O guście ze smakiem – czyli kiedy i dlaczego wyraz gust utracił w polszczyźnie znaczenie zmysłowe
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.18.2023.35.10Słowa kluczowe:
rozumienie słowa gust w XVII i XVIII w., przeobrażenia znaczeniowe wyrazów gust i smak, kulinaria, leksyka smakowaAbstrakt
ABOUT GOOD TASTE (POLISH: GUST) AND DELICIOUS TASTE (POLISH: SMAK): IN OTHER WORDS: WHY THE POLISH WORD GUST LOST ITS ETYMOLOGICAL MEANING
The word gust was borrowed from Western European Languages in 17th century in a few meanings, including perception of taste and flavour of food and appetite. The author of this article discusses the very etymological meaning of the word gust and also words derived from it: the adjective gustowny and adverb gustownie. The author presents the reasons why this etymological meaning disappeared from Polish language, which is compared in the context of the synonymic Polish word smak and other borrowings with the core of word (-gust-). The article discusses the etymology and history of the Polish word gust along with the examples of its exact meaning found in texts from 17th and 18th centuries, especially in cookbooks. The article also explains the semantic evolution of gust. In order to achieve her objective, the author used historical dictionaries, descriptions of cultural changes associated with the French idea of bon goût, and also linguistic descriptions concerning semantic changes of the lexis of taste evolving into their metaphorical meanings. This article underlines the evolution of the meaning of the Polish words gust and smak during the past centuries.
Pobrania
Bibliografia
Bochnakowa A. (red.), 2012, Wyrazy francuskiego pochodzenia we współczesnym języku polskim, Kraków.
Bronikowska R., 2002, Nazwy cech percypowanych zmysłem smaku jako określenia uczuć, „Poradnik Językowy” nr 6, s. 43–58.
Buttler D., 1978, Rozwój semantyczny wyrazów polskich, Warszawa.
CF: S. Czerniecki, Compendium ferculorum, albo zebranie potraw, wyd. i oprac. J. Dumanowski, M. Spychaj, Warszawa 2009.
Dumanowski J., 2009, Kulinarna rewolucja francuska, [on-line:] www.wilanow-palac.pl/kulinarna_rewolucja_francuska.html (dostęp: 1 XII 2022).
ESJPXVII/XVIII: W. Gruszczyński (red.), Elektroniczny słownik języka polskiego XVII i XVIII wieku, [on-line:] https://sxvii.pl.
von Hoffmann V., 2016, From Gluttony to Enlightenment: The World of Taste in Early Modern Europe, Illinois.
Holly K., Żółtak A., 2001, Słownik wyrazów zapomnianych, czyli słownictwo naszych lektur, Warszawa.
KD: W. Wielądko, Kucharz doskonały. Pożyteczny dla zatrudniających się gospodarstwem…, wyd. i oprac. J. Dumanowski przy współudziale A. Kleśty-Nawrockiej, Warszawa – Toruń 2012.
KorBa: Elektroniczny Korpus Tekstów Polskich z XVII i XVIII w. (do 1772 r.), [on-line:] korba.edu.pl.
Lewandowska D., 2011, Od węgrzyna do szampana. Wino, smak i wyróżnienie w Polsce XVII–XVIII w., „Przegląd Historyczny” 102/4, s. 697–714.
Mitrenga B., 2014, Zmysł smaku. Studium leksykalno-semantyczne, „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3181, Katowice.
ND: M. Trotz, Nouveau dictionnaire François, allemand et polonois…, t. I, Lipsk 1744.
Pajdzińska A., 1996, Wrażenia zmysłowe jako podstawa metafor językowych, „Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury” 8, s. 113–130.
Pawelec R., 2003, Dzieje sztuki. Leksemy i pojęcia, Warszawa.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, t. 1: A–K, Warszawa 2000.
SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 1927.
SJPas: H. Koneczna, W. Doroszewski (red.), Słownik języka Jana Chryzostoma Paska, t. 1–2, Wrocław – Warszawa – Kraków 1965–1973.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1959, [on-line:] sjp.pwn.pl/.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, Lwów 1807–1814, [on-line:] https://kpbc.umk.pl/publication/8173.
SPK: Staropolskie przepisy kulinarne. Receptury rozproszone z XVI–XVIII w. Źródła drukowane, wyd. i oprac. J. Dumanowski, D. Dias-Lewandowska, M. Sikorska, Warszawa 2016.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (red.), Słownik języka polskiego, t. 1–8, Warszawa 1900–1927, [on-line:] https://crispa.uw.edu.pl/object/files/416371/display/Default.
SWil: A. Zdanowicz, M. Bohusz Szyszko, J. Filipowicz, W. Tomaszewicz, F. Czepieliński, W. Korotyński, z udziałem B. Trentowskiego, Słownik języka polskiego, t. 1–2, Wilno 1861, [on-line:] https://eswil.ijp.pan.pl/.
Wielki słownik języka polskiego PAN. Geneza, koncepcja, zasady opracowania, praca zbiorowa, red. P. Żmigrodzki, M. Bańko, B. Batko-Tokarz, J. Bobrowski, A. Czelakowska, M. Grochowski, R. Przybylska, J. Waniakowa, K. Węgrzynek, Kraków 2018.
WSJP PAN: P. Żmigrodzki (red.), Wielki słownik języka polskiego PAN, [on-line:] https://wsjp.pl/.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
