Szlachta grodzieńska na początku XXI w. – język i tożsamość. Zarys problematyki

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.12

Słowa kluczowe:

pogranicze polsko-białoruskie, Grodzieńszczyzna, szlachta grodzieńska, polszczyzna grodzieńska, socjolekt szlachecki

Abstrakt

Nobility of the Grodno Region at the Beginning of the 21st Century: Language and Identity. An Outline of the Problem
The subject of the paper is the nobility of the Grodno region at the beginning of the 21st century. Basing on archival queries and field explorations, the author identifies three clusters of gentry areas near Grodno, Belarus, that survived till our time. She draws attention to the fact that their inhabitants still speak Polish, and are acutely aware of their belonging to the nobility, which awareness is passed from one generation to the next. Further, she emphasizes that the language of the inhabitants of the various clusters is not identical, and also differs significantly from the language of Polish residents of rural areas. The author postulates the value of research into the language and identity of Grodno nobility as an important element of the unique culture of Polish-Belarusian borderland. The paper has been prepared within the Thesaurus Poloniae scholarship program of the Minister of Culture and National Heritage of the Republic of Poland.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Golachowska E., 2007, Formy grzecznościowe w mowie szlachty podlaskiej i grodzieńskiej. Zarys problematyki, „Acta Baltico-Slavica” 31, s. 83–92.

Grek-Pabisowa I., 1997, Językowa rzeczywistość na dawnych Kresach północno-wschodnich, [w:] K. Handke (red.), Kresy – pojęcie i rzeczywistość, Warszawa, s. 145–179.

Grek-Pabisowa I., Handke K., Ostrówka M., Zielińska A., 1998, Bohatyrowicze sto lat później, Warszawa.

Gurskaâ J., 2010, K istorii formirovaniâ drevnih familij sovremennogo Belorusskogo areala, „Acta Baltico-Slavica” 34, s. 31–36. DOI: https://doi.org/10.11649/abs.2010.003

Hirszel S.Z., 1923, Przyczynki do monografii powiatu grodzieńskiego, Grodno.

Horoszkiewicz R., 1936, Szlachta zaściankowa na ziemiach wschodnich, Warszawa.

Horoszkiewicz R., 1937, Spis rodów szlachty zaściankowej ziemi pińskiej, Warszawa.

Jakubowski J., 1935, Powiat grodzieński w wieku XVI (mapa z tekstem), „Prace Komisji Atlasu Historycznego Polski” z. III, s. 99–114.

Komunikat: Komunikat nr 4 Komitetu do Spraw Szlachty Zagrodowej na Wschodzie Polski, Sekcja Naukowa, 1938, Archiwum Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie, sygn. I/1027/RKP.

Konczewska K., 2011, Język bohaterów Elizy Orzeszkowej a współczesny język polski na Grodzieńszczyźnie, [w:] S. Musienko (red.), Tvorčestvo Èlizy Ožeško v èstetičeskom prostranstve sovremennosti, Grodno, s. 246–253.

Konczewska K., 2014, Uwagi o polszczyźnie inskrypcji nagrobnych na Grodzieńszczyźnie, „Acta Baltico-Slavica” 38, s. 67–88, [on-line:] https://doi.org/10.11649/abs.2014.013. DOI: https://doi.org/10.11649/abs.2014.013

Konczewska K., 2015, Współczesna sytuacja socjolingwistyczna na Grodzieńszczyźnie, „Socjolingwistyka” XXIX, s. 149–169, [on-line:] http://dx.doi.org/10.17651/SOCJOLING.29.9. DOI: https://doi.org/10.17651/SOCJOLING.29.9

Konczewska K., 2016, Zróżnicowanie gwar polskich Grodzieńszczyzny. Polszczyzna „szlachty zaindurskiej”, „Język Polski” XCVI, s. 43–57.

Konczewska K., 2017a, Polszczyzna grodzieńska. Stan badań i perspektywy, [w:] B. Osowski, P. Michalska-Górecka, J. Kobus, A. Piotrowska-Wojaczyk (red.), Język w regionie, region w języku 2, Poznań, s. 183–202.

Konczewska K., 2017b, Perad ablìččam Thanatos. Ìnskrypcyì garadzenskìh francìškanskìh mogìlak, „Garadzenskì gadavìk” V, s. 95–103.

Konczewska K., 2018a, Archaizmy leksykalne współczesnej polszczyzny grodzieńskiej (socjolektu szlacheckiego), [w:] M. Pastuch, M. Siuciak (red.), Historia języka w XXI wieku. Stan i perspektywy, Katowice, s. 355–367.

Konczewska K, 2018b, „Polacy to z krwi i ducha, prawdziwa złota żyła społeczeństwa naszego”. Szlachta grodzieńska w listach Elizy Orzeszkowej, „Studia Slavica” XXII/1, s. 19–27.

Konczewska K, 2018c, Metryki parafii usnarskiej jako źródło do badań obrazu onomastycznego dawnego powiatu grodzieńskiego, [w:] R. Przybylska, M. Rak, A. Kwaśnicka-Janowicz (red.), Historia języka, dialektologia i onomastyka w nowych kontekstach interpretacyjnych, Kraków, s. 399–411.

Krysin L.P., 2004, Russkoe slovo, svoe i čužoe. Issledovaniâ po sovremennomu russkomu âzyku i sociolingvistike, Moskva.

Orzeszkowa E., 1954–1981, Listy zebrane, do druku przygotował i komentarzem opatrzył E. Jankowski, Wrocław.

Ostrówka M., 2001, Wizerunek zaścianka szlacheckiego u E. Orzeszkowej a jego kulturowy i językowy obraz współczesny, [w:] K. Stępnik (red.), Twórczość Elizy Orzeszkowej, „Obrazy Kultury Polskiej”, Lublin, s. 37–50.

Rieger J., 2004, Jak badać współczesne słownictwo kresowe?, [w:] idem, Dawna i współczesna polszczyzna na Kresach, „Studia nad Polszczyzną Kresową”, t. 11, Warszawa, s. 23–33.

Rzepka R.W., Walczak B., 1992, Socjolekt szlachecki XVII wieku. Próba ogólnej charakterystyki, [w:] M. Stępień, S. Urbańczyk (red.), Barok w polskiej literaturze, kulturze i języku.

Materiały z konferencji naukowej 25–29 sierpnia 1987 r. w Krakowie, Warszawa – Kraków, s. 179–188.

Sawaniewska-Mochowa Z., 2002, Ze studiów nad socjolektem drobnej szlachty kowieńskiej XIX wieku (na podstawie słowników przekładowych Antoniego Juszkiewicza), Bydgoszcz.

Sawaniewska-Mochowa Z., Zielińska A., 2007, Dziedzictwo kultury szlacheckiej na byłych Kresach północno-wschodnich Rzeczypospolitej – ginąca część kultury europejskiej, Warszawa.

Sikorska-Kulesza J., 1995, Deklasacja drobnej szlachty na Litwie i Białorusi w XIX wieku, Warszawa.

Smalânčuk A., 2003, Belaruskìâ palâkì abo palâkì ǔ Belarusì?, [w:] A. Engelking, R. Huszcza (red.), Pogranicza języków, pogranicza kultur. Studia ofiarowane Elżbiecie Smułkowej, Warszawa, s. 326–334.

Spisok: Spisok vooružennym dvorânam i tataram Grodnenskago pověta, [w:] Akty, izdavaemye Vilenskoû Arheografičeskoû Komissìeû, t. VII: Akty Grodnenskago grodskago suda, Vilna 1874, s. 393–425.

Straczuk J., 2006, Cmentarz i stół. Pogranicze prawosławno-katolickie w Polsce i na Białorusi, Wrocław.

Tunbridge J., 2018, Zmiana warty. Dziedzictwo na przełomie XX i XXI wieku, tłum. A. Kamińska, wybór, red. nauk. R. Kusek, Kraków.

Walczak B., 2000, Język Bohatyrowiczów (socjolekt szlachty zaściankowej w „Nad Niemnem”), [w:] J. Rećko (red.), Literatura – kultura – język. Z warsztatów badawczych, Zielona Góra, s. 269–289.

Wiśniewski J., 1964, Rozwój osadnictwa na pograniczu polsko-rusko-litewskim od końca XIV do połowy XVII wieku, „Acta Baltico-Slavica” 1, s. 115–135.

Wiśniewski J., 1977, Osadnictwo wschodniej Białostocczyzny, geneza, rozwój oraz zróżnicowanie i przemiany etniczne, „Acta Baltico-Slavica” 11, s. 7–80.

Zielińska A., 2009, O polszczyźnie szlachty grodzieńskiej, [w:] E. Dzięgiel, A. Zielińska (red.), Polszczyzna za granicą jako język mniejszości i języki mniejszościowe w Polsce, t. 1, Warszawa, s. 55–72.

Opublikowane

2019-05-31

Jak cytować

Konczewska, K. (2019) „Szlachta grodzieńska na początku XXI w. – język i tożsamość. Zarys problematyki”, LingVaria, 14(27), s. 183–199. doi: 10.12797/LV.14.2019.27.12.

Numer

Dział

Socjolingwistyka