Frazematyczny potencjał połączenia wyrazowego bieda z nędzą we współczesnej polszczyźnie

Autor

DOI:

https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.05

Słowa kluczowe:

frazematyka, przysłowia, wartościowanie, intertekstualność

Abstrakt

Phrasematic Potential of the Word Combination: bieda z nędzą in Contemporary Polish

The combination of synonymous words, whose origin may be associated with folk demonology and personified notions of Bieda [Poverty] and Nędza [Misery], has become the basis for a few phrasemes that are authenticated in contemporary Polish language. The analysis of research material that includes a variety of texts, differing in terms of topic, genre and style, is the evidence that apart from the phraseme bieda z nędzą, which is registered in dictionaries, also other multi-verbal units, whose basic element of composition is this particular word combination, are used in Polish. The primary significance of the analysed phrasemes results from the presence of two synonymous words denoting a difficult financial situation, which leads to the hyperbolisation of the phenomenon. From the pragmatic perspective, however, they are used mostly as negative evaluation units, referring to the material sphere, but also to various fields, phenomena and events, which, according to the speaker, are characterised by low quality, have visible shortages and symptoms of poverty, or result from negligence or bad taste. As expressively and axiologically marked terms, which are characteristic of the colloquial style, these phrasemes are encountered in comments and discussion forums, as well as media coverage, especially in headlines. Longer phrasemes, which are joined by a clear rhyme, are the elements of intertextual games in various cultural texts: artistic works, blogs and chrematonyms.

Pobrania

Brak dostęþnych danych do wyświetlenia.

Bibliografia

Źródła internetowe

bezkomentarza.pl: https://bezkomentarza.wordpress.com/2014/07/30/bida-z-nedza-przezzycie-pedza-ludzie-bezdomni/ (dostęp: 9 VII 2021).

bidaznedza.pl: http://bidaznedza.pl/zieleniec/?page=kontakt (dostęp: 2 XII 2020).

comperia.pl: https://www.comperia.pl/1884-bida-z-nedza (dostęp: 2 II 2021).

e-teatr.pl: https://e-teatr.pl/krakow-premiera-i-przeglad-przedstawien-teatru-mumerus-a56370 (dostęp: 1 II 2021).

f.kafeteria.pl: https://f.kafeteria.pl/temat/f1/bylam-w-grecji-i-bida-z-nedza-az-piszczy-p_6820204 (dostęp: 4 II 2020).

gs24.pl: https://gs24.pl/w-lipianach-wkopali-sie-w-dlugi-bida-z-nedza-i-stagnacja/ar/5442406 (dostęp: 4 II 2020).

krakvet.pl: https://www.krakvet.pl/forum/koty-pozostale-sprawy-f16/bida-z-nedza-mojeulubione-koty-t11330 (dostęp: 2 XII 2017).

kuchniawkamiennymdomu.blogspot.com: http://kuchniawkamiennymdomu.blogspot.com/2018/08/jeszcze-jedna-wersja-bidy-z-nedza.html (dostęp: 2 II 2021).

makoweabc.pl: http://www.makoweabc.pl/2012/12/kenya-dzien-5-bida-z-nedza-przez-krajpedza/(dostęp: 9 II 2021).

marucha.wordpress.com: https://marucha.wordpress.com/2017/01/29/nedza-z-bida-w-polske-ida/ (dostęp: 4 II 2021).

marzenabogus.pl: http://marzenabogus.pl/2019/06/08/nedza-z-bida-w-parze-ida-o-sytuacji-nauczycieli-w-xix-wieku/ (dostęp: 4 II 2021).

mumerus.net: http://www.mumerus.net/external/mit_jarmark_pl.html (dostęp: 2 II 2021).

nagrzyby.pl: https://nagrzyby.pl/relacje/bida-z-nedza-przez-las-pedza (dostęp: 9 II 2021).

olsztyn.wyborcza.pl: http://olsztyn.wyborcza.pl/olsztyn/1,48726,4150499.html (dostęp: 2 II 2021).

passa.waw.pl: https://www.passa.waw.pl/artykul/nedza-z-bida-z-polski-ida-ale-z-polski-nie-wynida,4927 (dostęp: 4 II 2021).

plotek.pl: https://www.plotek.pl/plotek/1,78649,7507311,jacykow-o-strojach-gwiazd-na-telekamerach-bida-z-nedza-przez.html (dostęp: 9 XII 2021).

pl.pregierz.narkive.com: https://pl.pregierz.narkive.com/1tN6l9sW/bida-z-n-dz-przez-krajp-dz (dostęp: 9 II 2021).

salon24.pl1: https://www.salon24.pl/u/empe/118941,powiem-tak-bida-z-nedza (dostęp: 4 II 2020).

salon24.pl2: https://www.salon24.pl/u/stopklatka/634008,bieda-z-nedza-przez-polske-pedza (dostęp: 9 II 2021).

scigacz.pl: https://www.scigacz.pl/Wniosek,jest,jeden,bida,z,nedza,bimber,pedza,komentarz,153331,29162,cs.html (dostęp: 9 II 2021).

sivka-malaszafa.blogspot.com: https://sivka-malaszafa.blogspot.com/2017/02/bida-z-nedza.html (dostęp: 2 XII 2017).

sport.nowiny.pl: https://sport.nowiny.pl/120379-bida-z-nedza-czyli-pucharowe-granie-w-kuzni-raciborskiej-zdjecia.html (dostęp: 2 II 2021).

sprawynauki.edu.pl: http://www.sprawynauki.edu.pl/archiwum/dzialy-wyd-papierowe/14-nauki-spoleczne/69-54 (dostęp: 4 II 2021).

supernowosci24.pl: http://supernowosci24.pl/podkarpacka-%E2%80%9Cbida-z-nedza%E2%80%9D/ (dostęp: 2 II 2021).

szczecinek.com: https://szczecinek.com/artykul/bieda-i-nedza-bieda/220993 (dostęp: 2 II 2017).

tekstowo.pl1: https://www.tekstowo.pl/piosenka,ewa_dalkowska,tancowaly_bida_z_nedza.html (dostęp: 11 III 2021).

tekstowo.pl2: https://www.tekstowo.pl/piosenka,piotr_bukartyk,bida_z_nedza.html (dostęp: 9 II 2021).

telewizjarepublika.pl: https://telewizjarepublika.pl/czarnecki-tancowala-bieda-z-nedza-takmozna-okreslic-to-co-robi-opozycja,70641.html (dostęp: 4 II 2020).

tygodnikprzeglad.pl: https://www.tygodnikprzeglad.pl/nedza-bieda-polske-ida/ (dostęp: 4 II 2021).

ubezpieczenie.com.pl: https://www.ubezpieczenie.com.pl/forum/opinie-o-towarzystwachubezpieczen/allianz/bida-z-nedza-wojtek-61344 (dostęp: 2 II 2021).

zgorzelec.info: https://www.zgorzelec.info/#!/news/6357 (dostęp: 9 II 2021).

dni.wordpress.com: https://7dni.wordpress.com/2009/03/13/bieda-z-nedza-przez-swiatpedza/(dostęp: 9 II 2021).

Literatura

Badecki K., 1950, Polska satyra mieszczańska. Nowiny sowiźrzalskie, Kraków.

Chlebda W., 1993, Frazematyka, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. 2: Współczesny język polski, Wrocław, s. 327–334.

DSS: A. Nagórko, M. Łaziński, H. Burkhardt, Dystynktywny słownik synonimów, Kraków 2004.

Gumowska I., 2014, Językowy obraz biedy w „Łomżyńskich tekstach gwarowych”, [w:] H. Sędziak, D. Czyż (red.), Polszczyzna Mazowsza i Podlasia, t. 18: Językowa przeszłość i współczesność Mazowsza i Podlasia, Łomża, s. 173–184.

Gumowska I., 2016, Językowy obraz biedy w związkach frazeologicznych i paremiach o charakterze gwarowym, [w:] M. Rak, K. Sikora (red.), Słowiańska frazeologia gwarowa, „Biblioteka LingVariów”, t. 23, Kraków, s. 267–277.

Gumowska-Grochot I., 2020, Polska bieda w perspektywie etymologicznej, historycznojęzykowej i dialektologicznej, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 32, s. 51–65, https://doi.org/10.17951/et.2020.32.51. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2020.32.51

KJP PWN: Korpus Języka Polskiego PWN, [on-line:] https://sjp.pwn.pl/korpus.

Krzyżanowski J., 1958, Mądrej głowie dość dwie słowie, t. 1: Trzy centurie przysłów polskich, Warszawa.

Krzyżanowski J., 1962, Polska bajka ludowa w układzie systematycznym, t. 1, wyd. 2 rozszerz., Warszawa.

Młynarczyk E., 2015, Polski obraz biedy utrwalony w języku i kulturze, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 27, s. 147–165, https://doi.org/10.17951/et.2015.27.147. DOI: https://doi.org/10.17951/et.2015.27.147

Młynarczyk E., 2016, Zwielokrotnienie zjawisk jako składnik językowego obrazu świata w polskich przysłowiach na temat biedy, „Studia Slavica” XX/1, s. 77–84.

Narodowy Korpus Języka Polskiego, praca zbiorowa, red. A. Przepiórkowski, M. Bańko, R.L. Górski, B. Lewandowska-Tomaszczyk, Warszawa 2012.

NKJP: Narodowy Korpus Języka Polskiego, [on-line:] nkjp.pl.

NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.

Podgórscy B. i A., 2000, Encyklopedia demonów. Diabły, diabełki, jędze, skrzaty, boginki… i wiele innych, Wrocław.

PSWP: H. Zgółkowa (red.), Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny, t. 1–50, Poznań 1994–2005.

Rak M., 2015, Kulturemy podhalańskie, „Biblioteka LingVariów”, t. 19, Kraków, https://doi.org/10.12797/9788376386027. DOI: https://doi.org/10.12797/9788376386027

SFzP: A. Kłosińska, E. Sobol, A. Stankiewicz (oprac.), Wielki słownik frazeologiczny PWN z przysłowiami, Warszawa 2005.

SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.

SPP: J. Anusiewicz, J. Skawiński, Słownik polszczyzny potocznej, Warszawa – Wrocław 1996.

SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. I–VIII, Warszawa 1900–1927.

SWil: A. Zdanowicz i in. (red.), Słownik języka polskiego, t. I–II, Wilno 1861, [on-line:] http://eswil.ijp.pan.pl.

SWJP: B. Dunaj (red.), Słownik współczesnego języka polskiego, Warszawa 1996.

Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.

Wójcicki K.W., 1881, Nędza z Biedą. Baśń ludowa (baśnie i podania ludu polskiego), Warszawa.

WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] http://wsjp.pl.

Opublikowane

2021-11-18

Jak cytować

Młynarczyk, E. (2021) „Frazematyczny potencjał połączenia wyrazowego bieda z nędzą we współczesnej polszczyźnie”, LingVaria, 16(2(32), s. 47–59. doi: 10.12797/LV.16.2021.32.05.

Numer

Dział

Polszczyzna współczesna