Lemkovina v Centralʹnym Laґrі Pracy v Âvožnі
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.13.2017.13.04Słowa kluczowe:
akcja „Wisła”, Centralny Obóz Pracy w Jaworznie, Łemkowie, czystka etniczna, prześladowania etniczneAbstrakt
ŁEMKOWYNA W CENTRALNYM OBOZIE PRACY W JAWORZNIE
28 kwietnia 1947 r. polskie władze komunistyczne rozpoczęły akcję „Wisła”, która według nich miała wyeliminować działalność Ukraińskiej Powstańczej Armii (UPA). jednym ze sposobów wsparcia tego celu, według władz komu-nistycznych, było przesiedlenie cywilnej ludności ukraińskiej i łemkowskiej na ziemie zachodnie i północne. Podejrzani o współpracę z UPA mieli zostać uwięzieni w Centralnym Obozie Pracy w mieście jaworzno (dawniej stano-wiącym część obozu koncentracyjnego Auschwitz). Pierwszych więźniów przywieziono tam na początku maja 1947 r. Co najmniej 543 osób z Łem-kowyny więziono w obozie. Większość z nich to Łemkowie, ale aresztowa-no także niektórych Polaków mieszkających wśród Łemków. Większość nie miała związków z UPA i była ofiarami prześladowań etnicznych. Przywo-żono ich z miejscowych więzień, stacji kolejowych, gdzie przesiedlana lud-ność była załadowywana do pociągów lub później wyciągano ich z trans-portów podczas postoju w Oświęcimiu. Z powodu brutalnych przesłuchań, tortur, złego jedzenia i higieny wszyscy więźniowie ucierpeli na zdrowiu, a 18 Łemków zmarło. Więźniowie byli stopniowo zwalniani począwszy od końca grudnia 1947 r. a niektórzy zostali przeniesieni do innego uwięzienia. Ukraińsko -łemkowska część obozu została zamknięta w styczniu 1949 r.
Bibliografia
Akcja „Wisła”. Dokumenty, oprac. E. Misiło, Warszawa 1993.
Hałagida I., Ukraińscy duchowni greckokatoliccy i prawosławni w COP w Jaworznie (1947‑1949), v: Obóz dwóch totalitaryzmów – Jaworzno 1943-1956. Materiały z konferencji naukowej „Historia martyrologii i obozów odosobnienia w Jaworznie w latach 1939‑1956”, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, Jaworzno 2007, с. 80-117.
Kamiński Ł., Ukraińcy w COP Jaworzno w oczach prokuratury wojskowej, „Wrocławskie Studia z Historii Najnowszej” 2001, т. 8, с. 155-161.
Koprowski M.A., Akcja „Wisła”. Ostateczna rozprawa z OUN-UPA, Zakrzewo 2017.
Miroszewski K., Centralny Obóz Pracy Jaworzno. Podobóz ukraiński 1947-1949, Katowice 2001.
Miroszewski K., Ukraińcy i Łemkowie w Centralnym Obozie Pracy Jaworzno, v: Pamiętny rok 1947, red. M. E. Ożóg, Rzeszów 2001, с. 209-219.
Moklak J., Kształtowanie się struktury kościoła prawosławnego na Łemkowszczyźnie w Drugiej Rzeczpospolitej, «Magury» 1997, с. 12-36.
Motyka G., Polityka powojennych władz polskich wobec Ukraińców na przykładzie Jaworzna, v: Obóz dwóch totalitaryzmów. Jaworzno 1943-1956, т. 2, red. K. Miroszewski, Z. Woźniczka, R. Terlecki, Jaworzno 2007, с. 70-79.
Pawlikowski G., Między komunistyczną a demokratyczną praworządnością. Problem byłych ukraińskich więźniów Centralnego Obozu Pracy w Jaworznie, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2015, ч. 12, с. 269-276.
Rocznik Diecezji Tarnowskiej na rok 1939, Tarnów 1939.
Schematismus universi venerabilis cleri Saecularis et Regularis Dioeceseos Ritus Latini Premisliensis pro Anno Domini 1938, Premisliae.
Smoleński P., Syrop z piołunu. Wygnani w akcji „Wisła”, Wołowiec 2017.
Kačmarek B., Âvožno – ce zamalo, v: Âvožno. Âvožno. Spogadi v’âznіv polʹsʹkogo koncentracіjnogo taboru, red. B. Guk, M. Іvanik, Peremyšlʹ-Toronto-Lʹvіv 2007, s. 61-62, biblіoteka Zakepzonnâ. Seriâ „Cpogadi”, t. 1.
Mіsilo Є., Ukraїncі v koncentracijnomu taborі v Âvožnі, v: Âvožno. Spogadi v’âznіv polʹsʹkogo koncentracіjnogo taboru, red. B. Guk, M. Іvanik, Peremyšlʹ-Toronto-Lʹvіv 2007, s. 283-307, biblіoteka Zakepzonnâ. Seriâ «Cpogadi», t. 1.
UPA v svіtlі polʹsʹkih dokumnetіv, Kn. 1: Vіjsʹkovij sud Operativnoї grupi «Vіsla», red. Є. Mіsilo, Toronto 1992, s. 9-11, Lіtopis UPA, 22.
Šematizm Greko-Katolickoґo Duhovenʹstva Apostolʹskoї Admіnіstracії Lemkivŝini 1936, vid. 2, Ctemfopd 1970.
Šematizm greko-katolicʹkogo duhovenstva zlučenih eparhіj peremisʹkoї, cambіrsʹkoї і cânіcʹkoї na rіk Božij 1938-39, Peremyšlʹ 1938.
