Caritas na pograniczu kulturowym

Wzorce rzymskokatolickie a dobroczynność Kościoła greckokatolickiego w Galicji

Authors

  • Adam Białoń Uniwersytet Jagielloński, Kraków

DOI:

https://doi.org/10.12797/KPK.04.2012.04.05

Keywords:

charity, Greek Catholic church, Roman Catholic church, Galicia

Abstract

Caritas at the cultural borderline. Roman Catholic standards and the charity of a Greek Catholic Church in Galicia

From the very beginning, the development of the forms of organized charity in the Roman Catholic and Greek Catholic Churches revealed a clear disproportion in its scale and dynamics. Massive Polonization of Ruthenian elites caused the Orthodox Church first and then the Greek Catholic one to irrevocably lose wealthy and influential patrons who had been providing patronage not only of the church organizations, but also of all the spheres of church activity, including charity work. In comparison to the Roman Catholic Church, the poor financial situation of the Greek Catholic institution as well as sluggish activity of its clergymen within the community condemned its charity work to a slowdown. In the second half of the 19th century, the recovery of the Greek Catholic Church after a slump and the development of its structures based on the models borrowed from the Roman Catholic church acted as catalysts for the revival of different forms of organized charity in Galicia. It was noticeable in establishing new active congregations modelled after the Roman Catholic ones and setting up modern charitable organizations in all the Greek Catholic dioceses in the Interwar Period.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biography

Adam Białoń, Uniwersytet Jagielloński, Kraków

Absolwent historii na Uniwersytecie Jagiellońskim. Jego zainteresowania koncentrują się wokół stosunków polsko-ukraińskich w XIX i XX w. oraz historii Kościoła greckokatolickiego. Doktorant na Wydziale Historycznym UJ.

References

Ataman Julian, Wacław Hieronim Sierakowski i jego rządy w diecezji przemyskiej, Warszawa 1936.
View in Google Scholar

Bardach Juliusz, Bractwa cerkiewne na ziemiach ruskich Rzeczypospolitej w XVI-XVII wieku, „Kwartalnik Historyczny” R. 74, 1967, z. 1, s. 77-82.
View in Google Scholar

Bieńkowski Ludomir, Organizacja Kościoła Wschodniego w Polsce, [w:] Kościół w Polsce, t. 2: Wieki XVI-XVIII, red. Jerzy Kłoczowski, Kraków 1970, s. 779-1049, Studia nad historią Kościoła katolickiego w Polsce.
View in Google Scholar

Bobryk Witold, Duchowieństwo unickie diecezji chełmińskiej w XVIII wieku, Lublin 2005, Studia i Materiały do Dziejów Chrześcijaństwa Wschodniego w Rzeczypospolitej, t. 2.
View in Google Scholar

Budurowycz Bohdan, The Greek Catholic Church in Galicia, 1914-1944, „Harvard Ukrainian Studies” 2002-2003, vol. 26, nr 1-4: Ukrainian Church History, s. 291-375.
View in Google Scholar

Budzyński Zdzisław, Dzieje opieki społecznej w Ziemi Przemyskiej i Sanockiej (XV-XVIII w.), Przemyśl–Kraków 1987.
View in Google Scholar

Bułgakow Sergiusz, Prawosławie. Zarys nauki Kościoła prawosławnego, tłum. Henryk Paprocki, Białystok-Warszawa 1992.
View in Google Scholar

Chwalba Andrzej, Krajobrazy etniczne Galicji Wschodniej, [w:] Poprzez stulecia. Księga pamiątkowa ofiarowana Profesorowi Antoniemu Podrazie w 80. rocznicę Jego urodzin, red. Danuta Czerska, Kraków 2000, s. 173-182.
View in Google Scholar

Chyczewska-Hennel Teresa, Świadomość narodowa szlachty ukraińskiej i kozaczyzny od schyłku XVI do połowy XVII w., Warszawa 1985.
View in Google Scholar

Dylągowa Hanna, Dzieje Unii Brzeskiej (1596-1918), Warszawa–Olsztyn 1996.
View in Google Scholar

Gromnicki Stanisław, Rokosz Antoni, Kilka uwag w sprawie ruskiej albo „Co miara, to wiara”, Lwów 1901.
View in Google Scholar

Hajjar Joseph, Katolickie Kościoły wschodnie, [w:] Roger Aubert, P.E. Crunican et al., Historia Kościoła, cz. 5: 1848 do czasów współczesnych, tłum. Tadeusz Szafrański, Warszawa 1985, s. 359-377.
View in Google Scholar

Hargenröther Józef, Historia powszechna Kościoła katolickiego, t. 10, Warszawa 1905, Biblioteka Dzieł Chrześcijańskich.
View in Google Scholar

Isajewycz Jarosław, Bractwa cerkiewne w diecezjach przemyskich obrządku wschodniego w XVI-XVIII wieku, [w:] Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, Przemyśl 1996, s. 63-73, Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 3.
View in Google Scholar

Jabłońska-Deptuła Ewa, Zakony diecezji przemyskiej od pierwszego rozwoju do 1938 roku, „Nasza Przeszłość” 1976, t. 46, s. 207-268.
View in Google Scholar

Kołbuk Witold, Kościoły wschodnie na ziemiach dawnej Rzeczpospolitej 1772-1914, Lublin 1992.
View in Google Scholar

Kot Stanisław, Świadomość narodowa w Polsce w XV-XVII w., „Kwartalnik Historyczny” R. 52, 1938, z. 1, s. 15-33.
View in Google Scholar

Kozik Jan, Ukraiński ruch narodowy w Galicji w latach 1830-1848, Kraków 1973.
View in Google Scholar

Krochmal Anna, Przemiany wewnętrzne w Kościele greckokatolickim w Galicji w drugiej połowie XIX wieku, [w:] Miejsce i rola Kościoła greckokatolickiego w Kościele powszechnym, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 2000, s. 69-78, Polska–Ukraina. 1000 lat sąsiedztwa, t. 5.
View in Google Scholar

Kuźmiak Krystyna, Bractwa kościelne, [w:] Encyklopedia katolicka, t. 2, Lublin 1989, kol. 1013-1016.
View in Google Scholar

Kuźmiak Krystyna, Szegda Mirosław, Cerkiewne bractwa, [w:] Encyklopedia katolicka, red. Feliks Gryglewicz, Romuald Łukaszyk, Zygmunt Sułowski, t. 3, Lublin 1989, kol. 13-18.
View in Google Scholar

Litak Stanisław, Szpitale w Polsce przedrozbiorowej. Rozwój i problematyka, [w:] Szpitalnictwo w dawnej Polsce, red. Maria Dąbrowska, Jerzy Kruppé, Warszawa 1998, s. 13-31, Studia i Materiały z Historii Kultury Materialnej, t. 66.
View in Google Scholar

Lorens Beata, Bractwa cerkiewne w eparchii przemyskiej w XVII i XVIII wieku, Rzeszów 2005.
View in Google Scholar

Łoziński Bogumił, Leksykon zakonów w Polsce. Informator o życiu konsekrowanym, Warszawa 1998.
View in Google Scholar

Nabywaniec Stanisław, Diecezja przemyska greckokatolicka w latach 1772-1795, „Premislia Christiana” 1992-1993, t. 5, s. 9-294.
View in Google Scholar

Nabywaniec Stanisław, Duchowieństwo greckokatolickiej diecezji przemyskiej w świetle schematyzmu z 1879 roku, [w:] Między Odrą a Uralem. Księga dedykowana Profesorowi Władysławowi Andrzejowi Serczykowi, red. Wacław Wierzbieniec, Rzeszów 2010, s. 151-164.
View in Google Scholar

Osadczy Włodzimierz, Relacje między obrządkami Kościoła katolickiego w Galicji Wschodniej. Współdziałanie w życiu zakonnym, [w:] Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – idea a rzeczywistość, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 1998, s. 207-220, Polska–Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 4.
View in Google Scholar

Pelesz Julian, Geschichte der Union der ruthenischen Kirche mit Rom von den ältesten Zeiten bis auf die Gegenwart, Bd. 2: Von der Wiederherstellung der Union mit Rom bis auf die Gegenwart (1596-1879), Wien 1880.
View in Google Scholar

Pirożyński Marjan, Zakony żeńskie w Polsce, Lublin 1935, s. 212-223, Towarzystwo Wiedzy Chrześcijańskiej, t. 24, Polska pod Względem Religijnym, z. 3.
View in Google Scholar

Półćwiartek Józef, Pozycja gospodarcza parochii grecko-katolickiej na Łemkowszczyźnie w czasach nowożytnych, [w:] Łemkowie w historii i kulturze Karpat, cz. 2, red. Jerzy Czajkowski, Sanok 1994, s. 195-206.
View in Google Scholar

Półćwiartek Józef, Z badań nad rolą gospodarczo-społeczną plebanii na wsi pańszczyźnianej ziemi przemyskiej i sanockiej w XVI-XVIII wieku, Rzeszów 1974.
View in Google Scholar

Prach Bogdan, „Myłoserdia Dweri”. Sanktuarium Maryjne w Jarosławiu, Warszawa 1996.
View in Google Scholar

Sawicki Jakub, Synody diecezji przemyskiej obrządku łacińskiego i ich statuty, Wrocław 1955, Concilia Poloniae. Źródła i studia krytyczne, t. 8.
View in Google Scholar

Sorokowski Andrew, The Lay and Clerical Intelligentsia in Greek-Catholic Galiciae 1900-1939.
View in Google Scholar

Competition, Conflict, Cooperation, „Harvard Ukrainian Studies” 2002-2003, vol. 26, № 1-4: Ukrainian Church History, s. 261-290.
View in Google Scholar

Stępień Stanisław, Kościół greckokatolicki w II Rzeczypospolitej, „Znaki Czasu” 1990, nr 18 z IV-VI, s. 126-156.
View in Google Scholar

Stępień Stanisław, Obrządki wschodnie Kościoła katolickiego, [w:] Kościół Katolicki w Polsce 1918-1990. Rocznik statystyczny, red. Lucjan Adamczuk, Witold Zdaniewicz, Warszawa 1991, s. 57-81.
View in Google Scholar

Sysyn Frank, Stosunki ukraińsko-polskie w XVII wieku. Rola świadomości narodowej i konfliktu narodowościowego w powstaniu Chmielnickiego, „Odrodzenie i reformacja w Polsce” 1982, t. 27, s. 67-91.
View in Google Scholar

Szeptycki Andrzej, Ze wspomnień o Bracie Albercie, Kraków 1934.
View in Google Scholar

Śliwa Tadeusz, Kościół greckokatolicki w Galicji (1815-1918), [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 1: 1764-1918, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań 1979, s. 628-651.
View in Google Scholar

Śliwa Tadeusz, Przemyska diecezja greckokatolicka w XVIII w. (do 1772 r.), [w:] Studia z dziejów greckokatolickiej diecezji przemyskiej, red. Stanisław Stępień, Przemyśl 1996, s. 79-90, Polska–Ukraina 1000 lat sąsiedztwa, t. 3.
View in Google Scholar

Turij Oleg, Duchowny greckokatolicki w monarchii austriackiej w połowie XIX wieku. Urzędnik państwowy czy duszpasterz?, tłum. Hubert Łonkiewicz, [w:] Samoidentyfikacja mniejszości narodowych i religijnych w Europie Środkowo-Wschodniej. Historia i historiografia, red. Jan Lewandowski, Wojciech Goleman, Lublin 1999, s. 11-16, Materiały Instytutu Europy Środkowo-Wschodniej, t. 14.
View in Google Scholar

Walewander Edward, Dominikański wzorzec świętości w życiu i dziele Kolumbiny Białeckiej 1838-1887, Katowice 1993.
View in Google Scholar

Wasilewski Leon, Ukraina i sprawa ukraińska, Kraków 1911.
View in Google Scholar

Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Działalność religijna i społeczna, [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań–Warszawa 1979, s. 50-69.
View in Google Scholar

Wyczawski Hieronim Eugeniusz, Kościół unicki w Polsce. Cerkiew greckokatolicka, [w:] Historia Kościoła w Polsce, t. 2: 1764-1945, cz. 2: 1918-1945, red. Bolesław Kumor, Zdzisław Obertyński, Poznań–Warszawa 1979, s. 76-84.
View in Google Scholar

Zięba Andrzej A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z problematyki kształtowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji, „Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej PAU” 1995, t. 2, s. 61-77.
View in Google Scholar

Zięba Andrzej A., Sister Maria Krysta Szembek and Her Memoirs, „Harvard Ukrainian Studies” 1991, vol. 15, № 1-2, s. 88-171.
View in Google Scholar

Vavrik M., Sestri Služebnicі Preneporočnoї Dіvi Marії, [w:] Enciklopedіâ ukraїnoznavstva” t. 7, red. Volodimir Kubіjovič, Lʹvіv 1998, s. 2783 [Ваврик М., Сестри Служебниці Пренепорочної Діви Марії, [w:] Енциклопедія україноз-навства” т. 7, ред. Володимир Кубійович, Львів 1998, s. 2783].
View in Google Scholar

Gavriško Taras, Zgromadžennâ Sestr sv. Josifa – Obručnika Prečistoї Dіvi Marії, Zgr. SS. SV. Josifa – OPDM, Sestri Josifіtki [Гавришко Тарас, Згромадження Сестр св. Йосифа – Обручника Пречистої Діви Марії, Згр. СС. СВ. Йосифа – ОПДМ, Сестри Йосифітки], [on line] http://monks.ugcc.org.ua/index.php?option=com_content&task=view&id=30&Itemid=40, 15 XI 2012.
View in Google Scholar

Gavriško Taras, Zgromadžennâ Sestr svŝmč. Josafata ZSSJ, Josafatki [Гавришко Тарас, Згромадження Сестр свщмч. Йосафата ЗССЙ, Йосафатки], [on-line:] http://monks.ugcc.org.ua/index.php?option=com_content&task=view&id=28&Itemid=40, odczyt: 15 XI 2012.
View in Google Scholar

Gruševsʹkij Mihajlo, Іstorіâ Ukraїni-Rusi, t. 6: Žitє ekonomіčne, kulʹturne, nacіonalʹne HІV-XVII vіkіv, Kiїv 1995 [Грушевський Михайло, Історія України-Руси, т. 6: Житє економічне, культурне, націо-нальне ХІV-XVII віків, Київ 1995].
View in Google Scholar

Gruševsʹkij Mihajlo, Kulʹturnŝ-naučnij ruh na Ukraїnі v HІV-XVII st., Kiїv 1912 [Грушевський Михайло, Kультурнщ-научний рух на Україні в ХІV-XVII ст., Київ 1912].
View in Google Scholar

Donіk Oleksandr M., Blagodіjnіstʹ v Ukraїnі (HІH počatok HH st.), „Ukraїnsʹkij Іstoričnij Žurnal” 2005, № 4, s. 160-174 [Донік Олександр M., Благодійність в Україні (ХІХ початок ХХ ст.), „Український Іс-торичний Журнал” 2005, No 4, s. 160-174].
View in Google Scholar

Dorošenko Dmitro, Naris іstorії Ukraїni, t. 1: Do polovini HVII stolіttâ, Kiїv 1991 [Дорошенко Дмитро, Нарис історії України,т. 1: До половини ХVII століття, Київ 1991].
View in Google Scholar

Zaârnûk Andrij, Petro Korohovsʹkij proti Mihajla Malinovsʹkogo (žinka ta її rolʹ u sіmejnomu žittі greko-katolicʹkogo duhovenstva Galičini 70-h rokіv HІH stolіttâ na tlі odnogo konflіktu), „Kovčeg. Naukovij zbіrnik іz cerkovnoї іstorії” 2000, č. 2, s. 372-387 [Заярнюк Андрiй, Петро Короховський проти Михайла Малиновського (жинка та її роль у сімейному житті греко-католицького духовенства Галичини 70-х років ХІХ століття на тлі одного конфлікту), „Ковчег. Науковий збірник із церковної історії” 2000, ч. 2, s. 372-387].
View in Google Scholar

Korotkaâ vђdomostʹ istoričeskaâ o єpіskopahʺ ruskihʺ vʺ Peremyšli otʺ vvedenіâ unіi vʺ Eparhіi Peremyskoj r. 1691 do konca osmnadcâtogo stolђtіâ (konec zʺ roku 1854), Onufrіj Šumlânsʹkіj, „Peremišlânin” 1857 [Короткая вђдомость историческая о єпіскопахъ рускихъ въ Перемышли отъ введенія уніи въ Епархіи Перемыской р. 1691 до конца осмнадцятого столђтія (конец зъ року 1854), Онуфрій Шумлянській, „Перемишлянин” 1857].
View in Google Scholar

Mokh O., Našі Služebnicі P. N. D. Marії v 1938 rocі, „Nova Zorâ” 1938, 10 ХІ [Мокх О., Наші Служебниці П. Н. Д. Марії в 1938 році, „Нова Зоря” 1938, 10 ХІ].
View in Google Scholar

Ostaševsʹkij O., Cerkovnі bractva, „Meta” 1938, №12, 25 ІІІ [Осташевський O., Церковні брацтва, „Мета” 1938, No12, 25 ІІІ].
View in Google Scholar

Prah Bogdan, „Slava vo višnіh Bogu”. Pіd pokrovom âroslavsʹkoї Bogomaterі „Miloserdâ Dverі”, Varšava 1996 [Прах Богдан, „Слaва во вишніх Богу”. Під покровом ярославської Богоматері „Милосер-дя Двері”, Варшава 1996].
View in Google Scholar

Sapelâk Vacilʹ, Slovo pro avtora, [w:] Kirilo Selecʹkij, Otecʹ Іoann Bosko jogo žittâ і dіâlʹnіstʹ, red. L. Vermenko, Lʹvіv 1992 [Сапеляк Вacиль, Слово про aвтора, [w:] Кирило Селецький, Отець Іоанн Боско його життя і діяльність, ред. Л. Верменко, Львів 1992].
View in Google Scholar

Stupak Fedor Â., Blagodіjnі tovaristva Kієva (od pol. HІH – poč. HH st.), Kiїv 1998 [Ступак Федор Я., Благодійні товариства Кієва (од пол. ХІХ – поч. ХХ ст.), Київ 1998].
View in Google Scholar

Šematizm greko-katolicʹkogo duhovenstva zlučenih eparhіj peremisʹkoї, sambіrsʹkoї і sânocʹkoї za rіk božij 1932, Peremišlʹ 1932 [Шематизм греко-католицького духовенства злучених епархій перемиської, самбірської і сяноцької за рік божий 1932, Перемишль 1932].
View in Google Scholar

Šeptickij Klimentіj, Mitropolit Andrej і obnovlennâ shіdnoї černečoї tradicії, „Bogoslovіâ” 1926, № 4, s. 150-163 [Шептицкий Климентій, Митрополит Андрей і обновлення східної чернечої традиції, „Богословія” 1926, No 4, s. 150-163].
View in Google Scholar

Cіoroh Salomіâ, Poglâd na іstorіû ta vihovnu dіâlʹnіstʹ ss. Vasilʹânok, Lʹvіv 1934 [Ціорох Саломія, Погляд на історію та виховну діяльність сс. Васильянок, Львів 1934].
View in Google Scholar

Âkovenko Natalâ, Gente Ruthenus, natione Polonus – zmіst і evolûcіâ ponâttâ u bačennі Vâčeslava Lipinsʹkogo, [w:] V‘âčeslav Lipinsʹkij. Studії, t. 1: V‘âčeslav Lipinsʹkij. Іstoriko-polіtologіčna spadŝina і sučasna Ukraїna, red. Â. Pelensʹkij, Kiїv–Fіladelʹfіâ 1994, s. 97-102 [Яковенко Наталя, Gente Ruthenus, natione Polonus – зміст і еволюція поняття у баченні Вячеслава Липинського, [w:] В‘ячеслав Липинський. Студії, т. 1: В‘ячеслав Липин-ський. Історико-політологічна спадщина і сучасна Україна, ред. Я. Пеленський, Київ–Філадельфія 1994, s. 97-102].
View in Google Scholar

Published

2012-12-31

How to Cite

Białoń, Adam. 2012. “Caritas Na Pograniczu Kulturowym: Wzorce Rzymskokatolickie a dobroczynność Kościoła Greckokatolickiego W Galicji”. Krakowskie Pismo Kresowe 4 (4):125-43. https://doi.org/10.12797/KPK.04.2012.04.05.