Problem kondycji Polaków i Polski w myśli Romana Dmowskiego

Authors

  • Bogumił Grott emerytowany prof. zw. UJ
  • Olgierd Grott Uniwersytet Jagielloński

DOI:

https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.60.21

Keywords:

Roman Dmowski, Polish political thought, National Democrats, Polish national character, national elite

Abstract

Problem of the Condition of Poles and Poland in the Thought of Roman Dmowski

The authors present opinions of Roman Dmowski – the leader of National Democrats – about character traits of his contemporary Poles and about the level of civilizational advancement of Poland during his lifetime. The authors highlight the development of his opinions, starting from the end of the 19th/beginning of the 20th century, when Dmowski criticised the Poles’ unrealistic political stances and the lack of character traits required to resist the occupants. In the next period the National Democrats entered the process of “merging nationalism with Catholicism into a single ideological entity”, which resulted in a shift in Dmowski’s perception of his compatriots. Dmowski started to notice more of their positive traits. He noted their idealism and religiousness, which were to be lacking among many Western societies. At the same time, discussing the political system, Dmowski criticised certain maladjustment of Polish masses to parliamentary democracy, leaning towards a vision of a system of elitist character. This quickly created the need, in Dmowski’s opinion, to identify “leadership”, which he described as “nation in the moral sense” or “national elite” and to entrust the real power to them.

Downloads

Download data is not yet available.

PlumX Metrics of this article

Author Biographies

Bogumił Grott, emerytowany prof. zw. UJ

profesor zwyczajny, dr hab., były kierownik Zakładu Stosunków Państwo–Kościół w Instytucie Religioznawstwa UJ. Główne zainteresowania: doktryny nacjonalistyczne i ich relacje z religią oraz historia Kresów Wschodnich RP. Główne książki: Dylematy polskiego nacjonalizmu: powrót do tradycji czy przebudowa narodowego ducha, Warszawa 2014, 2015; Religia, cywilizacja, rozwój. Wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2003; Zygmunt Balicki: ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995.

Olgierd Grott, Uniwersytet Jagielloński

dr hab., profesor UJ, kierownik Katedry Historii Polskiej Myśli Politycznej w Instytucie Nauk Politycznych i Stosunków Międzynarodowych UJ, kierownik Działu Historycznego w Muzeum Armii Krajowej w Krakowie. Główne zainteresowania: polski nacjonalizm, sprawy narodowościowe, historia wojskowości. Główne książki: Faszyści i narodowi socjaliści w Polsce, Kraków 2007; Instytut Badań Spraw Narodowościowych i Komisja Naukowych Badań Ziem Wschodnich w planowaniu polityki II Rzeczypospolitej Polskiej na Kresach Wschodnich, Kraków 2013; Rozważania ideowe Romana Dmowskiego w epoce kryzysu demokracji liberalnej i rodzących się totalitaryzmów (oddane do druku w 2019 r.).

References

Biblioteka Naukowa PAU, sygn. 7787, S. Kozicki, Historia Ligi Narodowej w pierwszym dwudziestoleciu istnienia 1887-1906.
Google Scholar

Biblioteka Raczyńskich w Poznaniu, Dział Rkps., sygn. 1887, T. Tyc, Założenia i ideologia niemieckiej polityki antypolskiej.
Google Scholar

Balicki Z., Egoizm narodowy wobec etyki, Lwów 1902.
Google Scholar

Brzozowski S., Legenda Młodej Polski. Studia o strukturze duszy kulturalnej, Lwów 1919.
Google Scholar

Dmowski R., Deklaracja Obozu Wielkiej Polski, [w:] tegoż, Pisma, t. 10, Częstochowa 1939.
Google Scholar

Dmowski R., Kościół, naród i państwo, Krzeszowice 2002.
Google Scholar

Dmowski R., Myśli nowoczesnego Polaka, Wrocław 2002.
Google Scholar

Dmowski R., Nacjonalizm i faszyzm. I Charakter i przyszłość nacjonalizmu włoskiego, „Kurier Poznański” 1926, 21 VII.
Google Scholar

Dmowski R., Nacjonalizm i faszyzm. II Kryzys cywilizacji europejskiej, „Kurier Poznański” 1926, 27 VII.
Google Scholar

Dmowski R., Nacjonalizm i faszyzm. IV Nowe zadania nacjonalizmu, „Kurier Poznański” 1926, 24 VII.
Google Scholar

Dmowski R., Po przewrocie. VI Rozproszkowanie narodu, [w:] tegoż, Pisma, t. 10, Częstochowa 1939.
Google Scholar

Dmowski R., Półpolacy, [w:] tegoż, Pisma, t. 3, Częstochowa 1938.
Google Scholar

Dmowski R., Sny i rzeczywistość, „Kurier Poznański” 1925, 24 XII.
Google Scholar

Dmowski R., Zagadnienie rządu. Bankructwo zasad rewolucji francuskiej, [w:] tegoż, Pisma, t. 9, Częstochowa 1939.
Google Scholar

Dmowski R., Zagadnienie rządu. II Poczucie narodowe podstawą bytu społecznego, [w:] tegoż, Pisma, t. 9, Częstochowa 1939.
Google Scholar

Dmowski R., Zagadnienie rządu. III Naród zorganizowany – źródłem władzy, [w:] tegoż, Pisma, t. 9, Częstochowa 1939.
Google Scholar

Doboszyński A., Dramat 3-go maja w świetle najnowszych badań, „Prosto z Mostu” 1939, nr 31.
Google Scholar

Doboszyński A., Gospodarka narodowa, Warszawa 1934.
Google Scholar

Doboszyński A., W pół drogi, Warszawa 1993.
Google Scholar

Frycz K.S., Ideał cywilizacyjny dworu polskiego, „Myśl Narodowa” 1935.
Google Scholar

Geiss I., Tzw. polski pas graniczny 1914-1918. Przyczynek do niemieckiej polityki wojennej w czasie I wojny światowej, przeł. J. Krasuski, Warszawa 1964.
Google Scholar

Gluziński T., Cele i drogi propagandy wywrotowej, Warszawa 1927.
Google Scholar

Górski K., Wychowanie personalistyczne, Poznań 1936.
Google Scholar

Grott B., [rec.] Dmytro Doncow, „Nacjonalizm”, „Politeja” 2009, nr 2 (12).
Google Scholar

Grott B., Dylematy polskiego nacjonalizmu. Powrót do tradycji czy przebudowa narodowego ducha, Warszawa 2015.
Google Scholar

Grott B., Jan Stachniuk a Max Weber i Stanisław Brzozowski. Wokół intelektualnych korzeni ruchu Zadruga, „Nomos” 2002, nr 37/38.
Google Scholar

Grott B., Katolicyzm w doktrynach ugrupowań narodowo-radykalnych do roku 1939, Kraków 1987.
Google Scholar

Grott B., Na manowcach pozornej komparatystyki. Z powodu książki Romana Wysockiego „W kręgu integralnego nacjonalizmu. Czynny nacjonalizm Dmytra Doncowa na tle myśli nowoczesnych Romana Dmowskiego. Studium porównawcze”, Lublin 2014, „Dzieje Najnowsze” 2017, vol. 49, nr 1, http://dx.doi.org/10.12775/DN.2017.1.13. DOI: https://doi.org/10.12775/DN.2017.1.13
Google Scholar

Grott B., Nacjonalizm i religia. Proces zespalania nacjonalizmu z katolicyzmem w jedną całość ideową w myśli Narodowej Demokracji 1926-1939, Kraków 1983.
Google Scholar

Grott B., Nacjonalizm ukraiński w cerkwi greckokatolickiej i jego praktyka dyskryminacji Polaków i polskości w latach II Rzeczypospolitej, [w:] Różne oblicza nacjonalizmów. Polityka – religia – etos, red. tenże, Kraków 2010.
Google Scholar

Grott B., Nacjonalizm ukraiński: teoria i praktyka, „Społeczeństwo i Polityka” 2018, nr 2.
Google Scholar

Grott B., Obóz narodowy a katolicyzm, „Kultura i Społeczeństwo” 1979, vol. 23, nr 3.
Google Scholar

Grott B., Przedmowa, [w:] D. Doncow, Nacjonalizm, przeł. W. Poliszczuk, Kraków 2008.
Google Scholar

Grott B., Religia, cywilizacja, rozwój. Wokół idei Jana Stachniuka, Kraków 2002.
Google Scholar

Grott B., Rola katolicyzmu w ideologii obozu narodowego w świetle pism jego ideologów i krytyki katolickiej (zarys problematyki badawczej), „Dzieje Najnowsze” 1980, vol. 12, nr 1.
Google Scholar

Grott B., Stachniuk Jan, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 41, 2002.
Google Scholar

Grott B., Zygmunt Balicki: ideolog Narodowej Demokracji, Kraków 1995.
Google Scholar

Hrabyk K., Ideologia „Przeglądu Wszechpolskiego” (1895-1905), Poznań 1937.
Google Scholar

Italicus, Ewolucja faszyzmu, „Szczerbiec” 1931, nr 23.
Google Scholar

Kosicki P.H., Co to jest personalizm?, [w:] tegoż, Personalizm po polsku. Francuskie korzenie polskiej inteligencji katolickiej, przeł. J. Giebułtowski, Warszawa 2016.
Google Scholar

Kühnen H.-J., Das Regierungssystem Oliveira Salazars, Köln 1967.
Google Scholar

Lewandowski E., Charakter narodowy Polaków i innych, Londyn–Warszawa 1995.
Google Scholar

Łempicki Z., Oblicze duchowe wieku dziewiętnastego, Warszawa 1933.
Google Scholar

Łużyca B., Nacjonalizm polski na przełomie XIX i XX wieku, „Zadruga. Pismo Nacjonalistów Polskich” 1939, nr 3.
Google Scholar

Mendlewitsch D., Volk und Heil. Vordenker der Nationalsozialismus im 19. Jahrhundert, Rheda-Wiedenbrück 1988.
Google Scholar

Mosdorf J., Romantyzm kopca termitów, „Prosto z Mostu” 1935, nr 29.
Google Scholar

Nowosad W., O jednolity pogląd na świat, Lwów 1939.
Google Scholar

Ochorowicz J.L., O polskim charakterze narodowym, wstęp i wybór L. Gawor, Lublin 1986.
Google Scholar

Potrzebowski S., Zadruga: eine völkische Bewegung in Polen, Bonn 1982.
Google Scholar

Przedhitlerowskie korzenie nazizmu, czyli dusza niemiecka w świetle filozofii i religioznawstwa, red. B. Grott, O. Grott, Warszawa 2018.
Google Scholar

Reimer I.L., Grundzüge deutscher Wiedergeburt! Ein auf wissenschaftlicher Basis ruhendes neudeutsches Lebensprogramm für die Gebiete der Rassenpflege, Staats- und Sozialpolitik, Religion und Kultur, Leipzig 1909.
Google Scholar

Roman Dmowski o ustroju politycznym państwa, wstęp, wybór i oprac. K. Kawalec, Warszawa 1996.
Google Scholar

Rybarski R., Idee przewodnie gospodarstwa Polski, Warszawa 1939.
Google Scholar

Rybarski R., Program gospodarczy, Warszawa 1937.
Google Scholar

Sardà y Salvany F., Liberalizm jest grzechem, przeł. Z. Bereszyński, Poznań 1995.
Google Scholar

Sepczyńska D., Katolicyzm a liberalizm. Szkic z filozofii społecznej, Kraków 2008.
Google Scholar

Siedliński R., Człowiek, mit, kultura. Filozofia społeczna i historiozofia Jana Stachniuka, Toruń 2008.
Google Scholar

Skoczyński J., Neognoza polska, Kraków 2004.
Google Scholar

Słomka J., Pamiętniki włościanina. Od pańszczyzny do dni dzisiejszych, Warszawa 1983.
Google Scholar

Stachniuk J., Heroiczna wspólnota narodu. Kapitalizm epoki imperializmu a Polska, Poznań 1935.
Google Scholar

Stahl Z., Wobec zagadnień gospodarczych, Warszawa 1932.
Google Scholar

Stern F., Kulturpessimismus als politische Gefahr. Eine Analyse nationaler Ideologie in Deutschland, Bern 1963.
Google Scholar

Suchodolski B., Stanisław Brzozowski. Rozwój ideologii, Warszawa 1933.
Google Scholar

Świętochowski A., Historia chłopów polskich, Lwów 1928.
Google Scholar

Terej J.J., Rzeczywistość i polityka. Ze studiów nad dziejami najnowszymi Narodowej Demokracji, Warszawa 1971.
Google Scholar

Trevor-Roper H., Zjawisko faszyzmu, [w:] Faszyzmy europejskie (1922-1945) w oczach współczesnych i historyków, wybór J.W. Borejsza, Warszawa 1979.
Google Scholar

Trzaska-Chrząszczewski A., Przypływy i odpływy demokracji, Warszawa 1939.
Google Scholar

Wapiński R., Ruchy nacjonalistyczne a formowanie się tendencji faszystowskich i parafaszystowskich, „Acta Universitatis Wratislaviensis” 1971, nr 366.
Google Scholar

Wasiutyński W., Micewskiego szkice węglem, „Polemiki” 1966, z. 5.
Google Scholar

Weber M., Etyka protestancka i duch kapitalizmu, przeł. J. Miziński, Lublin 1994.
Google Scholar

Wichmanowski M., Miejsce chłopów w narodzie i kształtowanie ich świadomości, [w:] Idee w procesie kształtowania współczesnej rzeczywistości polskiej. Nacjonalizm, red. E. Maj, M. Mikołajczyk, M. Śliwa, Kraków 2010.
Google Scholar

Wielomski A., Hiszpania Franco – źródła i istota doktryny politycznej, Biała Podlaska 2006.
Google Scholar

Witos W., Moje wspomnienia, Warszawa 1978.
Google Scholar

Zaleski W., Polska bez proletariatu, Warszawa 1937.
Google Scholar

Zdybel L., Polski charakter narodowy – nacjonalistyczna analiza problemu, [w:] Charakter narodowy i religia, red. K. Wiliński, Lublin 1997.
Google Scholar

Downloads

Published

2019-07-30

How to Cite

Grott, Bogumił, and Olgierd Grott. 2019. “Problem Kondycji Polaków I Polski W myśli Romana Dmowskiego”. Politeja 16 (3(60):323-47. https://doi.org/10.12797/Politeja.16.2019.60.21.