Prometejska racja stanu
Źródła i dzieje ruchu prometejskiego w II Rzeczpospolitej
DOI:
https://doi.org/10.12797/Poliarchia.02.2014.02.08Keywords:
prometheism, geopolitics, Europe, communism, sovereigntyAbstract
The Promethean reason of the state. The history of the Promethean movement in the Second Polish Republic
Prometheism, which started to develop in 1921, after the Polish‑Bolshevik Peace of Riga, was both an ideological and political project. The idea of liberating nations oppressed by the Soviet Union was accompanied by publishing activities, institutional and community network. The article presents the genesis of Prometheism, its geopolitical and historical sources, political provenance of its main activists, evolution of the movement in the 1930s and the institutional dimension of Polish Prometheists. The paper also discusses the most important views of the creators of the movement, including thoughts on Russian imperialism, solidarity with enslaved nations and the united fight for “our freedom and yours”, originating both in the sense of mission and the analysis of the Republic of Poland’s reason of state. The author focuses on two important elements of the movement – the realism of the political concept and the Promethean elite’s political thought about the state, the nation and the geopolitics of Eastern Europe.
References
I. Publikacje drukowane:
Literatura pomocnicza:
– monografie i opracowania:
Besançon A., Święta Ruś, przeł. Ł. Maślanka, Warszawa 2012, Biblioteka Teologii Politycznej, t. 6.
Bruski J. J., Między prometeizmem a Realpolitik. II Rzeczpospolita wobec Ukrainy sowieckiej 1921‑1926, Kraków 2010, Studia z Historii XX Wieku, t. 10.
Huntington S. P., Zderzenie cywilizacji i nowy kształt ładu światowego, przeł. H. Jankowska, Warszawa 2004, Spectrum.
Kopaliński W., Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa 1985.
Mochnacki M., Powstanie narodu polskiego w roku 1830 i 1831, oprac. i przedm. S. Kieniewicz, t. 1‑2, Warszawa 1984.
Nowak A., Historie politycznych tradycji. Piłsudski, Putin i inni, Kraków 2007, Arkana Historii.
Pipes R., Rosja bolszewików, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2005.
Pruszyński K., Trzynaście opowieści, Warszawa 1995.
Rzegocki A., Racja stanu a polska tradycja myślenia o polityce, Kraków 2008, Biblioteka Myśli Politycznej, 60.
Werschler I., Tadeusz Hołówko. Życie i działalność. Z dziejów obozu belwederskiego, Warszawa 1984.
– rozdziały w pracach zbiorowych:
Bartoszewicz H., Prometeizm Romana Knolla, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940).
Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012. Bruski J. J., W trójkącie Warszawa‑Paryż‑Praga. Reaktywacja współpracy polsko‑ukraińskiej 1925‑1926, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Kornat M., Idea prometejska a polska polityka zagraniczna (1921‑1939/1940), [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Kornat M., Realizm środków, idealizm wizji. O geopolitycznej wizji Jerzego Giedroycia i Juliusza Mieroszewskiego, [w:] Przeklęte miejsce Europy? Dylematy polskiej geopolityki, red. J. Kloczkowski, Kraków 2009, Polskie Tradycje Intelektualne, 8.
Kruszyński M., Wydział Wschodni Ministerstwa Spraw Zagranicznych a idea rozbicia Rosji Radzieckiej w latach dwudziestych XX wieku, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Libera P., Ewolucja ruchu prometejskiego w okresie międzywojennym, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Łossowski P., Kształtowanie się państwa polskiego i walka o granice (listopad 1918 – czerwiec 1921), [w:] Historia dyplomacji polskiej (połowa X‑XX w.), t. 4: 1918‑1939, red. tenże, Warszawa 1995.
Maj I. P., W służbie koncepcji prometejskiej – Instytut Wschodni w Warszawie, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Materski W., Kaukaz w polityce międzynarodowej 1917‑1921, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Nowak A., Przez Ukrainę i Kaukaz na Petersburg: początek drogi do koncepcji prometejskich w polskiej myśli politycznej, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
Wszendyrówny A., Ekspozytura Nr 2 Oddziału II Sztabu Głównego Wojsk Polskiego, [w:] Ruch prometejski i walka o przebudowę Europy Wschodniej (1918‑1940). Studia i szkice, red. M. Kornat, Warszawa 2012.
– artykuły w czasopismach naukowych:
Grzywacz A., Mazur G., Ruch prometejski w Polsce, „Zeszyty Historyczne” 1994, nr 110.
Karpiński W., Polski Prometeusz, „Zeszyty Historyczne” 2003, nr 147.
Kornat M., Ruch prometejski – ważne doświadczenie polityki zagranicznej II Rzeczypospolitej, „Nowa Europa Wschodnia” 2008, nr 2.
Kornat M., W kręgu ruchu prometejskiego. Związek Zbliżenia Narodów Odrodzonych (1921‑1923) i Instytut Wschodni w Warszawie (1925‑1939), „Politeja” 2004, nr 2.
– artykuły prasowe:
Libera P., Polski prometeizm, jak ewoluował i jak z nim walczono?, „Pressje” 2010, nr 22‑23.
Łojek J., Idea federacyjna Józefa Piłsudskiego, „Libertas. Kwartalnik Społeczno‑Polityczny” 1986, nr 6.
Schaetzel T., Racja stanu Polski na wschodzie, „Pressje” 2010, nr 23.
II. Publikacje elektroniczne:
W 1920 r. w polskich domach nieustannie przewijało się hasło „musisz iść do wojska”, wywiad z Andrzejem Nowakiem, [online] http://www.portal.arcana.pl/W‑1920‑r‑w‑polskich‑domach‑nieustannie‑przewijalo‑sie‑haslo‑musisz‑isc‑do‑wojska,4011.html.
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
