O świadomości gatunkowej – wokół mediolingwistycznego modelu badań kompetencji nadawczych
DOI:
https://doi.org/10.12797/Keywords:
genre awareness, genre studies, genre, journalistAbstract
ON GENRE AWARENESS: A MEDIA LINGUISTIC MODEL FOR THE STUDY OF SENDER’S COMPETENCE
This article is a discussion of the concept of genre awareness. It attempts to define this concept in two planes: normative and communicative-discursive. Seen in a normative context, genre awareness highlights genre itself as a template, a structure and a schema - thus collectively as a norm - and, above all, it underlines its recognition by the sender of the message. The communicative-discursive perspective, on the other hand, points to the ability to use genres in the broad field of language communication, where the interaction between the sender and the receiver is critical. Genre awareness can be understood not only in terms of knowledge that allows recognition of the genre type with its determinants, but also the capacity to discursively perform the consequent acts. Thus, competence is an abstract construct that can be studied through concrete realisations and communicative practices. At the same time, it marks a highly individualised, intentional manifestation of the actions of the media communicator - the journalist. The article concludes with a section outlining research opportunities in the field of genre awareness in media texts.
References
Abecadło dziennikarza, red. A. Niczyperowicz, Wydawnictwo Kontekst, Poznań 1996.
Ampel-Rudolf M., Gatunek jako normatywna organizacja komunikatu, [w:] Norma a komunikacja, red. M. Steciąg, M. Bugajski, Wydawnictwo Atut, Wrocław 2009, s. 87-95.
Bachtin M., Estetyka twórczości słownej, tłum. D. Ulicka, oprac. E. Czaplejewicz, Państwowy Instytut Wydawniczy, Warszawa 1986.
Balowski M., Świadomość gatunkowa a wzorzec normatywny (na przykładzie gatunków prasowych), [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 1. Mowy piękno wielorakie, red. D. Ostaszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2000, s. 316-329.
Bartmiński J., Językowe podstawy obrazu świata, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012.
Bartmiński J., Punkt widzenia, perspektywa, językowy obraz świata, [w:] Językowy obraz świata, red. J. Bartmiński. Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 1999, s. 103-120.
Bauer Z., Gatunki dziennikarskie, [w:] Dziennikarstwo i świat mediów, red. Z. Bauer, E. Chudziński, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2008, s. 255-280.
Biblia dziennikarstwa, red. A. Skworz, A. Niziołek, Wydawnictwo Znak, Kraków 2010.
Borkowski I., Hasło wyborcze – gatunek mowy i jego funkcja w świadomości użytkowników polszczyzny (na materiale ankietowym), [w:] Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych Polaków, red. J. Miodek, współudział M. Zaśko-Zielińska, I. Borkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999, s. 269-282.
Dziennikarstwo od kuchni, red. A. Niczyperowicz, Wydawnictwo Tomasz Szukała, Poznań 2001.
Fras J., O typologii wypowiedzi medialnych i dziennikarskich, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2013.
Gajda S., Gatunkowe wzorce wypowiedzi, [w:] Współczesny język polski, red. J. Bartmiński, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2010.
Gajda S., Ku świadomości językowej, [w:] Świadomość językowa, red. J. Nocoń, A. Tabisz, Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego, Opole 2014, s. 15-24.
Głowiński M., Gatunek literacki i problemy poetyki historycznej, [w:] Problemy teorii literatury, wybór H. Markiewicz, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1987, s. 123-143.
Głowiński M., Gatunki literackie, [w:] tegoż, Dzieło wobec odbiorcy. Szkice z komunikacji literackiej, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 1998, s. 43-62.
Grochala B., Genologia lingwistyczna w służbie medioznawstwa, [w:] Współczesne media. Problemy i metody badań nad mediami, t.2., red. I. Hofman, D. Kępa-Figura, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019, s. 205-219.
Grochala B., Kompetencja komunikacyjna a gatunek – o relacji internetowej na żywo, „Acta Universitatis Lodziensis. Kształcenie Polonistyczne Cudzoziemców” t. 20, red. E. Pałuszyńska, I. Dembowska-Wosik, Łódź 2013, s. 303-311.
Grzmil-Tylutki H., Gatunek w świetle frfrancuskiej teorii dyskursu, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2007.
Grzmil-Tylutki H., Gatunek – kategoria analizy dyskursu, „Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego”, z. 65, 2009, s. 87-98.
Hempfer K. W., Teoria gatunków (wybrane frfragmenty), tłum. M. Łukasiewicz, „Pamiętnik Literacki”, z. 3, 1979, s. 271-305.
Kasiak M., Artykuł publicystyczny w świadomości genologicznej dziennikarzy prasowych, „Studia Medioznawcze”, nr 4, 2015, s. 83-94.
Kępa-Figura D., Istota fatyczności a komunikacja medialna, [w:] Teorie komunikacji i mediów, t. 3, red. M. Graszewicz, J. Jastrzębski, Ofificyna Wydawnicza Atut, Wrocław 2010, s. 89-100.
Kurcz I., Język a psychologia. Podstawy psycholingwistyki, Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne, Warszawa 1992.
Małyska A., Strategie komunikacyjne we współczesnym dyskursie politycznym, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2012.
Miczka E., Kognitywne struktury sytuacyjne i informacyjne w interpretacji dyskursu, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2002.
Sandig B., Stilistik der deutschen Sprache. Walter de Gruyter, Berlin-New York 1986.
Seretny A., Kompetencja leksykalna uczących się języka polskiego jako obcego w świetle badań ilościowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 2011.
Ślawska M., Perspektywa genologiczna w badaniu tekstów prasowych/ medialnych, [w:] Współczesne media. Problemy i metody badań nad mediami, t. 2., red. I. Hofman, D. Kępa-Figura, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019, s. 221-234.
Ślawska M., Sztuka mediów. O świadomości gatunkowej dziennikarzy prasowych, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2019.
Tabakowska E., Komunikowanie i poznawanie w językoznawstwie, [w:] Polonistyka w przebudowie.
Literaturoznawstwo – wiedza o języku – wiedza o kulturze – edukacja, t. 2, red. M. Czermińska, S. Gajda, K. Kłosiński, A. Legeżyńska, A. Z. Makowiecki, R. Nycz, Towarzystwo Autorów i Wydawców Prac Naukowych Universitas, Kraków 2006, s. 661-671.
Wierzbicka A., Genry mowy, [w:] Tekst i zdanie. Zbiór studiów, red. T. Dobrzyńska, E. Janus, Zakład Narodowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1983, s. 125-137.
Witosz B., Genologia lingwistyczna. Zarys problematyki, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2005.
Witosz B., Tekst i/a gatunek. Jeden czy dwa modele, [w:] Gatunki mowy i ich ewolucja. T. 2. Tekst a gatunek, red. D. Ostaszewska, Wydawnictwo Uniwersytetu Śląskiego, Katowice 2004, s. 40-49.
Wojtak M., Gatunki prasowe, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2004.
Wojtak M., Genologia medialna czy po prostu genologia, [w:] Współczesne media. Problemy i metody badań nad mediami, t. 2, red. I. Hofman, D. Kępa-Figura, Wydawnictwo Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej, Lublin 2019, s. 189-204.
Wojtak M., O relacjach dyskursu, stylu, gatunku i tekstu, „Tekst i Dyskurs – Text und Diskurs”, t. 4, 2011, s. 69-78.
Wojtak M., Wzorce zachowań językowych a praktyka komunikacyjna, [w:] Kształtowanie się wzorów i wzorców językowych, red. A. Piotrowicz, K. Skibski, M. Szczyszek, Wydawnictwo Poznańskie, Poznań 2009, s. 21-31.
Wojtak M., Zmienność w jedności, czyli o gatunkach prasowych i ich metamorfozach, [w:] Problemy i nadzieje współczesnego dziennikarstwa, red. G. Filip, Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego, Rzeszów 2016, s. 103-128.
Wojtak M., Siwiec A., Świadomość stylistyczna na tle wybranych składników jej kontekstu pojęciowego, [w:] Mowa rozświetlona myślą. Świadomość normatywno-stylistyczna współczesnych
Polaków, red. J. Miodek, współudział M. Zaśko-Zielińska, I. Borkowski, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 1999, s. 45-57.
Zaśko-Zielińska M., Przez okno świadomości. Gatunki mowy w świadomości użytkowników języka, Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego, Wrocław 2002.
Downloads
Published
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
