"Klapać na pyszczysku", czyli o śląskiej leksyce i frazeologii dotyczącej mówienia
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.09Słowa kluczowe:
Śląsk, frazeologia gwarowa, słownictwo, mówienieAbstrakt
Klapać na pyszczysku. Silesian Lexis and Phraseology Referring to Speaking
The article discusses selected lexical units found in the dialects of Silesia, which refer to the act of speaking. It examines more than 190 tokens and collocations whose common denominator is the meaning of ‘speaking’. Analyzed are units referring to the content of the expression (with the main semantic component ‘to talk nonsense’), as well as those referring to physical aspects of the act of speaking, such as the clarity and accuracy of articulation (‘to speak indistinctly’, ‘to stutter’), the pace of speaking (‘to speak fast’, ‘to speak slowly’), also the tone, pitch, and intensity of the voice (‘to speak softly’, ‘to say shrilly’). An analysis of the collected material shows that these units form a semantically very heterogeneous group, and tokens and idioms which belong to it are characterized by a significant degree of semantic complexity. The article touches also the question of motivation and evaluation which is presented in the text of lexical units.
Pobrania
Bibliografia
Antas J., 2000, O kłamstwie i kłamaniu. Studium semantyczno-pragmatyczne, Kraków.
Bartmiński J., 1965, Ludowe słownictwo logopedyczne, „Logopedia” 6, s. 66–83.
Bartmiński J., 2009, Językowe sposoby porządkowania świata, [w:] idem, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin, s. 22–31.
Bartmiński J., 2012, Etyka słowa a potoczny wzorzec komunikacji, [w:] A. Markowski, R. Pawelec (red.), Oblicza polszczyzny, Warszawa, s. 32–48.
KSGŚ: Kartoteka Słownika gwar śląskich w Państwowym Instytucie Naukowym – Instytucie Śląskim w Opolu.
Kwaśnica R., 1991, Rzeczywistość jako sens bytu. Teza o językowym tworzeniu rzeczywistości, [w:] J. Anusiewicz, J. Bartmiński (red.), Podstawowe pojęcia i problemy, „Język a Kultura”, t. 1, Wrocław, s. 31–60.
Ondrusz J., 1960, Przysłowia i przymówiska ludowe ze Śląska Cieszyńskiego, „Prace i Materiały Etnograficzne”, t. XV, cz. 2, Wrocław.
Pacławska E., 2008, Językowy obraz mówienia – aspekt foniczno-artykulacyjny, [w:] R. Marciniak (red.), Język polski u progu XXI wieku. Studencka międzynarodowa konferencja naukowa, Łódź, 10–11 maja 2005, Łódź, s. 115–123.
Pacławska E., 2009, Metafory mówienia a sposób jego konceptualizacji, [w:] B. Milewska, S. Rzedzicka (red.), Wokół słów i znaczeń. Z zagadnień leksykalno-semantycznych. Materiały trzeciej konferencji językoznawczej poświęconej pamięci profesora Bogusława Krei, Gdańsk, s. 35–42.
Pacławska E., 2010, Opozycja mówić–milczeć w języku polskim, [w:] B. Płonka-Syroka, K. Marchel (red.), Cisza i milczenie. Społeczno-kulturowe mechanizmy kreowania emocji, Wrocław, s. 33–38.
Pajdzińska A., 2006, Nazwy mówienia w języku polskim, [w:] eadem, Studia frazeologiczne, „Kompendium Frazeologa”, t. 3, Łask, s. 114–128.
Przymuszała L., 2011, „Łate na łate bić, a gorzołke pić!” Śląska leksyka i frazeologia bachiczna, [w:] K. Łeńska-Bąk, M. Sztandara (red.), O rozkoszach wszelakich… Od przyjemności do ekstazy w kontekstach kultury, Opole, s. 155–176.
Przymuszała L., 2012, O marasie i roztomajtych marasiarzach w gwarach śląskich. Studium językoznawcze, [w:] M. Sztandara (red.), Brud. Idee – dylematy – sprawy, Opole, s. 269–286.
Przymuszała L., 2015, Śląski etos pracy a jego obraz w języku, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Wartości w języku i kulturze, Lublin, s. 245–260.
SFŚl: L. Przymuszała, Słownik frazeologizmów i typowych połączeń wyrazowych w gwarach śląskich, Opole 2013.
SGŚ: B. Wyderka (red.), Słownik gwar śląskich, t. I–XVI, Opole 2000–2017.
SłCiesz: J. Wronicz (red.), Słownik gwarowy Śląska Cieszyńskiego, wyd. 2 popr. i poszerz., Ustroń 2010.
SłGŚl: B. Cząstka-Szymon, J. Ludwig, H. Synowiec, Mały słownik gwary Górnego Śląska, wyd. 2 poszerz. i popr. przez B. Cząstkę-Szymon, Katowice 2000.
Waszczeniuk R., 2012, „Brechać, machlować, kminić”…, czyli o kłamaniu w gwarach, [w:] H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna regionalna, cz. 7, Ostrołęka, s. 325–339.
Wierzbicka A., 1979, Walencja czasowników o znaczeniu ‘mówić’, „Prace Filologiczne” XXIX, s. 41–48.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Lidia Przymuszała
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
