Szeregi składniowe w staropolskich apokryfach Starego i Nowego Testamentu (na przykładzie Historyi barzo cudnej o stworzeniu nieba i ziemie i Rozmyślania przemyskiego)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.31.12Słowa kluczowe:
szeregi składniowe, szeregi synonimiczne, język staropolski, staropolskie apokryfyAbstrakt
Syntactic Sequences in Old Polish Apocrypha of the Old and New Testament (Based on Historya barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie and Rozmyślanie przemyskie)
Researchers of Old Polish texts notice that they contain stylistic devices called syntactic sequences, a particular type of which are synonymous sequences. The aim of the article is to characterize synonymous sequences in Polish medieval Biblical-apocryphal writings, and to indicate their importance for the stylistics of Old Polish literature. Furthermore, the author of the article wants to find out why the copyists/authors of the texts decided to use such sequences in those writingss. The basis for the analysis includes some examples of syntactic sequences from The Przemyśl Meditation (Rozmyślanie Przemyskie) and The Marvellous Story on the Creation of Heaven and Earth (Historya barzo cudna o stworzeniu nieba i ziemie) by Krzysztof Pussman. However, the author of the article does not focus on the genetic aspects of text analysis. He is not interested in the origin of the sequences. What is important for him is to determine the function of the word connections in question, and to identify the reasons for using them in the translation.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
BŁP: Biblia łacińsko-polska, czyli Pismo Święte Starego i Nowego Testamentu. Podług textu łacińskiego Wulgaty, i przekładu polskiego x. Jakóba Wujka T.J. z komentarzem Menochiusza T.J. przełożonym na język polski; przedruk: Komorów 1997.
HBC: K. Pussman, Historia barzo cudna i ku wiedzeniu potrzebna o stworzeniu nieba i ziemie i inszych wszytkich rzeczy, ktore i żywą na świecie, i jako potem Pan Bóg człowieka to jest Jadama i Jewę z kości jego stworzył, a jako żywota swego na tym świecie dokonali etc. teraz nowo na polskie z pilnością wyłożona, red. H. Scharffenberg, Kraków 1551 (Biblioteka Kórnicka, sygn. Cim.0.450).
RP: Rozmyślanie o żywocie Pana Jezusa (rkps Biblioteki Narodowej, sygn. 8024 II).
Literatura
Belcarzowa E., 1992, O tzw. glosach w Biblii Leopolity, [w:] M. Kucała, M. Reichan (red.), Studia historycznojęzykowe i dialektologiczne, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 78, Kraków, s. 43–53.
Belcarzowa E., 2006, Polskie i czeskie źródła przekładu Biblii Leopolity, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 125, Kraków.
Brückner A., 1893, Ein polnisches Teufelsbuch und seine russische Übersetzung, „Archiv für slavische Philologie” 15, s. 470–475.
Brückner A., 1900–1904, Apokryfy średniowieczne, cz. 1–2, Kraków.
Duska J., 2016, Powtórzenia semantyczne w „Rozmyślaniu przemyskim”, [w:] J. Bartmiński, A. Timofiejew (red.), Rozmyślanie przemyskie. Świadectwo średniowiecznej kultury religijnej, Przemyśl, s. 187–198.
Elektroniczny słownik: Elektroniczny słownik łaciny średniowiecznej w Polsce, [on-line:] http://scriptores.pl/elexicon/pl/lemma/dolor#sense_II.
Gesner A., 2011, Glosy w Rozmyślaniu przemyskim. Wyniki analizy formalnej i perspektywy badań, „Kwartalnik Językoznawczy” nr 3, s. 89–96.
Jougan A. (red.), 1948, Słownik kościelny łacińsko-polski, wyd. 2, Miejsce Piastowe.
Keller F., Twardzik W. (red.), 1998–2004, Rozmyślanie przemyskie: transliteracja, transkrypcja, podstawa łacińska, niemiecki przekład, t. 1–3, Freiburg.
Kwilecka I., 1978, O swobodnych średniowiecznych przekładach biblijnych (na przykładzie tłumaczeń francuskich, czeskich i polskich), „Język Polski” LVIII, s. 87–97.
Kwilecka I., 2003, Studia nad staropolskimi przekładami Biblii, „Studia i Materiały – Uniwersytet im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Wydział Teologiczny”, t. 66, Poznań.
Leńczuk M., 2013, Staropolskie przekazy kanonu Mszy Świętej: wariantywność leksykalna, „Studia Staropolskie. Series Nova”, t. 34, Warszawa.
Masłej D., 2018, Glosa – problemy definicyjne i terminologiczne, [w:] P. Stalmaszczyk (red.), Metodologie językoznawstwa: od diachronii do panchronii, „Łódzkie Studia z Językoznawstwa Angielskiego i Ogólnego”, t. 8, Łódź, s. 53–63.
Mika T., 2002, Maryja, Jezus, Bóg w „Rozmyślaniu przemyskim”: o nazywaniu osób, „Prace Instytutu Filologii Polskiej Uniwersytetu im. A. Mickiewicza w Poznaniu. Biblioteczka Poznańskich Studiów Polonistycznych. Seria Językoznawcza”, t. 17, Poznań.
Mika T., 2015, Problemy z Rozmyślaniem przemyskim. Formułowanie sądów ogólnych a wielowarstwowość średniowiecznego tekstu, „LingVaria” nr specjalny, s. 87–104, [on-line:] https://doi.org/10.12797/LV.10.2015.1SP.08.
Mika T., Masłej D., 2020, Glosy jako integralny składnik średniowiecznego tekstu. W poszukiwaniu adekwatnych procedur badawczych, „LingVaria” nr 1 (29), s. 121–133, [on-line:] https://doi.org/10.12797/LV.15.2020.29.08.
Mika T., Rojszczak-Robińska D., 2016, Kanon wiedzy o Rozmyślaniu przemyskim, [w]: J. Bartmiński, A. Timofiejew (red.), Rozmyślanie przemyskie. Świadectwo średniowiecznej kultury religijnej, Przemyśl, s. 13–24.
Mika T., Twardzik W., 2011, Jak zagadkowe cztery tytuły rozdziałów w Rozmyślaniu przemyskim pozwalają wyobrażać sobie jego zagubiony autograf, „Język Polski” XCI, s. 321–334.
Rojszczak-Robińska D., 2012, Słowo z perspektywy twórcy Rozmyślania przemyskiego – tłumacza, kompilatora, autora, teologa, [w:] A. Pstyga (red.), Słowo z perspektywy językoznawcy i tłumacza, t. 4, Gdańsk – Sopot, s. 291–299.
Rojszczak-Robińska D., 2016, Staropolskie pasje: Rozmyślanie przemyskie, Sprawa chędoga, Karta Rogawskiego: źródła – język – fabuła, Poznań.
Rozmyślanie: T. Mika, D. Rojszczak-Robińska (oprac.), Rozmyślanie przemyskie, [on-line:] http://staropolska.pl/sredniowiecze/biblia_i_apokryfy/rozmyslanie_01.html.
Slovník: Slovník středověké latiny v českých zemích, [on-line:] http://lb.ics.cas.cz/#cs.
Sondel J. (red.), 2003, Słownik łacińsko-polski dla prawników i historyków, Kraków (CD-ROM).
SPXVI: Słownik polszczyzny XVI wieku, t. I–IV, red. komitet redakcyjny, t. V–XVII, red. M.R. Mayenowa, t. XVIII–XXXIV, red. F. Pepłowski, t. XXXV–XXXVI, red. K. Mrowcewicz, P. Potoniec, Wrocław – Warszawa – Kraków 1966–2012.
Stelmach W., 2020, Historyja barzo cudna wobec źródeł: przekład, kompilacja, dzieło, „Młoda Polonistyka”, t. 14, Lublin.
Stramczewska O., 2014, Interpunkcja transkrypcji. Znad „Rozmyślania przemyskiego”, „Młoda Polonistyka”, t. 4, Lublin.
Twardzik W., 1994, Glosy w „Rozmyślaniu przemyskim”, „Teksty Drugie” nr 3, s. 155–165, [on-line:] https://rcin.org.pl/Content/68919/WA248_73488_P-I-2524_twardzik-glosy_o. pdf.
Wilkoń A., 2004, Dzieje języka artystycznego w Polsce: średniowiecze, „Podręczniki i Skrypty Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 32, Katowice.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Informacje o finansowaniu
-
Narodowym Centrum Nauki
Numer grantu 2017/26/E/ HS2/00083
