To nie „czerwony carat”. Dawna Rosja a Związek Sowiecki w myśli politycznej Józefa Mackiewicza
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.19.2022.78.07Keywords:
Poland, Russia, Soviet Union, Józef Mackiewicz, Jan Kucharzewski, Marian Zdziechowski, self-governance, communism, totalitarianism, lie, political violenceAbstract
NOT THE „RED CZARATE”: OLD-DAY RUSSIA VERSUS THE SOVIET UNION IN THE POLITICAL REFLECTION OF JÓZEF MACKIEWICZ
This article discusses Józef Mackiewicz’s views on old Russia and the Soviet Union, attempting to answer the question of whether Mackiewicz saw in totalitarian communist rule a continuation of Russian self-government or a new type of political phenomenon. Unlike most Polish writers and activists of political circles, Mackiewicz does not agree with the thesis formulated by Jan Kucharzewski in his work Od białego tsaratu do czerwonego [From the White to the Red Czarate], that the face of Russia was unchangeable, independent of political changes. Answering the question whether communism was institutionally and mentally rooted in the former Russian statehood, Mackiewicz strongly disagrees. He claims that communism was a completely different phenomenon, transcending systemic differences, which is why calling it “a red czarate” is completely wrong. He consistently separates the concepts of self-government and communism, opposes the view that the Soviet Union was a continuation of tsarist Russia, and therefore rejects the treatment of communist captivity as another iteration of the national dispute between Poland and Russia.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
II. Literatura przedmiotu
Google Scholar
Źródła drukowane
Google Scholar
Matuszewski I., Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości, t. 2: O Polskę całą, wielką i wolną, oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
Google Scholar
Miłosz Cz., Głos wiernego czytelnika, „Archiwum Emigracji” 2002/2003, z. 5/6.
Google Scholar
Miłosz Cz., Koniec Wielkiego Xięstwa. O Józefie Mackiewiczu, „Kultura” 1989, nr 5.
Google Scholar
Miłosz Cz., Rok myśliwego, Kraków 1991.
Google Scholar
Piłsudski J., Wywiad w „Le Petit Parisien”, 28 II 1920, [w:] J. Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. 5, oprac. K. Świtalski, Warszawa 1990 (reprint wydania z 1937-1938).
Google Scholar
Zdziechowski M., Bolszewizm, [w:] M. Zdziechowski, Od Petersburga do Leningrada, wstęp J. Skoczyński, Kraków 2009.
Google Scholar
Zdziechowski M., Czerwony terror, [w:] M. Zdziechowski, W obliczu końca, Warszawa–Ząbki 1999.
Google Scholar
Zdziechowski M., Dwie rewolucje, [w:] M. Zdziechowski, Od Petersburga do Leningrada, wstęp J. Skoczyński, Kraków 2009.
Google Scholar
Zdziechowski M., Duchowa podstawa walki z bolszewizmem, [w:] M. Zdziechowski, Wybór pism, wstęp, wybór i red. M. Zaczyński, Kraków 1993.
Google Scholar
Zdziechowski M., Widmo przyszłości, [w:] M. Zdziechowski, Wybór pism, wstęp, wybór i red. M. Zaczyński, Kraków 1993.
Google Scholar
Zdziechowski M., Zwiastuny satanizmu w Polsce, [w:] M. Zdziechowski, W obliczu końca, Warszawa–Ząbki 1999.
Google Scholar
Relacje, dzienniki, korespondencja
Google Scholar
Iwańczak S., Czy warto było wracać do Polski? Wspomnienia i refleksje, Toruń 2007.
Google Scholar
Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 2001.
Google Scholar
Stefan Kieniewicz – Henryk Wereszycki. Korespondencja z lat 1947-1990, wstęp i oprac. E. Orman, Kraków 2013.
Google Scholar
Studnicki W., Pisma wybrane, t. 3: Ludzie, idee i czyny, oprac. J. Gzella, Toruń 2001.
Google Scholar
Opracowania
Google Scholar
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, przeł. D. Grinberg, M. Szawiel, Warszawa 2021.
Google Scholar
Bałżewska K., Przestrzenie totalitarnego zniewolenia. Doświadczenie wojny i okupacji w twórczości Józefa Mackiewicza, Warszawa 2020.
Google Scholar
Bartyzel J., Stanisław i Józef Mackiewiczowie – litewscy szlachcice i polscy pisarze. Żywoty równoległe, Wrocław 2016.
Google Scholar
Bolecki W., Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (zarys monograficzny), Kraków 2007.
Google Scholar
Conquest R., Wielki terror, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 1997.
Google Scholar
Fitas A., Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewicza, Kraków–Warszawa 2019.
Google Scholar
Gałęzowski M., Przeciw dwóm zaborcom. Polityczna konspiracja piłsudczykowska w kraju w latach 1939-1947, Warszawa 2013.
Google Scholar
Gałęzowski M., Zapomniany znawca Rosji. Wokół działalności i poglądów Tadeusza Grużewskiego na monarchię rosyjską i sprawę polską, Warszawa 2020.
Google Scholar
Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 1: Od narodzin do wielkości 1917-1939, przeł. A. Mietkowski, Poznań 2016.
Google Scholar
Karpiński W., Szkice sekretne, Warszawa 2017.
Google Scholar
Kucharzewski J., Od białego caratu do czerwonego, t. 1-7, Warszawa 1998-2002.
Google Scholar
Lewandowski W., Rosja Józefa Mackiewicza, [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009.
DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2009.023
Google Scholar
Łobodowski J., O Chmielowcu subiektywnie, [w:] J. Łobodowski, Worek Judaszów, oprac. P. Kądziela, Warszawa 1995.
Google Scholar
Łukomski G., Józef Mackiewicz (1902-1985). Intelektualista u źródeł antykomunizmu ideowego, Łomianki 2020.
Google Scholar
Maciąg K., Józefa Mackiewicza Droga donikąd, [w:] Dzieje najnowsze w literaturze polskiej. Szkice o współczesnej poezji i prozie, red. A. Buchała, Warszawa 2019.
Google Scholar
Nowak A., Lewa wolna albo o spiskach Piłsudskiego z Leninem, [w:] Zmagania z historią. Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26-28 września 2006 r., red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Google Scholar
Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926-1939, Lublin 2005.
Google Scholar
Pipes R., Rosja bolszewików, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2005.
Google Scholar
Pipes R., Żyłem. Wspomnienia niezależnego, przeł. D.M. Dastych, W. Jeżewski, Warszawa 2004.
Google Scholar
Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2001.
Google Scholar
Stasiński P., Komunizm jako choroba, [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009.
Google Scholar
Sucharski T., „Dusza buntu i dusza psiej uległości”? Rosjanie i Sowieci, [w:] Zmagania z historią.
Google Scholar
Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26-28 września 2006 r., red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Google Scholar
Trznadel J., Spojrzeć na Eurydykę. Szkice literackie, Kraków 2003.
Google Scholar
Urbanowski M., Mackiewicz versus Skiwski?, [w:] Józef Mackiewicz (1902-1985). Świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały, red. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Łomianki 2013.
Google Scholar
Walicki A., Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005.
Google Scholar
Wierzbicki A., Groźni i wielcy. Polska myśl historyczna XIX i XX wieku wobec rosyjskiej despotii, Warszawa 2001.
Google Scholar
Zadencka M., Wojna i polityka w prozie Józefa Mackiewicza, „Archiwum Emigracji” 2002/2003, z. 5/6.
Google Scholar
Zakrzewski M., I kto tu jest realistą? Wokół braci Mackiewiczów, Rosji, komunizmu i Polski ludowej, „Politeja” 2013, vol. 10, nr 3(25), https://doi.org/10.12797/Politeja.10.2013.25.12.
DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.10.2013.25.12
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.