Badania polszczyzny krakowskiej – przeszłość i teraźniejszość

Autor

  • Bogusław Dunaj Uniwersytet Jagielloński, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.02

Słowa kluczowe:

miejski język mówiony, regionalizmy leksykalne, historia badań

Abstrakt

The Past and the Present of Research into Cracow Polish
The paper presents the history of research into the urban spoken Polish of Cracow. Its most intensive period fell between 1976 and 1991. The research project was initiated by Professor M. Karaś. After his untimely death in 1977, the work was directed by Professor B. Dunaj. It was twin-track; both collective and individual studies were carried out. Under the supervision of B. Dunaj, five doctoral theses have been written; in total, nine books have been published: four collective and five individual ones. Some collective works have not been published, i.a. Słownik frekwencyjny nieoficjalnej odmiany polszczyzny mówionej (‘A frequency dictionary of an unofficial variety of spoken Polish’). Also other projects grew out of the research into the language spoken in Cracow, e.g. Słownik współczesnego języka polskiego (1996; ‘A dictionary of contemporary Polish’). In the first decade of the 21st century, B. Dunaj and M. Mycawka conducted research into regional vocabulary, focusing primarily on theoretical problems. Under the supervision of B. Dunaj, 28 unpublished monographies have been prepared on the subject of regional words in the speech of inhabitants of selected towns (mainly in Lesser Poland). In 2018, the dictionary Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich (‘Said like in Cracow. A dictionary of Cracow regional words’, ed. by D. Ochmann and R. Przybylska) has been published, growing out of and referring to previous research. The present paper presents the controversial methodological problems related to research into regional vocabulary.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Awdiejew A., Labocha J., Rudek K., 1980, O typologii tekstów języka mówionego, „Polonica” VI, s. 181–188.

Bieńkowska D., Cybulski M., Umińska-Tytoń E., 2007, Słownik dwudziestowiecznej Łodzi (konteksty historyczne, społeczne, kulturowe), Łódź.

Data K., 2011, Struktura dialogu we współczesnej polszczyźnie mówionej, Kraków.

Dunaj B., 1975, Język polski najstarszej doby piśmiennej (XII–XIII w.), „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 46, Kraków.

Dunaj B. (red.), 1979, Wybór tekstów języka mówionego mieszkańców Krakowa, Kraków.

Dunaj B. (red.), 1981a, Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 1, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 70, Kraków.

Dunaj B., 1981b, Badania języka mówionego mieszkańców Krakowa, [w:] idem (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 1, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 70, Kraków, s. 7–10.

Dunaj B., 1981c, Odmiana oficjalna i nieoficjalna języka mówionego, [w:] idem (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 1, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 70, Kraków, s. 11–20.

Dunaj B. (red.), 1984, Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 2, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 79, Kraków.

Dunaj B., 1985a, Grupy spółgłoskowe współczesnej polszczyzny mówionej (w języku mieszkańców Krakowa), „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 83, Kraków.

Dunaj B., 1985b, Sytuacja komunikacyjna a zróżnicowanie polszczyzny mówionej, „Język Polski” LXV, s. 88–98.

Dunaj B., 1986a, Research into the Spoken Language in Poland in the Last Decade with Particular Reference to Cracow, [w:] idem (red.), Badania języka mówionego w Polsce i w Niemczech, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 84, Kraków, s. 49–70.

Dunaj B., 1986b, Dialektologia a socjolingwistyka, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica” t. 12, s. 15–23.

Dunaj B., 1987, O kilku problemach metodologicznych socjolingwistycznych badań języka mówionego (w świetle dotychczasowych doświadczeń), „Socjolingwistyka” VI, s. 29–37.

Dunaj B., 1989a, Język mieszkańców Krakowa, cz. I: Zagadnienia teoretyczne, fonetyka, fleksja, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 88, Warszawa – Kraków.

Dunaj B., 1989b, Research into the Social Stratification of Polish in Cracow: Methods and Results, „International Journal of the Sociology of Language” 78, s. 29–42, [on-line:] https://doi.org/10.1515/ijsl.1989.78.29. DOI: https://doi.org/10.1515/ijsl.1989.78.29

Dunaj B., 1989c, The Levels and the Nature of Variable Constraints, [w:] idem, J. Jachnow, J. Kowalik, M. T. Michalewska, Ch. Sappok, Gesprochene Sprache – Język mówiony. 2. Gemeinschaftsarbeit im Rahmen der Universitätspartnerschaft Bochum – Krakau, Bochum, s. 53–58.

Dunaj B. (red.), 1999, Popularny słownik języka polskiego, Warszawa.

Dunaj B. (red.), 2005, Nowy słownik języka polskiego, Warszawa.

Dunaj B., 2010, Zróżnicowanie regionalne współczesnej leksyki, [w:] J.S. Gruchała, H. Kurek (red.), Silva rerum philologicarum. Studia ofiarowane Profesor Marii Strycharskiej-Brzezinie z okazji Jej jubileuszu, „Biblioteka LingVariów”, t. 10, Kraków, s. 89–95.

Dunaj B., Awdiejew A., Kowalik J., Kurek H., Ożóg K., 1979, Ogólne założenia badań języka mówionego Krakowa i Nowej Huty, „Socjolingwistyka” II, s. 77–85.

Dunaj B., Mycawka M., 2002, Badania regionalizmów leksykalnych, [w:] S. Gala (red.), Dialektologia jako dziedzina językoznawstwa i przedmiot dydaktyki. Księga jubileuszowa dedykowana profesorowi Karolowi Dejnie, Łódź, s. 105–110.

Dunaj. B., Mycawka M., 2004, Kto przynosi prezenty pod choinkę, czyli o współczesnych regionalizmach leksykalnych, „Rozprawy Komisji Językowej Łódzkiego Towarzystwa Naukowego” XLIX, s. 141–147.

Dunaj B., Mycawka M., 2006, Regionalizmy leksykalne w badaniach polszczyzny miejskiej, [w:] M. Święcicka (red.), Miasto. Przestrzeń zróżnicowana językowo, kulturowo i społecznie, Bydgoszcz, s. 64–76.

Dunaj B., Ożóg K. (red.), 1991, Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 3, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 107, Kraków.

Gruchmanowa M., Walczak B. (red.), 1997, Słownik gwary miejskiej Poznania, Poznań.

Gruchmanowa M., Witaszek-Samborska M., Żak-Święcicka M., 1986, Mowa mieszkańców Poznania, Poznań.

Horwath E., 1984, Wpływ czynników socjalnych na akcent form czasu przeszłego i trybu przypuszczającego w języku mieszkańców Krakowa, [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 2, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 79, Kraków, s. 51–71.

KąśILG: J. Kąś, Ilustrowany leksykon gwary i kultury podhalańskiej, t. I: A–B, Bukowina Tatrzańska – Nowy Sącz 2015.

KąśSGO: J. Kąś, Słownik gwary orawskiej, Kraków 2003.

Kąś J., 1988, Wariantywność fonetyczna w mowie ludności wiejskiej obrzeży Krakowa, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 90, Kraków.

Kowalik J., 1981, Niektóre regionalizmy leksykalne w mowie młodzieży szkolnej Krakowa, [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 1, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 70, Kraków, s. 69–87.

Kowalik J., 1984, Regionalizmy leksykalne w mowie mieszkańców Krakowa, [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 2, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 79, Kraków, s. 123–145.

Kowalikowa J., 1991, Słownictwo młodych mieszkańców Krakowa, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 105, Kraków.

KSGP: Kartoteka Słownika gwar polskich w Zakładzie Dialektologii Polskiej IJP PAN w Krakowie.

Kurek H., 1990, Metodologia socjolingwistycznego badania fonetyki języka mówionego środowiska wiejskiego (na przykładzie kilku wsi Beskidu Niskiego), Kraków.

Kurek H., 1991, Zróżnicowanie fonetyczne języka mówionego mieszkańców Krakowa (wybrane zagadnienia), [w:] B. Dunaj, K. Ożóg (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 3, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 107, Kraków, s. 147–156.

Labocha J., 1985, Sposoby wyrażania żądania we współczesnej polszczyźnie mówionej, cz. 1, „Polonica” XI, s. 119–146.

Labocha J., 1986, Sposoby wyrażania żądania we współczesnej polszczyźnie mówionej, cz. 2, „Polonica” XII, s. 203–217.

Labocha J., 2019, Składnia żądania we współczesnej polszczyźnie mówionej, „Biblioteka LingVariów”, t. 27, Kraków.

Marcjanik M., 2007, Grzeczność w komunikacji językowej, Warszawa.

Ochmann D., Przybylska R. (red.), 2018, Powiedziane po krakowsku. Słownik regionalizmów krakowskich, Kraków.

Ożóg K., 1990a, Zwroty grzecznościowe współczesnej polszczyzny mówionej (na materiale języka mówionego mieszkańców Krakowa), „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 98, Kraków.

Ożóg K., 1990b, Leksykon metatekstowy współczesnej polszczyzny mówionej: wybrane zagadnienia, Kraków.

Przybylska R., 1984a, Problem opisu i klasyfikacji słownictwa fachowego, [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 2, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 79, Kraków, s. 159–173.

Przybylska R., 1984b, Wyrazy zapożyczone w języku zawodowym (na przykładzie leksyki profesjonalnej szewców krakowskich), [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 2, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 79, Kraków, s. 175–182.

Sikora K., 1988, Zróżnicowanie systemu fonologicznego gwary miejskiej Bronowic Wielkich w Krakowie, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Studenckie Zeszyty Językoznawcze”, z. 1, Kraków, s. 13–39.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1958–1969.

SJPSz: M. Szymczak (red.), Słownik języka polskiego, Warszawa 1978–1981.

Stieber Z., 1966, Historyczna i współczesna fonologia języka polskiego, Warszawa.

SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996 (wyd. 2 – 2001).

Tęczar K., 1981, Wpływ czynników socjalnych na adaptację językową ludności wiejskiej w środowisku wielkomiejskim (na przykładzie Nowej Huty), [w:] B. Dunaj (red.), Studia nad polszczyzną mówioną Krakowa 1, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 70, Kraków, s. 121–131.

Zgółkowa H., 1983, Słownictwo współczesnej polszczyzny mówionej. Lista frekwencyjna i rangowa, Poznań.

Opublikowane

2019-05-31

Jak cytować

Dunaj, B. (2019) „Badania polszczyzny krakowskiej – przeszłość i teraźniejszość”, LingVaria, 14(27), s. 35–47. doi: 10.12797/LV.14.2019.27.02.

Numer

Dział

Wstęp