Obraz rolnictwa Spytkowic i Ryczowa w dokumentacji Obozu Naukowo-Badawczego z 1968 r.
DOI:
https://doi.org/10.12797/RSpyt03.2024.03.04Słowa kluczowe:
wieś, rolnictwo, chałupa wiejska, stodoła wieloboczna, uprawa roli, hodowla zwierząt, orka, wóz konnyAbstrakt
W 1968 r. w czasie Etnograficznego Obozu Naukowo-Badawczego przeprowadzano wywiady z mieszkańcami Spytkowic i Ryczowa. Zebrane przez badaczy ankiety znajdują się obecnie w Archiwum Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. W archiwaliach można znaleźć informacje na temat codzienności mieszkańców Spytkowic i Ryczowa. Z powodu niewielkiej liczby przeprowadzonych wywiadów nie można uznać ich za reprezentatywne, niemniej jednak zebrane wypowiedzi są niezwykle cenne ze względu na oddanie głosu bezpośrednim uczestnikom wiejskiej codzienności. Jeden z badanych tematów dotyczył lokalnego ludowego budownictwa, którego charakterystycznymi elementami były domy jednotraktowe kryte strzechą oraz stodoły wieloboczne. Ludność trudniła się głównie rolnictwem oraz pracą poza wsią. Mieszkańcy wspominali metody uprawy roli, w tym niepraktykowaną już współcześnie orkę w zagony, a także wykorzystywane narzędzia. Poświęcono wiele uwagi hodowli zwierząt, szczególnie wspólnotowego wypasu bydła na gminnych pastwiskach. Omówiona została także kwestia używania siły pociągowej koni i krów. Uczestników obozu naukowego interesowały ponadto środki transportu zaprzęgowego, jak wozy i sanie, a także ręcznego, np. taczki.
Bibliografia
Bazielichówna B., Transport i komunikacja w Siołkowicach Starych, „Etnografia Polska” 1958, t. 1.
Caputa Z., Przysiółki górskie – ważny element krajobrazu Beskidu Żywieckiego, „Karta Groni: Wydawnictwo społeczno-kulturalne poświęcone sprawom Żywiecczyzny” 2004, nr 23.
Czajkowski J., Konstrukcja sochowo-ślemieniowa w budownictwie wiejskim na terenie Polski, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1972, t. 4.
Drozd-Piasecka M., Postawy mieszkańców wsi w sytuacji konfliktowej zaistniałej na tle komasacji, „Etnografia Polska” 1982, t. 26, nr 1.
Galczak-Froch A., Problemy z usystematyzowaniem wewnętrznego rozwarstwienia chłopstwa, „Krakowskie Studia Małopolskie” 2013, nr 18, http://dx.doi.org/10.15804/ksm201312.
Gnerowicz J., Skoczylas M., Profesor Teofil Ciesielski – współzałożyciel Galicyjskiego Towarzystwa dla Ogrodnictwa i Pszczelnictwa oraz Polskiego Towarzystwa Przyrodników im. Kopernika we Lwowie, „Wszechświat” 2017, t. 118, nr 10-12.
Halamska M., Zwęglińska-Gałecka D., Od wsi chłopskiej do robotniczej, w: Ciągłość i zmiana. Sto lat rozwoju polskiej wsi, t. 1, seria: „Ciągłość i Zmiana 1918-2018”, red. M. Halamska, M. Stanny, J. Wilkin, Warszawa 2019, https://doi.org/10.53098/9788373839984.
Kąś J., Kultura materialna Kliszczaków w ujęciu dialektologicznym i etnograficznym
na tle gwar Małopolski południowej. Nazwy części wozu, w: Kliszczacy – gwara i kultura, red. M. Rak, M. Brytan-Ciepielak, Kraków 2022, https://doi.org/10.12797/9788381387187.01.
Kolberg O., Dzieła wszystkie, t. 5, Krakowskie, cz. 1, Wrocław–Poznań 1962.
Kolasa A., Marek R., Seremet A., Gmina Spytkowice na starej fotografii, Spytkowice–Wadowice 2021.
Krystian M., „Nie rzucim ziemi” – organizacje rolnicze i spółdzielcze, w: Ryczów.
Z dziejów wsi i parafii, red. D. Fryc-Piętak, A. Rybarczyk, M. Szczypczyk, Wadowice 2002.
Kuciel-Frydryszak J., Chłopki. Opowieść o naszych babkach, Warszawa 2023.
Łuczkowski J., Od ziarenka do bochenka, Opoczno 2021.
Matuszczak J., Uwagi o budownictwie drewnianym w powiecie pszczyńskim, „Ochrona Zabytków” 1957, t. 10, nr 1.
Mostowik P., Dawne Spytkowice (do 1513 r.), w: 800 lat Spytkowic. Księga jubileuszowa, red. J. Warzecha, J. Fabin, P. Mostowik, Ząbki 2000.
Mostowik P., Spytkowice na początku lat sześćdziesiątych, w: 800 lat Spytkowic. Księga jubileuszowa, red. J. Warzecha, J. Fabin, P. Mostowik, Ząbki 2000.
Napora M., Woźniak M., Między humanistyką a posthumanistyką. Interdyscyplinarność w badaniach humanistycznych, „Wschodni Rocznik Humanistyczny” 2017, t. 14, nr 1.
Nowosz W., Zajęcia rolnicze i hodowlane, w: Etnografia Polski. Przemiany kultury ludowej, t. 1, seria: „Biblioteka Etnografii Polskiej”, nr 32, red. M. Biernacka et al., Wrocław 1976.
Ogorzałek A., Kronika 1968-1970, „Rocznik Muzeum Etnograficznego w Krakowie” 1972, t. 4.
Pokropek M., Etnografia. Materialna kultura ludowa Polski na tle porównawczym, Warszawa 2019.
Rabiega E., Adaptacja mieszkańców Kargowej w zakresie kultury rolniczej, „Rocznik Lubuski” 1966, t. 4.
Swadźba U., Etos pracy w Polsce. Ewolucja zjawiska, w: Praca – więź – integracja.
Wyzwania w życiu jednostki i społeczeństwa. Monografia poświęcona pamięci prof. zw. dr. hab. Władysława Jachera, t. 1, seria: „Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach”, nr 3304, red. U. Swadźba, B. Pactwa, M. Żak, Katowice 2015.
Szczypczyk M., Z przeszłości Ryczowa, w: Ryczów. Z dziejów wsi i parafii, red. D. Fryc-Piętak, A. Rybarczyk, M. Szczypczyk, Wadowice 2002.
Szpak E., Mentalność ludności wiejskiej w PRL. Studium zmian, Warszawa 2013.
Terlecki D., Po dolary i wolność: Śladami Polonii w Ameryce, Warszawa 2019.
Thomas W., Znaniecki F., Chłop polski w Europie i Ameryce, t. 1-5, Warszawa 1976.
Wieruszewska-Adamczyk M., Wieś polska w perspektywie stulecia. Refleksje rocznicowe 1918-2018, „Zeszyty Wiejskie” 2019, z. 24, https://doi.org/10.18778/1506-6541.24.01.
Wylegała A., Był dwór, nie ma dworu. Reforma rolna w Polsce, Wołowiec 2022.
Wyżga M., Chłopstwo. Historia bez krawata, Kraków 2022.
Żurek D., Parafie Spytkowice, Bachowice i Ryczów w średniowieczu i w początkach epoki nowożytnej, „Rocznik Spytkowicki” 2022, nr 1.
Netografia:
Babice: 70 rocznica wyzwolenia Babic, https://chrzanowski24.pl/wiadomosci-lokalne/babice-70-rocznica-wyzwolenia-babic-30118147.
Piotrowski K.P., Kropla drąży skałę, rozmowa z M. Baliszewską, dziennikarką Polskiego Radia, https://m.folk24.pl/wywiady/kropla-drazy-skale.
Narodowy Instytut Dziedzictwa, [portal] zabytek.pl.maps.mapywig.org.
