Kazimierz Nitsch i "Mały atlas gwar polskich"
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.27.21Słowa kluczowe:
Kazimierz Nitsch, Mały atlas gwar polskich, dialektologia polskaAbstrakt
Kazimierz Nitsch and Mały atlas gwar polskich (‘A small atlas of Polish dialects’)
This paper describes K. Nitsch’s road to dialectology and linguistic geography. It begins with a presentation of some events from Nitsch’s youth. In those times, he was inspired by Baudouin de Courtenay’s phonological methods and Gilliéron’s linguistic geography. Having completed his genius description of Polish dialects, Nitsch began work on the atlas and dictionary of Polish dialects. After World War II, he organized the work on Mały atlas gwar polskich (‘A small atlas of Polish dialects’) which was planned to precede a large one. This work, commenced by an editorial team under the direction of Nitsch in a special department of the Polish Academy of Sciences, was continued and completed under the supervision of Nitsch’s student, M. Karaś. The work discussed in the present paper comprises 13 volumes, 601 maps, 116 main and about 200 supplementary localities. Linguistic phenomena have been shown on maps using geometric figures, coloured areas, and isoglosses. Labels were rarely used. The atlas focuses on phonetic and morphological phenomena. It also contains multiple lexical maps. Mały atlas gwar polskich is the single largest work in the field of Polish linguistic geography.
Pobrania
Bibliografia
AGP: Atlas gwar polskich, t. 1, K. Dejna, Małopolska, Warszawa 1998, t. 2, K. Dejna, S. Gala, A. Zdaniukiewicz, F. Czyżewski, Mazowsze, Warszawa 2000, t. 3, K. Dejna, S. Gala, Śląsk, Warszawa 2001, t. 4, K. Dejna, Wielkopolska, Kaszuby, Warszawa 2002.
AJPP: M. Małecki, K. Nitsch, Atlas językowy polskiego Podkarpacia, cz. I: Mapy, cz. II: Wstęp, objaśnienia, wykazy wyrazów, Kraków 1934.
Cygal Z., Rudek K., 1986, Bibliografia prac Mieczysława Karasia, [w:] M. Karaś, Język polski i jego historia, wybór pod red. J. Ruska i M. Szymczaka, Warszawa – Kraków, s. 9–37.
Cygan S., 2007, Bibliografia prac Zofii Stamirowskiej, [w:] idem (red.), W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, Kielce, s. 19–22.
Dejna K., 1973/1993, Dialekty polskie, Wrocław.
Gala S., 1994, Małopolsko-śląsko-wielkopolskie pogranicze językowe, cz. 1–2, Łódź.
Gilliéron J., Edmont E., 1902–1920, L’Atlas linguistique de la France, Paris.
Gruszecka-Nitschowa A., 1977, Całe życie nad przyrodą mowy polskiej. Kazimierz Nitsch i jego prace, Kraków.
Jaberg K., Jud J., 1928–1940, Sprach- und Sachatlas Italiens und der Südschweiz, Zofingen.
Kamińska M., 1968, Gwary Polski centralnej, „Prace Językoznawcze PAN”, t. 49, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Leszczyński Z., 2010, Kazimierz Nitsch z daleka i z bliska, [w:] H. Kurek, A. Tyrpa, J. Wronicz (red.), Studia dialektologiczne IV, Kraków, s. 35–46.
MAGP: Mały atlas gwar polskich, oprac. Pracownia Dialektologiczna (od t. IV Pracownia Atlasu i Słownika Gwar Polskich) Zakładu Językoznawstwa PAN w Krakowie, t. I–II pod kierunkiem K. Nitscha, t. III–XIII pod kierunkiem M. Karasia, Wrocław – Kraków 1957–1970.
Małecki M., 1928a, Archaizm podhalański (wraz z próbą wyznaczenia granic tego dialektu), „Monografie Polskich Cech Gwarowych”, nr 4, Kraków.
Małecki M., 1928b, Polskie wyspy językowe na Słowaczyźnie. I. Łużna, „Język Polski” XIII, s. 129–134, 164–171.
Małecki M., 1930, Polskie wyspy językowe na Słowaczyźnie. II. Huty, Borowe, Świniarki, Nowoć „Język Polski” XV, s. 1–9.
Nitsch K., 1910a, Próba podziału gwar polskich, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie”, rok 1909, XIV, z. 8, s. 3–6.
Nitsch K., 1910b, Próba ugrupowania gwar polskich (z mapą), „Rozprawy Akademii Umiejętności. Wydział Filologiczny” t. XLVI, s. 336–365.
Nitsch K., 1911, Mowa ludu polskiego. Z mapą, Kraków.
Nitsch K., 1915, Dialekty języka polskiego, [w:] Encyklopedia polska AU, t. 3, dział 3 (cz. 2): Język polski i jego historia z uwzględnieniem innych języków na ziemiach polskich, Kraków, s. 238–343.
Nitsch K., 1930, O atlas językowy województwa łódzkiego, „Rocznik Oddziału Łódzkiego Polskiego Towarzystwa Historycznego” 2 (1929–1930), s. 158–164.
Nitsch K., 1958, Plan ogólnopolskiego atlasu językowego, [w:] idem, Wybór pism polonistycznych, t. IV: Pisma dialektologiczne, Wrocław – Kraków, s. 245–249.
Nitsch K., 1960, Ze wspomnień językoznawcy, Kraków.
Nitsch K., 1994, Świat mowy polskiej, wybór i oprac. S. Urbańczyk, Warszawa.
Nitsch K., Małecki M., 1939, Plan ogólnopolskiego atlasu językowego, „Sprawozdania z Czynności i Posiedzeń Akademii Umiejętności w Krakowie” XLIV, s. 46–50.
OLA: Ogólnosłowiański atlas językowy – Общеславянский лингвистический атлас; dotychczas ukazały się:
w serii fonetyczno-gramatycznej:
t. 1: B. Vidoeski i P. Ivić (red.), sekr. S. Remetić, Refleksy *ě, Belgrad 1988;
t. 2a: V.V. Ivanov, T.I. Vendina i L.E. Kalnyn’ (red.), Refleksy *ę, Moskwa 1990;
t. 2b: J. Basara (red.), sekr. A. Basara, H. Zduńska, Refleksy *ǫ, Wrocław 1990;
t. 3: J. Basara (red.), sekr. A. Basara, Refleksy *ьr, *ъr, *ьl, *ъl, Warszawa 1994;
t. 4a: D. Brozović (red.), zast. M. Menac-Mihalić, Refleksy *ъ, *ь, Zagreb 2006;
t. 4b: Z. Topolińska, D. Petrović (red.), Refleksy *ъ, *ь, Wokalizm sekundarny, Skopje 2003;
t. 5: T.I. Vendina, L.E. Kalnyn’ (red.), Refleksy *o, Moskwa 2008;
t. 6: T.I. Vendina, L.E. Kalnyn’ (red.), Refleksy *e, Moskwa 2011;
w serii leksykalno-słowotwórczej:
t. 1: R.I. Avanesov, V.V. Ivanov (red.), Świat zwierzęcy, Moskwa 1988;
t. 2: B. Falińska, J. Siatkowski (red.), sekr. A. Kowalska, Hodowla zwierząt, Warszawa 2000;
t. 3: A.I. Podłużnyj, A.A. Kryvicky, L.P. Kuncevič (red.), Świat roślinny, Mińsk 2000;
t. 4: A. Ferenčikova i in. (red.), Gospodarstwo wiejskie, Bratysława 2012;
t. 6: T.I. Vendina (red.), Gospodarstwo domowe i przygotowanie pokarmów, Moskwa 2007;
t. 8: J. Basara, J. Siatkowski (red.), Zawody i życie społeczne, Warszawa 2003;
t. 9: J. Siatkowski, J. Waniakowa (red.), Człowiek, Kraków 2009;
t. 10: T.I. Vendina (red.), Zwyczaje ludowe, Moskwa 2015.
Pałaszowa H., 1987, Bibliografia prac Mieczysława Małeckiego, [w:] J. Rusek (red.), In memoriam Mieczysław Małecki, „Zeszyty Naukowe UJ”, „Prace Językoznawcze”, nr 85, Kraków, s. 95–98.
Reichan J., 2000, (rec.), Karol Dejna, Atlas gwar polskich, t. I: Małopolska, Warszawa 1998, „Język Polski” LXXX, s. 101–105.
Reichan J., 2003, Śp. Zofia Stamirowska (20 XII 1910–6 X 2003), „Język Polski” LXXXIII, s. 318–319.
Reichan J., 2005, Mieczysław Małecki i Atlas językowy polskiego Podkarpacia, [w:] J. Rusek (red.), Mieczysław Małecki – człowiek, uczony, organizator. W setną rocznicę urodzin, Kraków, s. 121–128.
Reichan J., 2007, Wspomnienie o badaczkach dialektów polskich – Teresie Gołębiowskiej, Wandzie Pomianowskiej i Zofii Stamirowskiej, [w:] S. Cygan (red.), W kręgu dialektów i folkloru. Prace ofiarowane Doktor Teresie Gołębiowskiej, Docent Wandzie Pomianowskiej i Docent Zofii Stamirowskiej, Kielce, s. 23–35.
Reichan J., Woźniak K., 2004, Polskie atlasy dialektologiczne i etnograficzne, Kraków.
Skoczylas-Stawska H., 1977, Fonetyka w gwarach dawnej ziemi wieluńskiej, „Prace Komisji Językoznawczej. Poznańskie Towarzystwo Przyjaciół Nauk. Wydział Filologiczno-Filozoficzny”, t. 10, Warszawa – Poznań.
Stieber Z., 1933, Izoglosy gwarowe na obszarze dawnych województw łęczyckiego i sieradzkiego, „Monografie Polskich Cech Gwarowych”, nr 6, Kraków.
Urbańczyk S., 1999, Z miłości do wiedzy. Wspomnienia, oprac. A. Gorzkowski, Kraków.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Jerzy Reichan
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
