” nr 1 (27), s. 339–349, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.23. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.23
Rak M., 2021, Jan Karłowicz w świetle materiałów archiwalnych. Dialektologia, etnolingwistyka i lituanistyka, „Biblioteka LingVariów”, t. 30, Kraków. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381384209
Reichan J., 2019, Kazimierz Nitsch i Mały atlas gwar polskich, „LingVaria” nr 1 (27), s. 317–329, https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.21. DOI: https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.21
SGOWM: Słownik gwar Ostródzkiego, Warmii i Mazur, t. I–III, red. Z. Stamirowska, t. IV–V, red. H. Perzowa, D. Kołodziejczykowa, t. VI, red. D. Kołodziejczykowa, K. Sobolewska, t. VII, red. K. Sobolewska, Wrocław – Warszawa – Kraków – Gdańsk 1987 (t. I), Wrocław – Warszawa – Kraków 1991 (t. II), Warszawa – Kraków 1993–2021 (t. III–VIII).
SGP PAN: Słownik gwar polskich, red. M. Karaś (Źródła, t. 1), J. Reichan (t. 2–9, z. 2), S. Urbańczyk (t. 2–5), J. Okoniowa (t. 6–9, z. 2), B. Grabka (t. 7–9, z. 2), R. Kucharzyk (t. 9, z. 2 – t. 10, z. 2), t. 1–3: Wrocław – Warszawa – Kraków 1977–1991, t. 4–10: Kraków 1992–2021.
SKarł: J. Karłowicz, Słownik gwar polskich, t. I–VI (t. IV–VI do druku przygot. J. Łoś), Kraków 1900–1911.
SSiSL: J. Bartmiński (koncepcja całości i red.), S. Niebrzegowska-Bartmińska (zast. red.), Słownik stereotypów i symboli ludowych, t. I: Kosmos, z. 1: Niebo, światła niebieskie, ogień, kamienie, Lublin 1996, z. 2: Ziemia, woda, podziemie, Lublin 1999, z. 3: Meteorologia, Lublin 2012, z. 4: Świat, światło, metale, Lublin 2012, t. II: Rośliny, z. 1: Zboża, Lublin 2017, z. 2: Warzywa, przyprawy, rośliny przemysłowe, Lublin 2018, z. 3: Kwiaty, Lublin 2019, z. 4: Zioła, Lublin 2019, z. 5: Drzewa owocowe i iglaste, Lublin 2020, z. 6: Drzewa liściaste, Lublin 2021.
SStp: S. Urbańczyk (red.), Słownik staropolski, t. I–XI, Wrocław – Warszawa – Kraków 1953–2002.
Strutyński J. (red.), 1981, Bibliografia dialektologii polskiej (do roku 1975 włącznie), Kraków.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Urbańczyk S., 1962, Zarys dialektologii polskiej, wyd. 2 zm. i rozsz., Warszawa.
Urbańczyk S., 1964, Kazimierz Nitsch – badacz gwar śląskich, „Zaranie Śląskie” XXVII, z. 3, s. 437–443.
Urbańczyk S., 1993, Dwieście lat polskiego językoznawstwa (1751–1950), Kraków.
Zaręba A., 1967, Orawskie teksty gwarowe z obszaru Czechosłowacji, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Językoznawcze”, nr 19, „Studia Orawskie”, nr 5, Kraków.
Zawiliński R., 1880, Gwara brzezińska w powiecie ropczyckim. Studium dialektologiczne, „Rozprawy i Sprawozdania z Posiedzeń Wydziału Filologicznego Akademii Umiejętności” t. VIII, s. 180–234.
Zawiliński R., 1926, Dobór wyrazów. Słownik wyrazów bliskoznacznych i jednoznacznych do praktycznego użytku, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
