O wyzwaniach i zadaniach pamięcioznawstwa lingwistycznego
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.14.2019.28.10Słowa kluczowe:
pamięć osobnicza, pamięć zbiorowa, język, ujęzykowienie, etnolingwistyka, tożsamość, pamięcioznawstwo lingwistyczneAbstrakt
On the Challenges and Tasks of Linguistic Memory Research
The paper summarizes the first stage of development of a new subfield of linguistics known as linguistic memory research, and poses three questions which are important for its further development: what are the mutual relations and tangents between language and memory (both individual and collective), what are the mutual relations between linguistic memory research and the related field of cognitive ethnolinguistics (as well as such disciplines in humanities as historiography and theoretical archaeology), and lastly, in what areas can linguistic memory research and ethnolinguistics support each other most effectively. A greater part of the paper is devoted to a brief overview of the ten problem areas in memory research, and a presentation of specific tasks posed before linguists by questions concentrated in those areas: from the determination of the role of memory in the processes of lexicalization and phraseologization, through the classification of verbal (phonic, lexical, phraseological, syntactic, genre-related, etc.) exponents of memory, and the determination of their role in the learning of aspects of individual and collective memory, up to an analysis of the role of the given ethnic language in the building of large mental constructs interepreting the reality, such as collective memory, linguistic image of the world, and community knowledge.
Pobrania
Bibliografia
Apresjan Ju.D., 1994, Naiwny obraz świata a leksykografia, tłum. A. Pajdzińska, „Etnolingwistyka” 6, s. 5–12.
Bartmiński J., 1988, Definicja kognitywna jako narzędzie opisu konotacji słowa, [w:] idem (red.), Konotacja, Lublin, s. 169–185.
Bartmiński J. (red.), 2006, Język – wartości – polityka. Zmiany rozumienia nazw wartości w okresie transformacji ustrojowej w Polsce. Raport z badań empirycznych, Lublin.
Bartmiński J., Chlebda W., 2008, Jak badać językowo-kulturowy obraz świata Słowian i ich sąsiadów?, „Etnolingwistyka” 20, s. 11–27.
Bednarek S., 2012, Mnemotopika polska, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, Lublin, s. 33–46.
Buryła S., 2012, Topika Holokaustu. Wstępne rozeznanie, „Świat Tekstów. Rocznik Słupski” 10, s. 131–151.
Burzyńska A., Markowski M.P., 2006, Teorie literatury XX wieku. Podręcznik, Kraków.
Chlebda W., 1997, Zarys polskiej geografii mentalnej, „Przegląd Humanistyczny” 3, s. 81–94.
Chlebda W., 2002, Polak przed mentalną mapą świata, „Etnolingwistyka” 14, s. 9–26.
Chlebda W., 2006, Janosik: od mitu do eponimu, „Studia i Szkice Slawistyczne” 7, s. 181–192.
Chlebda W., 2007a, Tadeusza Rejtana los pośmiertny w polszczyźnie, [w:] E. Dąbrowska, K. Kosakowska-Jarosz (red.), Teksty – konteksty – interpretacje. W kręgu literatury, języka i kultury, Opole, s. 153–168.
Chlebda W., 2007b, Tezy o niepamięci zbiorowej, „Prace Filologiczne” LIII, s. 71–78.
Chlebda W., 2010, W poszukiwaniu językowo-kulturowego obrazu świata Słowian, [w:] idem (red.), Etnolingwistyka a leksykografia. Tom poświęcony Profesorowi Jerzemu Bartmińskiemu, Opole, s. 7–20.
Chlebda W., 2011, Szkice do językowego obrazu pamięci. Pamięć jako wartość, „Etnolingwistyka” 23, s. 83–98.
Chlebda W., 2012a, Czy polska etnolingwistyka może być zwornikiem nauk humanistycznych?, [w:] M. Grochowski (red.), Językoznawstwo w Polsce. Kierunki badań i perspektywy rozwoju. Materiały z sesji jubileuszowej Komitetu Językoznawstwa PAN, Warszawa, s. 91–98.
Chlebda W., 2012b, Pamięć ujęzykowiona, [w:] J. Adamowski, M. Wójcicka (red.), Pamięć jako kategoria rzeczywistości kulturowej, Lublin, s. 109–119.
Chlebda W., 2014, O potrzebie mapowania polskiej pamięci/niepamięci zbiorowej, [w:] E. Golachowska, A. Zielińska (red.), Konstrukcje i destrukcje tożsamości, t. 3: Narracja i pamięć, Warszawa, s. 39–47.
Chlebda W., 2015, Pogranicza i pograniczność w polskich perspektywach oglądu, [w:] idem, I. Dobrotová (red.), Pograniczność i pogranicza w perspektywie nauk społecznych i humanistycznych, Opole, s. 43–77.
Chlebda W., 2016, W stronę optymalizacji słownikowego objaśniania znaczeń, „Stylistyka” XXV, s. 319–335.
Chlebda W., 2018a, Pamięć i język. Zarys relacji, [w:] W. Czachur (red.), Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa, s. 56–67.
Chlebda W. (red.), 2018b, Leksykon aksjologiczny Słowian i ich sąsiadów, red. J. Bartmiński, t. 2: Europa, Opole – Lublin.
Chlebda W., 2019, Jak historia odkłada się w pamięci, jak pamięć odkłada się w języku, „Etnolingwistyka” 31, s. 55–72.
Chlebda W., w druku, Z katalogu zadań pamięcioznawczych, „Stylistyka” XXVIII.
Czachur W. (red.), 2018, Pamięć w ujęciu lingwistycznym. Zagadnienia teoretyczne i metodyczne, Warszawa.
Czerwiński M., 2015, Kultura, dyskurs, znak, Kraków.
Ćwiek-Rogalska K., 2017, Zapamiętane w krajobrazie. Krajobraz kulturowy czesko-niemieckiego pogranicza w czasach przemian, Warszawa.
Erll A., 2018, Kultura pamięci. Wprowadzenie, tłum. A. Teperek, Warszawa.
Fabiszak M., Brzezińska A.W., 2018, Cmentarz, park, podwórko. Poznańskie przestrzenie pamięci, Warszawa.
Fabiszak M., Brzezińska A.W., Owsiński M. (red.), 2016, Znaki (nie)pamięci. Teoria i praktyka upamiętniania w Polsce, Kraków.
Forecki P., 2018, Po Jedwabnem. Anatomia pamięci funkcjonalnej, Warszawa.
Głowiński M., 1995, Pismak 1863 i inne szkice o różnych brzydkich rzeczach, Warszawa.
Janicka E., Żukowski T., 2016, Przemoc filosemicka? Nowe polskie narracje o Żydach po roku 2000, Warszawa.
Kończal K., Wawrzyniak J., 2011, Polskie badania pamięcioznawcze: tradycje, koncepcje, (nie)ciągłości, „Kultura i Społeczeństwo” nr 4, s. 11–63.
Leder A., 2014, Prześniona rewolucja. Ćwiczenie z logiki historycznej, Warszawa.
Maćkiewicz J., 1999, Słowo o słowie. Potoczna wiedza o języku, Gdańsk.
Marciniak A., 2012, Przedstawianie i narratywizm w archeologii, [w:] S. Tabaczyński, A. Marciniak, D. Cyngot, A. Zalewska (red.), Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań, s. 162–177.
Marczewska M., 2012, „Ja cię zamawiam, ja cię wypędzam…”. Choroba. Studium językowo-kulturowe, Kielce.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2017, Jakie dane są relewantne etnolingwistycznie?, „Etnolingwistyka” 29, s. 11–29, [on-line:] http://dx.doi.org/10.17951/et.2017.29.11.
Niebrzegowska-Bartmińska S., 2018, O różnych wariantach definicji leksykograficznej – od taksonomii do kognitywizmu, „Etnolingwistyka” 30, s. 259–284, [on-line:] http://dx.doi.org/10.17951/et.2018.30.259.
Niewiara A., 2009, Kształty polskiej tożsamości. Potoczny dyskurs narodowy w perspektywie etnolingwistycznej (XVI–XX w.), Katowice.
Nijakowski L.M., 2006, Domeny symboliczne. Konflikty narodowe i etniczne w wymiarze symbolicznym, Warszawa.
Orliński W., Libeskind D., 2018, Stację metra World Trade Center zaprojektowałem dla moich rodziców: drukarza i szwaczki, „Gazeta Wyborcza. Duży Format” 13 VIII, [on-line:] http://wyborcza.pl/duzyformat/7,127290,23773922,daniel-libeskind-stacje-metraworld-trade-center.html (dostęp: 15 V 2019).
Pajdzińska A., 2004, Niepamięć – córka niedbalstwa?, [w:] J. Liberek (red.), Studia nad polszczyzną współczesną i historyczną. Prace dedykowane Profesorowi Stanisławowi Bąbie w 65-lecie urodzin, Poznań, s. 229–236.
Pajdzińska A., 2007, Pamięć jako wartość, [w:] J. Mazur, A. Małyska, K. Sobstyl (red.), Człowiek wobec wyzwań współczesności. Upadek wartości czy walka o wartość?, Lublin, s. 253–261.
Pajdzin’ska A., 2005, Obraz pamâti v pol’skom âzyke, [w:] T. Dobrzynska, R. Kuncheva (red.), Memory and Text. Cognitive and Cultural Aspects. Pamât’ i tekst. Kognitivnye i kul’turologičeskie aspekty, Sofia, s. 189–200.
Pomian K., 2006, Historia – nauka wobec pamięci, Lublin.
Puzynina J., 1995, Katyń: słowo-symbol, „Więź” nr 6, s. 25–35.
Saryusz-Wolska M., Traba R. (red.), 2014, Modi memoranda. Leksykon kultury pamięci, Warszawa.
Szyłło A., 2018, Dwie godziny na barykadzie, „Gazeta Wyborcza. Duży Format” 29 IX, [on-line:] http://wyborcza.pl/duzyformat/1,127290,20758034,dwie-godziny-na-barykadzielekcje-historii-w-szkole.html (dostęp: 15 V 2019).
Tabaczyński S., Marciniak A., Cyngot D., Zalewska A. (red.), 2012, Przeszłość społeczna. Próba konceptualizacji, Poznań.
Traba R., Hahn H.H. (red.), 2012–2016, Polsko-niemieckie miejsca pamięci, t. 1–4, współpr. M. Górny, K. Kończal, Warszawa.
Wasilewski J., 2012, Opowieści o Polsce. Retoryka narracji, Warszawa.
Wężyk K., Napiórkowski M., 2016, Woje wyklęci spod Smoleńska. Jak uporać się z pamięcią narodową, „Gazeta Wyborcza” 6 VIII, s. 18–19.
Wójcicka M., 2014, Pamięć zbiorowa a tekst ustny, Lublin.
Wójcicka M., w druku, Gatunek pamięci zbiorowej. Rekonesans, „Stylistyka” XXVIII.
Zaleski M., 2016, Natręctwo niepamięci naszej o Zagładzie, „Teksty Drugie” nr 6, s. 90–105, [on-line:] http://dx.doi.org/10.18318/td.2016.6.7.
Ziębińska-Witek A., 2005, Holocaust. Problemy przedstawiania, Lublin.
Żukowski T., 2018, Wielki retusz. Jak zapomnieliśmy, że Polacy zabijali Żydów, Warszawa.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Prawa autorskie (c) 2019 Wojciech Chlebda
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
