Początki reformacji w Kurowie na Lubelszczyźnie: „heretyckie” lektury i pierwsi zwolennicy protestantyzmu
DOI:
https://doi.org/10.12797/SH.62.2019.02.01Keywords:
Kurów, reformation, Zbąski family, nobles’ book collectionsAbstract
Beginnings of Reformation in Kurów in the Lublin Province: “heretic” readings and First Followers of Protestantism
On the basis of excerpts of distinguished historian Stanisław Kot, deposited in the library of the Jagiellonian University, the author reconstructs the contents of a silva rerum of the Zbąski family from the Lublin Province. The silva rerum itself was destroyed during World War II, yet the remaining notes enable us to reconstruct many facets of the Zbąski family’s life in sixteenth-century Lublin Province, including the inventory of books kept by this noble family in their library in 1547. The author believes that this collection was the property of Abraham (Abram) Zbąski, son of the Lublin Castellan Stanisław (d. 1553). Abraham was studying in Wittenberg in 1544 and sympathized with Lutherans, a sentiment which finds its expression in the inventory. In 1553, the Knurów Catholic church was turned into a Protestant temple, but the local active Protestants were prosecuted by the Kraków diocese bishop, Andrzej Zebrzydowski. In the later Protestant historiography, one of them – vicar Mikołaj (Nicholas) – is named and considered a martyr of the Protestant case.
References
Źródła drukowane:
Akta synodów różnowierczych w Polsce, t. I: 1550-1559, oprac. M. Sipayłło, Warszawa 1966.
Album Academiae Vitebergensis ab A.Ch. MDII usque ad A. MDLX, t. I, edidit C.E. Foerstemann, Lipsiae 1841.
Bajer J.Cz., Kazanie na pogrzebie (…) Abrahama ze Zbąszyna Zbąskiego, który dnia 18 grudnia Panu Bogu swemu w ręce ducha oddał 1634, Lublin 1635.
Barlandus A., Iocorum veterum ac recentium libri tres, [ed. 2] Coloniae 1529.
Borbonius N., Nugarum libri octo, Basileae 1540.
Cracovia impressorum XV et XVI saeculorum, ed. J. Ptaśnik, [w:] Monumenta Poloniae Typographica XV et XVI Saeculorum, vol. 1, Leopoli 1922.
Dr. Martin Luther’s sämmtliche Werke, Bd. 60, Frankfurt am Main–Erlangen 1854 (Tischreden, IV).
Hosii Stanislai (…) et quae ad eum scriptae sunt epistolae tum etiam eius orationes, legationes, editionem curaverunt F. Hipler et V. Zakrzewski, t. II, pars 1, Acta Historica Res Gestas Poloniae Illustrantia ab Anno 1507 ad Annum 1795, t. IX, pars 1, Cracoviae 1886.
Il „Liber secretvs ivris caesarei” dell’Università di Bologna 1451-1500, ed. C. Piana, Milano 1984.
Il „Liber secretvs ivris pontificii” dell’Università di Bologna 1451-1500, ed. C. Piana, Milano 1989.
Janicki K., Carmina. Dzieła wszystkie, wyd. i wstępem (I) poprzedził J. Krókowski, przeł. E. Jędrkiewicz, Wrocław 1966.
Kraiński K., Postylla Kościoła powszechnego apostolskiego Słowem Bożym ugruntowanego na Jezusie Chrystusie, spisana (…) przez (…), cz. 1, [Łaszczów? 1611].
Lubieniecii S., Historia reformationis Polonicae, praefatione instruxit H. Barycz, Varsoviae 1971.
Mapes W., The Latin Poems, ed. T. Wright, London 1841.
Materyały do historyi stosunków kulturalnych w XVI w. na dworze królewskim polskim, zebrał i oprac. S. Tomkowicz, Kraków 1915.
Matricularum Regni Poloniae summaria, pars 4, vol. 2, contexuit T. Wierzbowski, Varsoviae 1912.
Matrikel (Die) der Albertus-Universität zu Königsberg i. Pr., Bd. 1: Die Immatrikulationen von 1544–1656, Hrsg. von G. Erler, Leipzig 1910.
Matrikel (Die) der Universität Leipzig, Bd. 1, Hrsg. von G. Erler, [w:] Codex diplomaticus Saxoniae Regiae, Hauptteil 2, Bd. 16, Leipzig 1895.
Mirabellius (Mirabelli) D.N., Polyanthea. Opus suavissimus floribus exornatum, compositum per (…), Basileae 1512.
Morus Th., Epigrammata, Basileae 1520.
Querela de fide pii [et] spiritualis cuiuspiam parrochi (ut videtur) ante hoc nostrum saeculum, nuper reperta, Vittembergae 1535.
Radziwiłł A.S., Pamiętnik o dziejach w Polsce, t. I, przeł. i oprac. A. Przyboś, R. Żelewski, Warszawa 1980.
Regestra thelonei aquatici Wladislaviensis saeculi XVI, wyd. S. Kutrzeba, F. Duda, Kraków 1915.
Varia doctorum piorumque virorum de corrupto Ecclesiae statu poemata cum praefatione Mathiae Flacii Illyrici, Basileae 1557.
Venatorius Th., Axiomata quaedam rerum Christianarum, Norembergae 1526.
Wengerscii A., Libri quattuor Slavoniae reformatae, praefatione instruxit I. Tazbir, Varsoviae 1973.
Wiersze polityczne i przepowiednie, satyry i paskwile z XVI wieku, zebrał i wydał T. Wierzbowski, Warszawa 1907, Biblioteka Zapomnianych Poetów i Prozaików Polskich XVI-XVIII w., z. XXIV.
Źródła do dziejów literatury i oświaty polskiej, VI: Wiersze zbieranej drużyny, [wyd.] A. Brückner, „Biblioteka Warszawska” 1893, t. 4 (212).
Opracowania:
Baran W. [et al.], Sprawozdanie z poszukiwań na Węgrzech dokonanych z ramienia Akademii Umiejętności, Kraków 1919.
Barycz H., Historja Uniwersytetu Jagiellońskiego w epoce humanizmu, Kraków 1935.
Barycz H., Pierwsi studenci polscy królewieckiego pedagogium i uniwersytetu, [w:] idem, Między Krakowem a Warmią i Mazurami. Studia i szkice, Olsztyn 1987.
Barycz H., Sto lat studiów i podróży kulturalnych do Genewy (1550-1650), [w:] idem, Z dziejów polskich wędrówek naukowych za granicę, Wrocław 1969.
Boniecki A., Herbarz polski, cz. 1: Wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich, t. VII, Warszawa 1904.
Boreczek K.A., Właściciele Kurowa i jego dóbr ziemskich, Lublin–Kurów 2005.
Chachaj J., Bliżej schizmatyków niż Krakowa… Archidiakonat lubelski w XV i XVI wieku, Lublin 2012.
Ferenc M., Dwór Zygmunta Augusta. Organizacja i ludzie, Kraków 1998.
Inwentarz rękopisów Biblioteki Załuskich w CesarskiejBibliotece Publicznej, oprac. O.N. Bleskina, N.A. Elagina, współpraca K. Kossarzecki, S. Szyller, Warszawa 2013.
Korzeniowski J., Zapiski z rękopisów Cesarskiej Biblioteki Publicznej w Petersburgu i innych bibliotek petersburskich. Sprawozdanie z podróży naukowych odbytych w 1891-1892 i w 1907 r., „Archiwum do Dziejów Literatury i Oświaty w Polsce” 1910, t. 11.
Kossowski A., Protestantyzm w Lublinie i w Lubelskiem w XVI-XVII w., Lublin 1933.
Kracik J., Prawie wielebni, Kraków 2011.
Krasoń J., Zbąszyń do przełomu wieku XVI-go i XVII-go, Zbąszyń 1935.
Kulas J., Odrzucony topos. „Tablica Cebesa” w kulturze polskiej XVI wieku, Warszawa 2014.
Kuraś S, Słownik historyczno-geograficzny województwa lubelskiego w średniowieczu, Warszawa 1983, Dzieje Lubelszczyzny, t. III.
Lowinsky E.E., Music in the Culture of the Renaissance, [w:] Renaissance Essays, red. P.O. Kristeller, Ph.P. Wiener, [New York 1992].
Opalińska K., Szlachta różnowiercza i pozostałości po jej księgozbiorach w zbiorach BUW (XVI w.), [w:] Księgozbiory szlacheckie XVI-XVII wieku. Kolekcje historyczne, t. II, Warszawa 2004, s. 153-290.
Pietrzyk Z., W kręgu Strasburga. Z peregrynacji młodzieży z Rzeczypospolitej polsko-litewskiej w latach 1538-1621, Kraków 1997.
Rotondò A., Studi di storia ereticale del Cinquecento, t. I, Firenze 2008.
Schilling Heinz, Marcin Luter. Buntownik w czasach przełomu, przeł. J. Kałążny, współpraca M. Kałążna, Poznań 2017.
Sigla codicum manuscriptorum qui olim in Bibliotheca Publica Leninopolitana exstantes nunc in Bibliotheca Universitatis Varsoviensis asservantur, Kraków 1928.
Sochacka A., Własność ziemska w województwie lubelskim w średniowieczu, Lublin 1987.
Urzędnicy województwa bełskiego i ziemi chełmskiej XIV-XVIII wieku. Spisy, oprac. H. Gmiterek, R. Szczygieł, Kórnik 1992, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. III, z. 2.
Urzędnicy województwa lubelskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. W. Kłaczewski, W. Urban, Kórnik 1991, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. IV, z. 4.
Urzędnicy województwa sandomierskiego XVI-XVIII wieku. Spisy, oprac. K. Chłapowski, A. Falniowska-Gradowska, Kórnik 1993, Urzędnicy dawnej Rzeczypospolitej XII-XVIII wieku. Spisy, red. A. Gąsiorowski, t. IV, z. 3.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
