Trwoga 10/04 w świetle badań opinii publicznej
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.11.2014.32.05Keywords:
Smolensk Crash, terror management theory, public opinion, political attituduesAbstract
The Fear of 10.04 in the Light of Opinion Polls
April 10th 2010 is undoubtedly one of the most important dates in modern Polish political history. 96 high Polish officials, including President Lech Kaczynski, died in an airplane crash in Smolensk. It can be assumed that this tragedy had a great impact on political attitudes. Unfortunately, very few authors in Poland conducted empirical research on this topic. The paper addressed the issue of probable psychological consequences of Smolensk Crash on political attitudes in the light of terror management theory. On this ground it can be said that arousing of mortality awareness after April 10th should result in a widespread feeling of terror. In other words, “threat of annihilation” should occur as a consequence of recalling those who died in Smolensk in the media. One of the major mechanisms to manage such anxiety is construction and maintenance of cultural worldviews, like ideologies. It leads to the hypothesis that when threatened, people are more likely to think and act in accordance with the cultural worldviews they share. Political leaders can be seen as guards of these cultural worldviews and if it is so, then trust and support for the politicians should increase when mortality salience occurs. Some of the public opinion research conducted in the first days after Smolensk crash are used to illustrate this hypothesis.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Alberski R., Dylematy wyborcy. Czynniki wpływające na zachowania wyborcze w kampanii prezydenckiej i samorządowej w 2010 roku, „Preferencje Polityczne. Postawy, identyfikacje, zachowania” 2011, nr 2.
Google Scholar
Amielin A., Ostatni lot. Spojrzenie z Rosji, przeł. E. Skórska, Warszawa 2011.
Google Scholar
Andrzejczak J., 96 końców świata. Gdy runął ich świat pod Smoleńskiem 10 kwietnia 2010. Rozmowy z rodzinami ofiar, Kraków 2011.
Google Scholar
Antologia Zbrodni Smoleńskiej, Warszawa 2011.
Google Scholar
Arndt J. i in., Przynależeć czy nie przynależeć – oto jest pytanie. Opanowywanie trwogi a identyfikacja z płcią kulturową (gender) i etnicznością, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Arndt J. i in., Robak we wnętrzu wszystkich naszych źródeł radości. O źródłach dysfunkcji psychologicznych z punktu widzenia teorii opanowywania trwogi, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Baran L., Tożsamość narodowa Polaków w przekazach „Naszego Dziennika” i „Gazety Wyborczej” w tygodniu żałoby narodowej po katastrofie smoleńskiej, „Zeszyty Naukowe Politechniki Śląskiej. Organizacja i Zarządzanie” 2013, z. 65.
Google Scholar
Barnowski M., Odeszli w mgłę. Smoleńsk 10 kwietnia 2010 r., Koszalin 2010.
Google Scholar
Bejma A., Od afery Rywina do katastrofy smoleńskiej – nowe (utrwalone) podziały społeczno‑polityczne w Polsce, „Studia Politologiczne” 2013, nr 29.
Google Scholar
Bojarowicz T., W cieniu katastrofy i powodzi. Wybory prezydenckie w Polsce w 2010 roku, „Studia Politologiczne” 2010, nr 19.
Google Scholar
Bugajski P., Cała prawda o Smoleńsku. Nowe fakty, Warszawa 2012, Fakt Książka, 1/2012.
Google Scholar
Bugajski P., Cała prawda o Smoleńsku. Rekonstrukcja zdarzeń, Warszawa 2011, Fakt Album, 1/2011.
Google Scholar
Chatard A., Arndt J., Pyszczynski T., Loss Shapes Political View? Terror Management, Political Ideology, and the Death of Close Others, „Basic and Applied Social Psychology” 2010, Vol. 32, nr 1, [online] http://dx.doi.org/10.1080/01973530903539713.
Google Scholar
Cohen F. i in., Fatal Attraction. The Effects of Mortality Salience on Evaluations of Charismatic, Task‑Oriented, and Relationship‑Oriented Leaders, „Psychological Science” 2014, Vol. 15, nr 12.
Google Scholar
Cohen F., Solomon S., The Politics of Mortal Terror, „Current Direction in Psychological Science” 2011, Vol. 20, nr 5, [online] http://dx.doi.org/10.1177/0963721411416570.
Google Scholar
Czapiński J., Identyfikacja i aktywność polityczna, [w:] Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków. Raport, red. tenże, T. Panek, „Contemporary Economics” 2013, Vol. 7, Special Issue.
Google Scholar
Ćwiek‑Karpowicz J., Smoleńsk – konsekwencje dla stosunków polsko‑rosyjskich, „Rocznik Polskiej Polityki Zagranicznej” 2011.
Google Scholar
Dąbrowska Cz., Łańcuch cierpień, Lublin 2011.
Google Scholar
Diagnoza społeczna 2013. Warunki i jakość życia Polaków. Raport, red. J. Czapiński, T. Panek, „Contemporary Economics” 2013, Vol. 7, Special Issue.
Google Scholar
Fedas A., Doniesienia o katastrofie pod Smoleńskiem w prasie polskiej i angielskiej. Analiza porównawcza treści tytułów, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Rzeszowskiego. Seria Filologiczna. Glottodydaktyka” 2013, t. 5, nr 80.
Google Scholar
Fessler D.M.T., Navarette C.D., Wiek a wstręt wobec śmierci. Wyzwania dla teorii opanowywania trwogi, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Galimski K., Nisztor P., Kto naprawdę ich zabił? Cała prawda o katastrofie smoleńskiej, Warszawa 2010.
Google Scholar
Greenberg J. i in., Terror Management Theory and Tolerance. Does Mortality Salience Always Intensify Negative Reactions to Others Who Threaten One’s Worldview?, „Journal of Personality and Social Psychology” 1992, Vol. 63, nr 2.
Google Scholar
Greenberg J., Pyszczynski T., Solomon S., The Causes and Consequences of a Need for Self‑Esteem. A Terror Management Theory, [online] http://dx.doi.org/10.1007/978‑1‑4613‑9564‑5_10, [w:] Public Self and Private Self, red. R.F. Baumeister, New York 1986, Springer Series in Social Psychology.
Google Scholar
Harmon‑Jones E. i in., Terror Management Theory and Self‑Esteem. Evidence that Increased Self‑Esteem Reduces Mortality Salience Effect, „Journal of Personality and Social Psychology” 1997, Vol. 72, nr 1.
Google Scholar
Hermmann M., Żałoba w prasie, prasa w żałobie, [w:] Po katastrofie smoleńskiej, red. M. Grabowska, Warszawa 2010, Opinie i Diagnozy CBOS, 17.
Google Scholar
Hołd katyński, oprac. L. Sosnowski, Kraków 2010.
Google Scholar
Jaruga K., Krawczyk Ż., Stosunek Polaków do wydarzeń posmoleńskich w perspektywie deklarowanych preferencji politycznych, „Preferencje Polityczne. Postawy, identyfikacje, zachowania” 2011, nr 2.
Google Scholar
Kaczyńska M., Moi rodzice, rozm. D. Łosiewicz, Warszawa 2014.
Google Scholar
Katastrofa smoleńska. Dzień po dniu, godzina po godzinie, red. H. Pietraszewicz, Częstochowa 2011.
Google Scholar
Katastrofa smoleńska. Reakcje społeczne, polityczne i medialne, red. P. Gliński, J. Wasilewski, Warszawa 2011, Seria Wydawnicza Polskiego Towarzystwa Socjologicznego.
Google Scholar
Katastrofa. Bilans dwóch lat, red. J.F. Staniłko, Warszawa 2012.
Google Scholar
Klich E., Moja czarna skrzynka, rozm. M. Krzymowski, Warszawa 2012.
Google Scholar
Komisja Badania Wypadków Lotniczych Lotnictwa Państwowego, Raport końcowy z badania zdarzenia lotniczego nr 192/2010/11 samolotu Tu‑154M nr 101 zaistniałego dnia 10 kwietnia 2010r. w rejonie lotniska Smoleńsk północny, Warszawa 2011, [online] http://mswia.datacenter‑poland.pl/RaportKoncowyTu‑154M.pdf.
Google Scholar
Kosiński D., Teatra polskie. Rok katastrofy, Kraków–Warszawa 2013.
Google Scholar
Kraśko P., Smoleńsk 10 kwietnia 2010, Warszawa 2010.
Google Scholar
Kraśko P., Smoleńsk 10 kwietnia 2010. Opowieść o dokładnie zaplanowanym dniu, który nigdy się nie wydarzył, o tym, co się działo tuż po katastrofie, o wciąż zadawanym pytaniu: jak to możliwe?, Warszawa 2011.
Google Scholar
Kronika żałoby: 10‑18 kwietnia 2010, red. J. Wójcik, G. Piechota, Warszawa 2010.
Google Scholar
Krzymowski M., Dzierżanowski M., Smoleńsk. Zapis śmierci, Warszawa 2011.
Google Scholar
Lichocka J., Przebudzenie, Kraków 2012.
Google Scholar
Mateja M., Ikonografia żałoby narodowej 2010 (na przykładzie polskiej prasy), [w:] Media wobec śmierci, t. 1, red. K. Kwasik, J. Jaroszyński, G. Lęcicki, Warszawa 2012.
Google Scholar
Mateja M., Informacja, interpretacja czy ideologizacja? Katastrofa pod Smoleńskiem na fotografiach dziennikarskich, „Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura” 2011, Vol. 2.
Google Scholar
Mateja M., Kir i krzyż. Symbole państwowe i religijne podczas żałoby narodowej 2010 roku, [w:] Symbol w polityce, red. I. Massaka, Toruń 2012.
Google Scholar
Mateja M., O zmarłych tylko dobrze? Pośmiertny wizerunek Lecha Kaczyńskiego a problem wolności prasy, [w:] Nie po myśli władzy. Studia nad cenzurą i zakresem wolności słowa na ziemiach polskich od wieku XIX do czasów współczesnych, red. D. Degen, M. Żynda, Toruń 2012.
Google Scholar
Mateja M., Pompa funebre współcześnie. Polityczny, symboliczny i medialny wymiar pogrzebu prezydenta Lecha Kaczyńskiego, [w:] Odsłony współczesnej polityki, red. J. Golinowski, A. Laska, Bydgoszcz 2012.
Google Scholar
Navarette C.D. i in., Lęk i stronniczość międzygrupowa: opanowywanie trwogi czy psychologia koalicyjna, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Osiecki J. i in., Ostatni lot. Raport w sprawie katastrofy, Warszawa 2011.
Google Scholar
Pamiętamy… Bóg, honor, ojczyzna. Antologia wierszy poświęconych katastrofie smoleńskiej 10.04.2014 r., red. J.D. Telejko, Bielany Wrocławskie 2011.
Google Scholar
Pamiętamy. Smoleńsk 10.04.2010, oprac. tekstów M. Skowron, I. Havranek, Warszawa 2011, Super Album, 1/2011.
Google Scholar
Panasiuk A., „Basiu, czy to nie twój brat leciał do Smoleńska?”. Arcybiskup Miron Chodakowski (1957‑2010), Hajnówka 2011.
Google Scholar
Po katastrofie smoleńskiej, red. M. Grabowska, Warszawa 2010, Opinie i Diagnozy CBOS, 17.
Google Scholar
Popek A., Obrączki. Opowieść o rodzinie Marii i Lecha Kaczyńskich, Warszawa 2010.
Google Scholar
Prawda zwycięży. Homilie upamiętniające tragicznie zmarłych pod Smoleńskiem wygłoszone w warszawskiej bazylice archikatedralnej. Teksty autoryzowane (2010‑2013), oprac. M.P. Romaniuk, Warszawa 2013.
Google Scholar
Prażuch W., Katyń II. Słońce wschodziło czerwone… Wspomnienie z wyjazdu do Katynia i Smoleńska w dniu 10 kwietnia 2010 roku, Tarnów 2011.
Google Scholar
Public Self and Private Self, red. R.F. Baumeister, New York 1986, Springer Series in Social Psychology.
Google Scholar
Pyszczynski T., What Are We so Afraid of? A Terror Management Theory Perspective on the Politics of Fear, „Social Research” 2004, Vol. 71, nr 4.
Google Scholar
Pyszczynski T., Greenberg J., Solomon S., Why Do We Need what We Need? A Terror Management Perspective on the Roots of Human Social Motivation, „Psychological Inquiry” 1997, Vol. 8, nr 1, [online] http://dx.doi.org/10.1207/s15327965pli0801_1.
Google Scholar
Pyszczynski T., Rothschild Z., Abdollahi A., Terrorism, Violence, and Hope for Peace. A Terror Management Perspective, „Current Directions in Psychology Science” 2008, Vol. 17, nr 5, [online] http://dx.doi.org/10.1111/j.1467‑8721.2008.00598.x.
Google Scholar
Pyszczynski T., Solomon S., Greenberg J., In the Wake of 9/11. The Psychology of Terror, Washington 2010.
Google Scholar
Racewicz J., 12 rozmów o miłości. Rok po katastrofie, Warszawa 2011.
Google Scholar
Racewicz J., 12 rozmów o pamięci. Oswajanie nieobecności, Warszawa 2012.
Google Scholar
Renkema L.J. i in., Terror Management and Stereotyping. Why do People Stereotype when Mortality is Salience?, „Personality and Social Psychology Bulletin” 2008, Vol. 34, nr 4, [online] http://dx.doi.org/10.1177/0146167207312465.
Google Scholar
Rosenblatt A. i in., Teoria opanowywania trwogi. Efekty eksponowania śmiertelności a reakcje tych, którzy naruszają lub podtrzymują wartości kulturowe, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Rusaczyk M., Teoria opanowywania trwogi. Wprowadzenie do elementów aktualnego dyskursu i prezentowanych tekstów, [w:] Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Sierbińska A., Ojciec nadal nie żyje. Polski Hamlet i paranoja, „Dialog” 2004, nr 4.
Google Scholar
Simon L. i in., Terror Management and Meaning. Evidence that the Opportunity to Defend the Worldview in Response to Mortality Salience Increases the Meaningfulness of Life in the Mildly Depressed, „Journal of Personality” 1998, Vol. 66, nr 3.
Google Scholar
Solak M., Churska‑Nowak K., Mitologizacja katastrofy smoleńskiej. Między spontanicznością a polityczną kalkulacją, „Athenaeum. Polskie Studia Politologiczne” 2011, nr 28.
Google Scholar
Solińska J., 96 krzyży. Pamięci ofiar katastrofy smoleńskiej, Lublin 2012.
Google Scholar
Stanisławczyk B., Ostatni krzyk. Od Katynia do Smoleńska. Historie dramatów i miłości, Poznań 2012.
Google Scholar
Szczerba G., Teoria zemsty, Gdynia 2013.
Google Scholar
Szymowski L., Operacja „Smoleńsk”. Dlaczego musiał zginąć prezydent Lech Kaczyński?, Warszawa 2013, Biblioteka Wolności.
Google Scholar
Szymowski L., Zamach w Smoleńsku. 11 miesięcy po katastrofie Tu‑154M, Warszawa 2011.
Google Scholar
Ścigaj P., Polityka lęku? O możliwości badania polskiego dyskursu politycznego z perspektywy teorii opanowywania trwogi, „Zeszyty Prasoznawcze” 2014, t. 57, nr 2: Mediatyzacje polityki. Aktorzy, płaszczyzny, konteksty, [online] http://dx.doi.org/10.4467/2299‑6362PZ.14.020.2341.
Google Scholar
Święchowicz T., Smoleński upadek. Katastrofa, która wstrząsnęła światem, Warszawa 2011.
Google Scholar
Teoria opanowywania trwogi. Dyskurs w literaturze amerykańskiej, red. i przeł. M. Rusaczyk, Warszawa 2008.
Google Scholar
Torańska T., Smoleńsk, Warszawa 2013.
Google Scholar
Vail III K.E. i in., Compassionate Values and Presidential Politics. Mortality Salience, Compassionate Values, and Support for Barack Obama and John McCain in the 2008 Presidential Election, „Analyses of Social Issues and Public Policy” 2009, Vol. 9, nr 1, [online] http://dx.doi.org/10.1111/j.1530‑2415.2009.01190.x.
Google Scholar
Walusiak D., Wdowy smoleńskie, Kraków 2011.
Google Scholar
Weise D.R. i in., Interpersonal Politics. The Role of Terror Management and Attachment Processes in Shaping Political Preferences, „Psychological Science” 2008, Vol. 19, nr 5, [online] http://dx.doi.org/10.1111/j.1467‑9280.2008.02108.x.
Google Scholar
Witkowski M., Kategoria dyslokacji w analizie zmian zachodzących w polskim dyskursie publicznym po katastrofie w Smoleńsku, „Studia Socjologiczne” 2012, nr 1.
Google Scholar
wPolityce.pl: Polska po 10 kwietnia 2010 r. Wybór tekstów, red. A. Bazak i in., Warszawa 2011.
Google Scholar
„Zeszyty Prasoznawcze” 2014, t. 57, nr 2: Mediatyzacje polityki. Aktorzy, płaszczyzny, konteksty.
Google Scholar
Zginęli pod Smoleńskiem. Pamięci polskich elit: 10 kwietnia 2010 r., red. D. Krakowski, Częstochowa 2011.
Google Scholar
Żałoba, red. S. Sierkowski, A. Szczęśniak, Warszawa 2010, Seria Publicystyczna „Krytyki Politycznej”, 4.
Google Scholar
Badania opinii publicznej
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/78/2010, Polska i Polacy po katastrofie pod Smoleńskiem, Warszawa, VI 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/100/2010, Opinie na temat dopuszczalności aborcji, Warszawa, VII 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/108/2011, Oceny instytucji publicznych, Warszawa, IX 2011.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/125/2010, Oceny instytucji publicznych, Warszawa, IX 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/126/2009, Oceny instytucji publicznych, Warszawa, IX 2009.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/144/2012, Opinie o błędach w identyfikacji ofiar katastrofy pod Smoleńskiem, Warszawa, X 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/150/2013, Opinie na temat przyczyn katastrofy pod Smoleńskiem. Czy konferencja naukowa rozstrzygnęłaby wątpliwości?, Warszawa, X 2013.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/160/2012, Opinie o prawie aborcyjnym, Warszawa, XII 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/162/2011, Zaufanie do polityków w grudniu, Warszawa, XII 2011.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/162/2012, Postrzeganie katastrofy smoleńskiej po „sprawie trotylu”, Warszawa, XII 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/168/2009, Zaufanie do polityków w grudniu, Warszawa, XII 2009.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/169/2010, Zaufanie do polityków w grudniu, Warszawa, XII 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/169/2012, Zaufanie do polityków w grudniu, Warszawa, XII 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/170/2012, Oceny instytucji publicznych w grudniu, Warszawa, XII 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/189/2008, Zaufanie do polityków w grudniu, Warszawa, XII 2008.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/28/2011, Opinie o stosunkach polsko‑rosyjskich po katastrofie smoleńskiej i działaniach mających wyjaśnić jej przyczyny, Warszawa, III 2011.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/30/2011, Oceny instytucji publicznych, Warszawa, III 2011.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/42/2009, Oceny instytucji publicznych, Warszawa, III 2009.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/43/2010, Zmiany w rankingu zaufania do polityków, Warszawa, III 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/55/2010, Zaufanie do polityków w okresie żałoby narodowej, Warszawa, IV 2010.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/85/2012, Katastrofa pod Smoleńskiem – kto wierzy w teorię zamachu?, Warszawa, VI 2012.
Google Scholar
CBOS, Komunikat z badań, BS/113/2011, Polacy o raporcie komisji Millera i przyczynach katastrofy samolotu pod Smoleńskiem, Warszawa, IX 2011.
Google Scholar
TNS OBOP, K.020/11, Katastrofa Smoleńska w Polsce, Warszawa, IV 2011.
Google Scholar
TNS OBOP, K.025/10, Ocena działalności rządu, premiera i prezydenta w kwietniu 2010 roku, Warszawa, IV 2010.
Google Scholar
TNS OBOP, K.031/10, Wyjaśnianie katastrofy smoleńskiej, Warszawa, V 2010.
Google Scholar
TNS OBOP, K.033/12, Spór o Wawel, Pomnik Smoleński i o ocenę Lecha Kaczyńskiego (2010‑2012), Warszawa, V 2012.
Google Scholar
TNS OBOP, K.042/10, Egzamin i lekcja smoleńska, Warszawa, VII 2010.
Google Scholar
TNS OBOP, K.063/10, Ocena działalności rządu, premiera i prezydenta w październiku 2010 r., Warszawa, X 2010.
Google Scholar
TNS OBOP, K.066/06, Społeczne oceny rządu, premiera i prezydenta w październiku 2006 r., Warszawa, X 2006.
Google Scholar
TNS OBOP, K.068/12, Pytania smoleńskie, Warszawa, XI 2012.
Google Scholar
TNS OBOP, K.073/07, Ocena działalności nowego rządu i premiera Donalda Tuska oraz prezydenta w grudniu 2007 r., Warszawa, XII 2007.
Google Scholar
TNS OBOP, K.073/12, Opinie Polaków na temat obchodów ważnych rocznic, Warszawa, XI 2012.
Google Scholar
TNS OBOP, K.075/11, Ocena działalności rządu, premiera i prezydenta w grudniu 2011 r., Warszawa, XII 2011.
Google Scholar
TNS OBOP, K.81/08, Ocena działalności rządu, premiera i prezydenta w grudniu 2008 roku, Warszawa, XII 2008.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.