Józef Piłsudski na progu niepodległości Polski

Zwycięski mąż stanu – przegrany polityk (1914-1922)

Authors

  • Jerzy Gaul Archiwum Główne Akt Dawnych

DOI:

https://doi.org/10.12797/SH.61.2018.03.04

Keywords:

Józef Piłsudski, statesman, dictator, World War I, reborn Poland

Abstract

Józef Piłsudski at the Wake of Poland's Independence. An Successful Statesman and Lost Politician

Piłsudski’s engagement in the creation of the Polish military and independence movement in the years 1914-1922 established his position not only as a commander, leader, ‘moral dictator’, but also a statesman. Yet, the more Piłsudski let himself be driven by high reasons, instead of personal issues, the more he lost as a soldier and politician. He paid a high price for his moral convictions, which limited the margin of loyalty and the possibility of compromise, as well as removed the possibility of resigning from the program of struggle for the Polish state and its army.

References

Źródła drukowane:

Galicyjska działalność wojskowa Piłsudskiego 1906-1914. Dokumenty, wybór i oprac. S. Arski, J. Chudek, Warszawa 1967.

Gierowska-Kałłaur J., Odczyt Marszałka Piłsudskiego wygłoszony 24 sierpnia 1923 roku w Wilnie, „Przegląd Wschodni” 1998, t. 5, z. 4, s. 770-778.

Listy Józefa Piłsudskiego, wstęp K. Świtalski, „Niepodległość” 1962, t. 7, s. 5-126.

Piłsudski J., Korespondencja 1914-1917, oprac. S. Biegański, A. Suchcitz, Londyn 1984.

Piłsudski J., Pisma zbiorowe, t. I-X, Warszawa 1937-1938.

Wyjątki z listów Marszałka Józefa Piłsudskiego, „Niepodległość” 1948, t. 1, s. 9-11.

Wspomnienia:

Baranowski W., Rozmowy z Piłsudskim 1916-1931, Warszawa 1990.

Boerner I., Z pamiętnika, „Niepodległość” 1938, t. 17, s. 195-200.

Daszyński I., Pamiętniki, t. II, Warszawa 1956.

Dąbrowska M., Dzienniki 1914-1925, t. I, Warszawa 1998.

Drymmer T. W., Pierwsze i ostatnie dni niepodległości – rok 1918 i 1939, „Zeszyty Historyczne” 1969, z. 16, s. 147-163.

Dubiel F., Pamiętnik wojenny 1916-1917, [w:] J. Skrzypczak, Idea i czyn. Drogi mielczan do niepodległości 1907-1918, Mielec 2003, s. 143-266.

Dziennik Juliusza Zdanowskiego, t. II: 15 X 1918-23 VI 1919, przedmowa i oprac. J. Faryś [et al.], Szczecin 2014.

Głąbiński S., Wspomnienia polityczne, Pelplin 1939.

Grzybowski W., Samotność Józefa Piłsudskiego (Kilka uwag i wspomnień), „Niepodległość” 1972, t. 8, s. 167-175.

Hupka J., Z czasów Wielkiej Wojny. Pamiętnik nie kombatanta, Niwiska 1936.

Hutten-Czapski B., Sześćdziesiąt lat życia politycznego i towarzyskiego, t. I-II, Warszawa 1936.

Jaworski L. W., Diariusz 1914-1918, wybór i oprac. M. Czajka, Warszawa 1997.

Jędrzejewicz W., O Piłsudskim, Legionach i POW w PRL, „Zeszyty Historyczne” 1985, z. 74, s. 192-201.

Komornicki S., Fragmenty pamiętnika Stanisława Downarowicza, „Zeszyty Historyczne” 1975, z. 33, s. 97-104.

Moraczewski J., Przewrót w Polsce, Warszawa 2015.

Pamiętnik Hermana Diamanda zebrany z wyjątków listów do żony, Kraków 1932.

Pamiętnik księżnej Marii Zdzisławowej Lubomirskiej 1914-1918, Poznań 2002.

Piłsudska A., Wspomnienia, Warszawa 1989.

Romeyko M., Przed i po maju, Warszawa 1967.

Starzyński S., Cztery lata wojny w służbie Komendanta. Przeżycia wojenne 1914-1918, Warszawa 2012.

Świtalski K., Diariusz 1916-1917, cz. 2, „Niepodległość” 1996, t. 48, s. 3-80.

Świtalski K., Diariusz 1919-1935, Warszawa 1992.

Świtalski K., Diariusz. Uzupełnienie z lat 1919-1932, przedmowa i oprac. P. Duber, W. Suleja, Warszawa 2012.

Ta wojna zmieni wszystko… Dziennik Janiny Gajewskiej, oprac. A. Wajs, Warszawa 2014.

Thugutt S., Autobiografia, Warszawa 1984.

Wieniawa-Długoszowski B., Wymarsz i inne wspomnienia, [Łomianki] 2012.

Opracowania:

Cisek J., O planie zamachu na Józefa Piłsudskiego w sierpniu 1920 roku, „Niepodległość” 1991, t. 24, s. 7-14.

Duroselle J.-B., Wielka wojna Francuzów 1914-1918, tłum. A. Ciastek, Warszawa 2006.

Friszke A., O kształt niepodległej, Warszawa 1989.

Garlicki A., Geneza legionów. Zarys dziejów Komisji Tymczasowej Skonfederowanych Stronnictw

Niepodległościowych, Warszawa 1964.

Garlicki A., Józef Piłsudski 1867-1935, Kraków 2009.

Garlicki A., U źródeł obozu belwederskiego, Warszawa 1979.

Gaul J., Czarno-żółty miraż. Sprawa Józefa Piłsudskiego w monarchii habsburskiej 1896-1918, Warszawa 2018.

Gaul J., Józef Piłsudski an der Schwelle zur Unabhängigkeit Polens. Siegreich als Staatsmann – besiegt als Politiker (1914-1922), [w:] 1918 – Das letzte Kriegsjahr. Symposium 9. November 2018, Wien 2019, s. 63-97.

Gaul J., Na tajnym froncie. Działalność wywiadowczo-informacyjna obozu niepodległościowego w latach 1914-1918, Warszawa 2001.

Gaul J., Polityczne aspekty uwolnienia Józefa Piłsudskiego z Magdeburga w listopadzie 1918 r., „Dzieje Najnowsze” R. 38, 2006, nr 3, s. 1-14.

Gaul J., Przez zaborczą Austrię do niepodległej Polski. Militarny, polityczny i cywilizacyjny wymiar polskiej racji stanu 1867-1918, „Przegląd Wschodni” 2019, t. 58, s. 235-271.

Gaul J., Tajna misja nadkomisarza policji Franciszka Charwata w Warszawie (lipiec-sierpień 1917 r.), „Przegląd Historyczny” 2002, t. 93, z. 4, s. 413-438.

Grosfeld L., Polityka państw centralnych wobec sprawy polskiej w latach pierwszej wojny światowej, Warszawa 1962.

Hausmann K. G., Piłsudski und die Mission des Grafen Kessler in Polen. Ein Fragment deutsch-polnischer Beziehungen im November/Dezember 1918, [w:] Geschichte und Gegenwart. Festschrift für Karl Dietrich Erdmann, red. H. Boockmann, K. Jürgensen, G. Stoltenberg, Neumünster 1980, s. 233-276.

Hausner A., Die Polenpolitik der Mittelmächte und die österreichisch-ungarisch Militärverwaltung in Polen während des Weltkrieges, Wien 1935.

Holzer J., Molenda J., Polska w pierwszej wojnie światowej, Warszawa 1973.

Jabłonowski M., Kossewska E., Piłsudski na łamach prasy byłych wojskowych, [w:] Piłsudski na łamach i w opiniach prasy polskiej 1918-1989, red. M. Jabłonowski, E. Kossewska, Warszawa 2005, s. 97-118.

Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, t. III: 1921-1926, Kraków–Łomianki 2007.

Jünger E., Robotnik, tłum. W. Kunicki, Warszawa 2017.

Jünger E., Węzeł gordyjski. Eseistyka lat pięćdziesiątych, tłum. i oprac. W. Kunicki [et al.], Kraków 2013.

Kochanowski J., Powołanie Józefa Piłsudskiego do Tymczasowej Rady Stanu w świetle korespondencji władz austriackich (na marginesie artykułu Ryszarda Świętka, Polityka Józefa Piłsudskiego wobec aktu 5 listopada 1916, „Przegląd Historyczny”, t. 77, 1988, z. 1, s. 71-95), „Przegląd Historyczny” 1988, t. 79, z. 3, s. 531-537.

Król M., Wielcy władcy, Warszawa 2014.

Kutrzeba S., Polska odrodzona 1914-1939, Kraków 1988.

Le Bon G., Psychologia tłumu, tłum. B. Kaprocki, Kęty 2005.

Leczyk M., Druga Rzeczpospolita 1918-1939. Społeczeństwo. Gospodarka. Kultura. Polityka, Warszawa 2006.

Miodowski A., Sprawozdanie z I Ogólnego Zjazdu Delegatów Wojskowych Polaków w Rosji (7.06-22.06.1917 r.), „Studia Podlaskie” 2000, t. 10, s. 233-279, https://doi.org/10.15290/sp.2000.10.11.

Molenda J., Piłsudczycy a narodowi demokraci 1908-1918, Warszawa 1980.

Nowik G., Odrodzenie Rzeczypospolitej w myśli politycznej Józefa Piłsudskiego 1918-1922. Część I – Sprawy wewnętrzne, Warszawa 2018.

Pająk Z. J., O rząd i armię. Centralny Komitet Narodowy (1915-1917), Kielce 2003.

Pajewski J., Budowa Drugiej Rzeczypospolitej 1918-1926, Poznań 2007.

Pajewski J., Odbudowa państwa polskiego 1914-1918, Warszawa 1978.

Pethö A., Agenten für den Doppeladler. Österreich-Ungarns Geheimer Dienst im Weltkrieg, Graz–Stuttgard 1998.

Próchnik A., Pierwsze piętnastolecie Polski niepodległej (1918-1933), Warszawa 1983.

Pruszyński M., Tajemnica Piłsudskiego, Warszawa 1997.

Rauchensteiner M., Der Erste Weltkrieg und das Ende der Habsburgermonarchie 1914-1918, Wien–Köln–Weimar 2013, https://doi.org/10.7767/boehlau.9783205789628.

Rzegocki A., Racja stanu a polska tradycja myślenia o polityce, Kraków 2008.

Rzepecki J., O Władysławie Sikorskim w Legionach. Zakończenie, „Wojskowy Przegląd Historyczny” 1966, t. 11, z. 1, s. 211-240.

Rzewuski P., Filozofia Piłsudskiego, Warszawa 2018.

Skwarczyński S., Licytacja sprawy polskiej wzwyż. Podstawy i metody politycznej działalności Józefa Piłsudskiego w okresie pierwszej wojny światowej, „Niepodległość” 1972, t. 8, s. 13-25.

Skwarczyński S., Przemiany duchowe Józefa Piłsudskiego w latach 1905-1922, „Niepodległość” 1976, t. 10, s. 3-16.

Snopko J., Finał epopei Legionów Polskich 1916-1918, Białystok 2008.

Suleja W., Józef Piłsudski, Wrocław 1995.

Suleja W., Orientacja austro-polska w latach I wojny światowej (do aktu 5 listopada 1916 roku), Wrocław 1992, Acta Universitatis Wratislaviensis, nr 1421, Historia, t. 103.

Świętek R., Lodowa ściana. Sekrety polityki Józefa Piłsudskiego 1904-1918, Kraków 1998.

Urbankowski B., Józef Piłsudski: marzyciel i strateg, Poznań 2014.

Wójcik Z., Siedemdziesiąt lat temu, „Tygodnik Powszechny” 1987, nr 29.

Wrzosek M., Dążenia austriackich i niemieckich czynników wojskowych do wyeliminowania Józefa Piłsudskiego z gry politycznej o sprawę polską podczas I wojny światowej (czerwiec 1915-lipiec 1917), [w:] Lata Wielkiej Wojny. Dojrzewanie do niepodległości 1914-1918, red. D. Grinberg, J. Snopko, G. Zackiewicz, Białystok 2007, s. 259-278.

Wrzosek M., Polski czyn zbrojny podczas pierwszej wojny światowej 1914-1918, Warszawa 1990.

Published

2018-10-31

How to Cite

Gaul , J. (2018). Józef Piłsudski na progu niepodległości Polski: Zwycięski mąż stanu – przegrany polityk (1914-1922). Studia Historyczne, 61(3 (243), 47–71. https://doi.org/10.12797/SH.61.2018.03.04

Issue

Section

Articles and Dissertations