XIX-wieczna arystokracja polska w Galicji Wschodniej wobec ruskich (ukraińskich) aspiracji narodowych

Authors

  • Ołena Arkusza Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewicza https://orcid.org/0000-0003-2541-6603
  • Marian Mudryj Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki

DOI:

https://doi.org/10.12797/KPK.04.2012.04.06

Keywords:

Polish aristocracy, Eastern Galicia of the nineteenth century, Ukrainian-Polish relations, nation-building process

Abstract

Polish aristocracy in the nineteenth century Eastern Galicia in relation to Ukrainian national aspirations

The fear of losing political and material advantage in the Eastern Galicia determined the attitudes of local Polish landowners toward the Ukrainian national movement from the midnineteenth century. The formula gente Rutheni, natione Poloni was the most popular among Galician aristocracy of that time as a way of solving the Ukrainian question. Therefore aristocrats often called themselves “Rusyns” (in the territorial sense) and insisted on their right to represent the interests of “Rus”. Initiated from time to time the attempts of Polish-Ukrainian agreement were the external expression of such moods. Often these attempts were opposed to the planned consequences – instead of combining (with subordination of Ukrainians to Polish national political objectives and keeping Ukrainian society within Polish cultural and intellectual space) they showed a rapid process of national emancipation of Ukrainians, and in some sense only deepened the ethnic conflict. On the other hand, these agreements put in order emotions only for a short time, created the illusion of unity so necessary to maintain the relative balance in the society. Eastern Galician aristocrats lost the sense of the real time in their attempt to accommodate national aspirations of Ukrainians in the patriarchal borders. In the early twentieth century they were not able to compete with a group of national democrats (endecy), who built his political and national strategies on the basis of the modern nationalism. In this sense, the aristocrats lost “Ukrainian question”. They lost not only to Ukrainians, but also to Polish national democrats who openly declared inability to return the ancient times and stood for uncompromising national struggle.

Downloads

Download data is not yet available.

Author Biographies

Ołena Arkusza, Instytut Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewicza

Studiowała historię na Uniwersytecie Lwowskim, obecnie jest pracownikiem naukowym Instytutu Ukrainoznawstwa im. Iwana Krypiakiewycza. Specjalizuje się w historii Galicji z przełomu XIX i XX w., a zwłaszcza w historii ukraińskiego parlamentaryzmu oraz stosunków polsko-ukraińskich. Autorka ok. 50 publikacji naukowych, w tym pracy doktorskiej Reprezentacja ukraińska w Sejmie Krajowym Galicyjskim w latach 1889-1895 (1997).

Marian Mudryj, Uniwersytet Lwowski im. Iwana Franki

Absolwent Wydziału Historycznego Uniwersytetu Lwowskiego, obecnie pracuje tam na stanowisku docenta w Katedrze Nowożytnej Historii Ukrainy. Interesuje się historią Galicji w XIX w., a zwłaszcza stosunkami polsko-ukraińskimi w tym okresie oraz orientacjami narodowo-politycznymi w ówczesnym społeczeństwie ukraińskim. Autor ok. 50 publikacji naukowych, w tym pracy doktorskiej Stosunki ukraińsko-polskie w Galicji w latach 1867-1890. Aspekt polityczny (1997).

References

Althoen David, Natione Polonus and the Naród Szlachecki. Two Myths on National Identity and Noble Solidarity, „Zeitschrift für Ostmitteleuropa-Forschung” (Marburg) 2003, t. 52.
View in Google Scholar

Althoen David, That Noble Quest. From True Nobility to Enlightened Society in the Polish-Lithuanian Commonwealth 1550-1830, Ph. D. Dissertation, vol. 1-2, University of Michigan 2001.
View in Google Scholar

Augustyniak Urszula, Dwór i klientela Krzysztofa Radziwiłła (1585-1640). Mechanizmy patronatu, Warszawa 2001.
View in Google Scholar

Bartmiński Jerzy, Językowe podstawy obrazu świata, Lublin 2006.
View in Google Scholar

Czapliński Władysław, Długosz Józef, Życie codzienne magnaterii polskiej w XVII wieku, Warszawa 1976, Życie Codziennie…
View in Google Scholar

Daszyk Krzysztof Karol, Osobliwy Podolak. W kręgu myśli historiozoficznej i społeczno-politycznej Wojciecha hr. Dzieduszyckiego, Kraków 1993, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Historyczne, z. 105.
View in Google Scholar

Dunin Borkowski Jerzy Sewer, Genealogie żyjących utytułowanych rodów polskich, Lwów 1895.
View in Google Scholar

Głąbiński Stanisław, Zabezpieczenie narodowe w sejmowej ordynacyi wyborczej, Lwów 1913.
View in Google Scholar

Górski Artur, Podolacy. Obóz polityczny i jego liderzy, Warszawa 2013.
View in Google Scholar

Górzyński Sławomir, Arystokracja polska w Galicji. Studium heraldyczno-genealogiczne, Warszawa 2009, s. 9-79, Szlachta Polska.
View in Google Scholar

Hoff Jadwiga, Mieszkańcy małych miast Galicji Wschodniej w okresie autonomicznym, Rzeszów 2005.
View in Google Scholar

Jakubiec Tomasz, Wojciech Dzieduszycki. Pisarz, estetyk, filozof, Kraków 2009.
View in Google Scholar

Karolczak Kazimierz, Arystokraci galicyjscy wobec wypadków 1848 r., [w:] Rok 1848. Wiosna Ludów w Galicji. Zbiór studiów, red. Władysław Wic, Kraków 1999, s. 48-59, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 267.
View in Google Scholar

Karolczak Kazimierz, Dzieduszyccy. Dzieje rodu. Linia poturzycko-zarzecka, Kraków 2000, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 298.
View in Google Scholar

Kieniewicz Stefan, Adam Sapieha 1828-1903, Warszawa 1993.
View in Google Scholar

Kieniewicz Stefan, Sapieha Leon (1803-1878), [w:] Polski słownik biograficzny, t. 35, Warszawa–Kraków 1994.
View in Google Scholar

Kruczkowski Sylwester Korwin, Poczet Polaków wyniesionych do godności szlacheckiej przez monarchów austrjackich w czasie od roku 1773 do 1918. Dalej tych osób, którym wymienieni władcy zatwierdzili dawne tytuły książęce względnie hrabiowskie lub nadali tytuły hrabiów i baronów jak niemniej tych, którym zatwierdzili staropolskie szlachectwo, Lwów 1935.
View in Google Scholar

Litwin Henryk, Magnateria polska 1454-1648. Kształtowanie się stanu, „Przegląd Historyczny” 1983, t. 74, z. 3.
View in Google Scholar

Łesiów Michał, Bat’kiwszczyna, witczyzna, ridnyj kraj. Ojczyzna w języku ukraińskim, [w:] Pojęcie ojczyzny we współczesnych językach europejskich, red. Jerzy Bartmiński, Lublin 1993, Seria Wydawnicza Lubelskiego Konwersatorium „Pogranicze”, t. 1.
View in Google Scholar

Łozińska Maja, W ziemiańskim dworze. Codzienność, obyczaje, święta, zabawy, Warszawa 2011.
View in Google Scholar

Łoziński Bronisław, Agenor hrabia Gołuchowski w pierwszym okresie rządów swoich (1846-1859), Lwów 1901.
View in Google Scholar

Łoziński Władysław, O towarzystwie lwowskiem przy schyłku XVIII stulecia, Lwów 1872.
View in Google Scholar

Magnateria polska jako warstwa społeczna. XI Powszechny Zjazd Historyków Polskich w Toruniu. Sympozjum 12 (12 wrzesień 1974 r.), red. Władysław Czapliński, Adam Kersten, Toruń 1974.
View in Google Scholar

Moklak Jarosław, W walce o tożsamość Ukraińców. Zagadnienie języka wykładowego w szkołach ludowych i średnich w pracach galicyjskiego Sejmu Krajowego 1866-1892, Kraków 2004.
View in Google Scholar

Mudryj Marian, Formacja gente Rutheni, natione Poloni w XIX-wiecznej Galicji a pojęcie ojczyzny, [w:] Formuły patriotyzmu w Europie Wschodniej i Środkowej od nowożytności do współczesności, red. Andrzej Nowak, Andrzej A. Zięba, Kraków 2009.
View in Google Scholar

Ostaszewski-Barański Kazimierz, Agenor Gołuchowski i Rusini w roku 1859, Lwów 1910.
View in Google Scholar

Poczet szlachty galicyjskiej i bukowińskiej, Kraków 1857.
View in Google Scholar

Rychlikowa Irena, Ziemiaństwo polskie 1789-1864. Zróżnicowanie społeczne, Warszawa 1983, Polska XIX i XX Wieku. Dzieje społeczne.
View in Google Scholar

Steblij Feodosij I., Polskie spiski lat trzydziestych XIX w. a społeczeństwo ukraińskie w Galicji, [w:] Społeczeństwo polskie i próby wznowienia walki zbrojnej w 1833 roku, [red. Włodzimierz A. Djakow et al.], Wrocław 1984, Polskie ruchy społeczno-polityczne i życie literackie 1832-1855. Studia i materiały.
View in Google Scholar

Wątor Adam, Ziemianin-polityk Tadeusz Cieński 1856-1925. Z dziejów konserwatyzmu wschodniogalicyjskiego, Szczecin 1997, Rozprawy i Studia / Uniwersytet Szczeciński, t. (332) 258.
View in Google Scholar

Wendland Anna Veronika, Die Russophilen in Galizien. Ukrainische Konservative zwischen Österreich und Rußland, 1848-1915, Wien 2000.
View in Google Scholar

Zielińska Teresa, Magnateria polska epoki saskiej. Funkcje urzędów i królewszczyzn w procesie przeobrażeń warstwy społecznej, Wrocław 1977.
View in Google Scholar

Zięba Andrzej A., Gente Rutheni, natione Poloni. Z problematyki kształtowania się ukraińskiej świadomości narodowej w Galicji, „Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej” 1995, t. 2.
View in Google Scholar

Zięba Andrzej A., W sprawie genezy decyzji Romana Szeptyckiego o zmianie obrządku, [w:] Metropolita Andrzej Szeptycki, Studia i materiały, red. Andrzej A. Zięba, Kraków 1994, Prace Komisji Wschodnioeuropejskiej / Polska Akademia Umiejętności, t. 1.
View in Google Scholar

Adadurov Vadim, Galicʹkі rusini u koncepcіâh polʹsʹkoї polіtiki Francії ta Avstrії 1805-1812 rokіv (do postanovki pitannâ), „Ukraїna v minulomu” 1996, vip. 9, s. 38-60, Ukraїna v minulomu [Ададуров Вадим, Галицькі русини у концепціях польської політики Франції та Австрії 1805-1812 років (до постановки питання), „Україна в минулому” 1996, вип. 9, s. 38-60, Україна в минулому].
View in Google Scholar

Arkuša Olena, Vіdkrittâ Galicʹkogo Krajovogo sejmu u Lʹvovі, [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 4, Kraków 2002, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 326 [Аркуша Олена, Відкриття Галицького Крайового сейму у Львові, [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 4, Kraków 2002, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 326].
View in Google Scholar

Arkuša Olena, Krakіvsʹkij konservatizm ta problema ukraїnsʹko-polʹsʹkih vzaєmin u Galičinі na počatku HH stolіttâ, [w:] Zapiski Naukovogo tovaristva іmenі Ševčenka, t. 156: Pracі Іstorično-fіlosofsʹkoї sekcії, Lʹvіv 2008 [Аркуша Олена, Краківський консерватизм та проблема українсько-польських взаємин у Галичині на початку ХХ століття, [w:] Записки Наукового товариства імені Шевченка, т. 156: Праці Історично-філософської секції, Львів 2008].
View in Google Scholar

Arkuša Olena, Polʹsʹkі nacіonal-demokrati ta ukraїnsʹke pitannâ v Galičinі na počatku HH stolіttâ, „Vіsnik Lʹvіvsʹkogo unіversitetu. Serіâ іstorična” 2005, vip. 39-40 [Аркуша Олена, Польські націонал-демократи та українське питання в Галичині на початку ХХ століття, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2005, вип. 39-40].
View in Google Scholar

Arkuša Olena, Ukraїnsʹko-polʹsʹkі vіdnosini u Shіdnіj Galičinі na počatku HH stolіttâ. Akcіâ Vlodzіmєža Kozlovsʹkogo, „Vіsnik Lʹvіvsʹkogo unіversitetu. Serіâ іstorična” 2002, vip. 37/1 [Аркуша Олена, Українсько-польські відносини у Східній Галичині на початку ХХ сто-ліття. Акція Влодзімєжа Козловського, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2002, вип. 37/1].
View in Google Scholar

Levickіj Ivanʺ Emelʹânovičʺ [Levicʹkij Іvan], Prikarpatskaâ Rusʹ v HІH-mʺ vѣcѣ vʺ bіografiâhʺ i portretahʺ єi dѣâtelej sʺ uvzglednenʹemʺ zamѣčatelʹnyhʺ lûdej kotryhʺ 1772 r. zastavʺ pri žizni, t. 1, Lʹvôvʺ 1898 [Левицкій Иванъ Емельяновичъ [Левицький Іван], Прикарпатская Русь в ХІХ-мъ вѣцѣ въ біографияхъ и портретахъ єи дѣятелей съ увзгледненьемъ замѣчательныхъ лю-дей котрыхъ 1772 р. заставъ при жизни, т. 1, Львôвъ 1898].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Іdeologіâ či svіtoglâd? Do pitannâ pro teoretičnі zasadi Rusʹkogo Soboru 1848 roku, „Vіsnik Lʹvіvsʹkogo unіversitetu. Serіâ іstorična” 2009, vip. 44 [Мудрий Мар’ян, Ідеологія чи світогляд? До питання про теоретичні засади Руського Собору 1848 року, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2009, вип. 44].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Іdeâ polʹsʹko-ukraїnsʹkoї unії ta „rusini polʹsʹkoї nacії” v etnopolіtičnomu diskursі Galičini 1859-1869 rokіv, „Vіsnik Lʹvіvsʹkogo unіversitetu. Serіâ іstorična” 2005, vip. 39-40 [Мудрий Мар’ян, Ідея польсько-української унії та „русини польської нації” в етнопо-літичному дискурсі Галичини 1859-1869 років, „Вісник Львівського університету. Серія історична” 2005, вип. 39-40].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Rusʹkij Sobor 1848 roku. Organіzacіâ ta členi, „Ukraїna. Kulʹturna spadŝina, nacіonalʹna svіdomіstʹ, deržavnіstʹ” 2008, vip. 16: Ûvіlejnij zbіrnik na pošanu Іvana Patera [Мудрий Мар’ян, Руський Собор 1848 року. Oрганізація та члени, „Україна. Культурна спадщина, національна свідомість, державність” 2008, вип. 16: Ювілейний збірник на пошану Івана Патера].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Sproba ukraїnsʹko-polʹsʹkogo porozumіnnâ v Galičinі v 1861 r., „Naukovі zošiti іstoričnogo fakulʹtetu Lʹvіvsʹkogo deržavnogo unіversitetu іmenі Іvana Franka” 1999, vip. 2 [Мудрий Мар’ян, Спроба українсько-польського порозуміння в Галичині в 1861 р., „На-укові зошити історичного факультету Львівського державного університету імені Івана Франка” 1999, вип. 2].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Sprobi ukraїnsʹko-polʹsʹkogo porozumіnnâ v Galičinі (60-70-і roki HІH st.), „Ukraїna. Kulʹturna spadŝina, nacіonalʹna svіdomіstʹ, deržavnіstʹ. Zbіrnik naukovih pracʹ” 1997, vip. 3-4 [Мудрий Мар’ян, Спроби українсько-польського порозуміння в Галичині (60-70-і роки ХІХ ст.), „Україна. Культурна спадщина, національна свідомість, державність. Збірник наукових праць” 1997, вип. 3-4].
View in Google Scholar

Mudrij Mar’ân, Ûlіan Lavrіvsʹkij (1821-1873), [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 5: Ludzie Lwowa, Kraków 2005, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 430 [Мудрий Мар’ян, Юліан Лаврівський (1821-1873), [w:] Lwów. Miasto – społeczeństwo – kultura. Studia z dziejów Lwowa, red. Kazimierz Karolczak, t. 5: Ludzie Lwowa, Kraków 2005, Prace Monograficzne / Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie, nr 430].
View in Google Scholar

Sisin Frenk, „Otčizna” u polіtičnіj kulʹturі Ukraїni počatku XVIII stolіttâ, „Ukraїna moderna” (Kiїv–Lʹvіv) 2006, č. 10 [Сисин Френк, „Отчизна” у політичній культурі України початку XVIII століття, „Україна модерна” (Київ–Львів) 2006, ч. 10].
View in Google Scholar

Turіj Oleg, Nacіonalʹne і polіtične polonofіlʹstvo sered greko-katolicʹkogo duho-venstva Galičini pіd čas revolûcії 1848-1849 rokіv, [w:] Zapiski Naukovogo tovaristva іmenі Ševčenka, t. 228: Pracі Іstorično-fіlosofsʹkoї sekcії, red. tomu O. Kupčinsʹkij, Lʹvіv 1994 [Турій Олег, Національне і політичне полонофільство серед греко-католицького духо-венства Галичини під час революції 1848-1849 років, [w:] Записки Наукового то-вариства імені Шевченка, т. 228: Праці Історично-філософської секції, ред. тому О. Купчинський, Львів 1994].
View in Google Scholar

Čornovol Іgor, Polʹsʹko-ukraїnsʹka ugoda 1890-1894 rr., Lʹvіv 2000 [Чорновол Ігор, Польсько-українська угода 1890-1894 рр., Львів 2000].
View in Google Scholar

Čornovol Іgor, Svoї sered čužih, čužі sered svoїh. Fedorovičі gerbu Ogіnecʹ u kontekstі ukraїnsʹkogo nacіonalʹnogo ruhu HІH st., „Moloda nacіâ” 2003, № 3 (28) [Чорновол Ігор, Свої серед чужих, чужі серед своїх. Федоровичі гербу Огінець у контек-сті українського національного руху ХІХ ст., „Молода нація” 2003, No 3 (28)].
View in Google Scholar

Âkovenko Nataliâ, Ukraїnsʹka šlâhta z kіncâ XIV do seredini XVII stolіttâ. Volinʹ і Centralʹna Ukraїna, Kiїv 2008 [Яковенко Наталiя, Українська шляхта з кінця XIV до середини XVII століття. Волинь і Центральна Україна, Київ 2008].
View in Google Scholar

Published

2012-12-31

How to Cite

Arkusza, Ołena, and Marian Mudryj. 2012. “XIX-Wieczna Arystokracja Polska W Galicji Wschodniej Wobec Ruskich (ukraińskich) Aspiracji Narodowych”. Krakowskie Pismo Kresowe 4 (4):145-71. https://doi.org/10.12797/KPK.04.2012.04.06.