Ryczowska parafia w czasie II wojny światowej i „roku pierwszego”
Zapis kronikarski ks. Leopolda Jędrzejczyka oraz ks. Władysława Kani
DOI:
https://doi.org/10.12797/RSpyt04.2025.04.03Słowa kluczowe:
Second World War, Third Reich, General Government, KL Auschwitz, KL Dachau, Catholic Church, Ryczów, Spytkowice, Rev. Stefan Mrajca, Rev. Leopold Jędrzejczyk, Rev. Władysław Kania, communist authorities, communist security apparatusAbstrakt
THE PARISH OF RYCZÓW DURING THE SECOND WORLD WAR AND THE “FIRST YEAR”: THE CHRONICLE OF REV. LEOPOLD JĘDRZEJCZYK AND REV. WŁADYSŁAW KANIA
This text is the second article in a three-part series published in the “Rocznik Spytkowicki'” devoted to the history of the Spytkowice municipality during World War II. The series presents the reality of occupation on the border between the territories incorporated into the Third Reich and the General Government (GG), as described by priests – administrators of three parishes in the municipality. In this article, the primary source of information is an excerpt from the chronicle of the parish of Our Lady Queen of Poland in Ryczów, covering part of the municipality of Spytkowice incorporated into the GG. The article consists of two parts: an introduction to the source text and a critical edition of an excerpt from the aforementioned chronicle. The authors of the notes are Priest Leopold Jędrzejczyk and Priest Władysław Kania. The introduction provides an overview of these priests and characterises their notes. It also points out the differences and similarities between the situation of the Ryczów parish and that of the two pastoral centres of the Spytkowice commune, i.e. Spytkowice and Bachowice, which were incorporated into the Third Reich.
Bibliografia
Balonek M., Gospodarcza mapa Spytkowic, w: Księga jubileuszowa 800 lat Spytkowic, red. J. Warzecha, J. Fabin, P. Mostowik, Ząbki 2000, s. 239-253.
Bednarek M., Wojenne losy krakowian na podstawie filateliów Jana Pająka ze zbiorów Muzeum Historycznego Miasta Krakowa, „Krzysztofory. Zeszyty Naukowe Muzeum Historycznego Miasta Krakowa” 2005, nr 23, s. 149-166.
Brunelik J., Adresarz-informator oraz przewodnik po Krakowie, Kraków 1933.
Brykowska M., Album rysunków z historii architektury studenta Politechniki Lwowskiej Ottona Fedaka i jego późniejsza twórczość zawodowa, „Architectus” 2018, nr 3(55), s. 53-66.
Cygan W.K., Oficerowie Legionów Polskich 1914-1917. Słownik biograficzny, t. 4, P–S, Warszawa 2006.
Czajka M., Słownik biograficzny XX wieku, Warszawa 2004.
Dobrzanowski S., Archidiecezja krakowska podczas okupacji niemieckiej 1939-1945, w: Księga Sapieżyńska, t. 1, Archidiecezja krakowska za pasterzowania Adama Stefana Sapiehy, red. J. Wolny, współpraca R. Zawadzki, Kraków 1982, s. 437-460.
Encyklopedia Krakowa, red. nauk. J. Purchla, t. 1, A–M, Kraków 2023.
Fiołek D., Polskie Stronnictwo Ludowe w regionie krakowskim w latach 1945-1946, „Historia i Świat” 2018, nr 7, s. 297-306, https://doi.org/10.34739/his.2018.07.25.
Fryc-Piętak D., Rybarczyk S., Szczypczyk M. (red.), Ryczów. Z dziejów wsi i parafii, Wadowice 2002, s. 228-231.
Fryc-Piętak D., Sternal B., Wawro A., Pałac w Ryczowie, Ryczów 2014.
Gapys J., W służbie bliźniemu. Działalność dobroczynna księży w parafiach na terenie dystryktu krakowskiego 1939-1945 w świetle materiałów archiwalnych Rady Głównej Opiekuńczej, „Resovia Sacra” 2007-2008, t. 14-15, s. 241-253.
Gawlik M., Szczepaniak J., Księża katecheci diecezji krakowskiej 1880-1939, t. 1, Słownik biograficzny, Kraków 2000.
Głowa W., Lavabo, w: Encyklopedia katolicka, t. 10, red. E. Ziemann et al., Lublin 2004, kol. 578-579.
Halicki K., Katolickie Stowarzyszenia Młodzieży w diecezji chełmińskiej w dwudziestoleciu międzywojennym, w: Organizacje Młodzieżowe w XX wieku. Struktury, ideologia, działalność, red. P. Tomaszewski, M. Wołos, Toruń 2008, s. 50-72.
Hein W., Jakubiec Cz., Montelupich, Kraków–Wrocław 1985.
Jacewicz W., Woś J., Martyrologium polskiego duchowieństwa rzymskokatolickiego pod okupacją hitlerowską w latach 1939-1945, z. 3, Wykaz duchownych zmarłych, zamordowanych lub represjonowanych przez okupanta w archidiecezjach: gnieźnieńskiej, krakowskiej i lwowskiej oraz w diecezjach: katowickiej, kieleckiej, lubelskiej i w obozie koncentracyjnym w Oświęcimiu, Warszawa 1978.
Janczak B., Beliniak, ułan, dowódca, jeniec, emigrant. Generał bryg. Zygmunt Piasecki „Dublańczyk” (1893-1954), „Przegląd Historyczno-Wojskowy” 2023, nr 1(283), s. 130-163, https://doi.org/10.32089/WBH.PHW.2023.1(283).0006.
Jarosz B., Mężczyźni – transport z 5 kwietnia 1941 roku, w: Księga Pamięci. Transporty Polaków do KL Auschwitz z Krakowa i innych miejscowości Polski południowej 1940-1944, t. 1, red. nauk. F. Piper, I. Strzelecka, Warszawa–Oświęcim 2002.
Jędrzejewski P., Szlęzak K. (red.), Dzieje krakowskich Toń. Historia – ludzie – kultura, Kraków 2023.
Kania J., Fryc-Piętak D., Kania A. (oprac.), Ks. kanonik Władysław Kania. Życie i dzieło, Kraków 2020.
Kapuśniak A., Szczepaniak J., Katalog alumnów krakowskiego seminarium duchownego (1901-1938), seria: „Collectanea Historica Bibliotheca”, t. 5, Kraków 2006 (wyd. 2 popr.).
Kolasa A., Marek R., Seremet A., Gmina Spytkowice na starej fotografii, Spytkowice 2018.
Kracik J., Archidiecezja krakowska, w: Życie religijne pod okupacją hitlerowską 1939-1945, red. Z. Zieliński, Warszawa 1982.
Kracik J., Ryś G., Dziesięć wieków diecezji krakowskiej, Kraków 1998.
Krasowski K., Biskupi katoliccy II Rzeczypospolitej. Słownik biograficzny, Poznań 1996.
Łuczak Cz., Polityka ludnościowa i ekonomiczna hitlerowskich Niemiec w okupowanej Polsce, Poznań 1979.
Łysak K., Szczypta-Szczęch R., Monte. Więzienie dwóch totalitaryzmów 1939-1989, Kraków 2021.
Madajczyk Cz., Generalna Gubernia w planach hitlerowskich. Studia, Warszawa 1961.
Madajczyk Cz., Polityka III Rzeszy w okupowanej Polsce, t. 1-2, Warszawa 2019.
Mardyła P., Duszpasterstwo w czasach stalinowskich. Władze komunistyczne wobec działalności duszpasterskiej Kościoła rzymskokatolickiego w archidiecezji krakowskiej w latach 1945-1956, Kraków 2009.
Marecki J. (red.), Represje wobec osób duchownych i zakonnych na terenie woj. krakowskiego 1944-1975. Leksykon biograficzny, t. 1, Kraków 2014.
Marecki J. (red.), Świadek dziejów narodu. Kardynał Adam Stefan Sapieha (1867-1951) w dokumentach archiwalnych, t. 2, Działalność organizacyjno-kościelna, red. A. Czocher, Ł. Marek, Kraków 2020.
Marek Ł., Spytkowicka parafia w czasie drugiej wojny światowej. Zapis kronikarski ks. Stanisława Piątka, „Rocznik Spytkowicki” 2022, nr 1, s. 63-91.
Musiał F. (red.), Przeciw Kościołom i religii. Sprawozdania Sekcji 5 Wydziału V Wojewódzkiego Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego w Krakowie 1946-1952, Kraków 2008.
Musiał F., Lasota M., Kościół zraniony. Proces księdza Lelity i sprawa kurii krakowskiej, Kraków 2003.
Myszor J., Historia diecezji katowickiej, Katowice 1999.
Niparko R., Akcja Katolicka, w: Encyklopedia katolicka, t. 1, red. F. Gryglewicz, R. Łukaszyk, Z. Sułowski, Lublin 1985 (dodruk), kol. 227-233.
Nitecki P., Biskupi Kościoła w Polsce w latach 965-1995. Słownik biograficzny, Warszawa 2000 (wyd. 2 popr.).
Przybyszewski B., Adam Stefan kardynał Sapieha. Pasterz Dobry Książę Niezłomny 1867-1951, Łańcut 2002.
Saferna K., Obraz rolnictwa Spytkowic i Ryczowa w dokumentacji Obozu Naukowo-Badawczego z 1968 r., „Rocznik Spytkowicki” 2024, nr 3, s. 67-98.
Simik P., Miejsce. Mieszkańcy i historia, Miejsce 2024.
Słownik duchowieństwa (archi)diecezji katowickiej 1922-2008, red. nauk. J. Myszor, Katowice 2009.
Smołka L., Jędrzejczyk Leopold, w: Słownik biograficzny katolickiego duchowieństwa śląskiego XIX i XX wieku, red. M. Patera, Katowice 1996, s. 153-154.
Staniek E., Szkoła jakich mało. Słownik „wybranych” absolwentów Gimnazjum i Liceum w Wadowicach (1866-2016). Z okazji 150-lecia Gimnazjum im. Marcina Wadowity, Kraków 2016.
Ślusarczyk F., Dobrzyński A. (oprac.), Absolwenci seminarium 1901-2001, w: Seminarium Duchowne w Krakowie. 400-lecie, red. J. Guzdek, F. Ślusarczyk, Kraków 2001, s. 312-326.
Tarabuła M., Pałac w Ryczowie. Wczoraj i dziś, Kraków 2021.
Terlecki R. (red.), Do prześladowania nie daliśmy powodu… Materiały z sesji poświęconej procesowi Kurii krakowskiej, Kraków 2003.
Wichert W., System polityczny i administracyjny Generalnego Gubernatorstwa w latach 1939-1945, „Polish-Jewish Studies” 2022, t. 3, s. 49-83.
Wierzbicki M., Młodzież w PRL, Warszawa 2009.
Wilczyński A., Historie i legendy śląskich i zagłębiowskich pszczelarzy. Rzecz o Emanuelu Biskupku i ks. Leopoldzie Jędrzejczyku, założycielach Stowarzyszenia Pszczelarzy Śląskich, Katowice 2012.
Wilczyński A., W 140. rocznicę urodzin Emanuela Biskupka, „Pszczelarstwo” 2012, nr 8, https://miesiecznik-pszczelarstwo.pl/artykuly/w-140-rocznice-urodzin-emanuela-biskupka-82012.
Wilczyński L., Kształtowanie się struktur katolickich organizacji młodzieżowych w II Rzeczypospolitej, „Roczniki Teologiczne” R. 47, 2000, z. 4, s. 169-184.
Zamiatała D., Caritas. Działalność i likwidacja organizacji 1945-1950, Lublin 2000.
Żmuda M., Architektura VII Dnia – powojenna architektura sakralna w powiecie wadowickim, „Wadoviana” 2020, nr 23, s. 174-196.
Żurek W.W. (oprac.), Zakład Salezjański im. Księdza Bosko w Oświęcimiu 1946-1947.
Kronika, t. 7, Lublin 2018.
Prasa
Chodecki W., Z przeszłości Lubomii w pow. rybnickim, „Gość Niedzielny” 1938, nr 8, s. 100, 108.
J[ędrzejczyk], Pieśń pszczelarzy, „Gazeta Opolska” 1920, nr 180, s. 4.
Księża patrioci potępiają przestępczą działalność poprzednich władz „Caritasu” i witają z uznaniem decyzję Rządu RP, „Echo Krakowskie” 1950, nr 27(1388), s. 3-4.
Na dzień Imienin czcigodnemu księdzu Leopoldowi Jędrzejczykowi, „Gazeta Opolska” 1913, nr 177, s. 3.
Reczkin A., Uczył szacunku do pszczół i zarażał swoją pasją innych, „Gwarek” 2020, nr 37, s. 16.
Netografia
Domagała Jan, Grobonet, https://spytkowice.grobonet.com/grobonet/start.php?id=wyniki&name=Domaga%C5%82a+Jan&submit=Szukaj.
Fedak Otton, Grobonet, https://myslenice.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=1936&inni=0&cinki=0.
Mrajca Stefan, Miejsce Pamięci i Muzeum Auschwitz-Birkenau. Były niemiecki nazistowski obóz koncentracyjny i zagłady, https://ofiary.auschwitz.org/victims/161767.
Mrajca Stefan, Searching Dachau Concentration Camp Records in One Step, https://stevemorse.org/dachau/details.php?lastname=MRAJCA&firstname=Stefan&title=&birthday=06&birthmonth=Nov&birthyear=1903&birthplace=Tomice%20O.S.&from=Neuengamme&town=Ryczow&street=Kr.%20Krakau&number=30108&DateOfArrival=20%20May%201942%20v.%20Neueng.&disposition=gest.%2002%20Sep%201942&comments=Check%20E&category=Sch.%20P.%20Pf.&ID=180252&page=4010/Hn.&disc=4&image=743.
Rybarz Antoni, Grobonet, https://spytkowice.grobonet.com/grobonet/start.php?id=wyniki&name=Antoni+Rybarz&submit=Szukaj.
Starowicz Jan, Grobonet, https://spytkowice.grobonet.com/grobonet/start.php?id=detale&idg=100768&inni=0&cinki=0.