Nowy populizm penalny na przykładzie przestępstw przeciwko wiarygodności faktur
DOI:
https://doi.org/10.12797/Poliarchia.06.2018.11.02Keywords:
penal populism, criminal law, economic crime, VAT, invoiceAbstract
New Penal Populism on the Example of Crime against the Credibility of Invoices
The article provides an overview of the populist narrative in the legislative process. The author argues that new penal populism affects more and more complicated branches of law, including a tax law. The author conducts a case study, analysing the new crime in the Polish penal code – the crime against credibility invoices. Populist aspects both in the legislation and in the political discourse surrounding it were discussed.
References
Literatura źródłowa:
– akty prawne i ich projekty:
• Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r. uchwalona przez Zgromadzenie Narodowe w dniu 2 kwietnia 1997 r., przyjęta przez Naród w referendum konstytucyjnym w dniu 25 maja 1997 r., podpisana przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej w dniu 16 lipca 1997 r., Dz.U. 1997, nr 78, poz. 483.
• Rządowy projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 888 z 21 IX 2016 r.
• Uchwała Nr 190 Rady Ministrów z dnia 29 października 2013 r. Regulamin pracy Rady Ministrów, M.P. 2013, poz. 979.
• Ustawa z dnia 1 grudnia 2016 r. o zmianie ustawy o podatku od towarów i usług oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2016, poz. 2024.
• Ustawa z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2017, poz. 244.
• Ustawa z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, Dz.U. 1990, nr 78, poz. 462.
• Ustawa z dnia 20 lutego 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2015, poz. 396.
• Ustawa z dnia 23 marca 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, Dz.U. 2017, poz. 768.
• Ustawa z dnia 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny, Dz.U. 1997, nr 88, poz. 553.
• Ustawa z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, Dz.U. 1990, nr 30, poz. 179.
• Ustawa z dnia 9 czerwca 2006 r. o Centralnym Biurze Antykorupcyjnym, Dz.U. 2006, nr 104, poz. 708.
– dokumenty:
• Informacja o ustawie z dnia 10 lutego 2017 r. o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, [online] http://www.prezydent.pl/prawo/ustawy/podpisane/art,19,luty‑2017‑r.html/.
• Najwyższa Izba Kontroli, Przeciwdziałanie wprowadzaniu do obrotu gospodarczego faktur dokumentujących czynności fikcyjne, Informacja o wynikach kontroli, nr ewid. P/15/011/KBF, 23 III 2016 r., [online] https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/15/011/KBF/.
• Najwyższa Izba Kontroli, Przeciwdziałanie wyłudzeniom podatku VAT, Informacja o wynikach kontroli, nr ewid. 23/2018/P/17/013/KBF, 19 IV 2018 r., [online] https://www.nik.gov.pl/kontrole/P/17/013/.
• Odpowiedź Rządowego Centrum Legislacji z dnia 12 sierpnia 2016 r., RCL.DPA.550.33/2016, [online] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12288207/katalog/12370133#12370133.
• Opinia Krajowej Rady Sądownictwa z dnia 16 września 2016 r. w przedmiocie projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, WO 020‑125/16, UD107, [online] https://www.krs.pl/pl/dzialalnosc/opinie‑i‑stanowiska/f,182,opinie‑i‑stanowiska‑2016‑r/612,12‑15‑wrzesnia‑2016‑roku/4374,opinia‑krajowej‑rady‑sadownictwa‑z‑dnia‑16‑wrzesnia‑2016‑r‑nr‑wo‑020‑12516‑ud107.
• Opinia z 26 października 2016 r. o projekcie ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, RL‑0303‑29/16, [online] https://radalegislacyjna.gov.pl/dokumenty/opinia‑z‑26‑pazdziernika‑2016‑r‑o‑projekcie‑ustawy‑o‑zmianie‑ustawy‑kodeks‑karny‑oraz.
• Pismo Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 8 września 2016 r., DL‑III‑400‑7/16, [online] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12288207/katalog/12370166#12370166.
• Pismo Ministerstwa Sprawiedliwości z dnia 27 lipca 2016 r., DLIII4007/16/19, [online] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12288207/katalog/12370139#12370139.
• Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do rozpatrzenia poselskiego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz Kodeks karny wykonawczy i rządowego projektu ustawy o postępowaniu wobec osób z zaburzeniami psychicznymi stwarzających zagrożenie życia, zdrowia lub wolności seksualnej innych osób, posiedzenie nr 2, 11 IX 2013 r., biuletyn nr 2315/VII, [online] http://orka.sejm.gov.pl/Zapisy7.nsf/wgskrnr/NZP‑2.
• Posiedzenie Komisji Nadzwyczajnej do spraw zmian w kodyfikacjach, posiedzenie nr 28, 12 I 2017 r., biuletyn nr 1449/VIII, [online] http://orka.sejm.gov.pl/Zapisy8.nsf/wgskrnr/NKK‑28.
• Uwagi Konferencji Lewiatan z dnia 12 sierpnia 2016 r. do projektu z dnia 12 lipca 2016 r. ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, [online] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12288207/katalog/12370139#12370139.
• Uwagi Sądu Najwyższego z dnia 27 lipca 2016 r. do projektu ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny i niektórych innych ustaw, BSA II 021349/16, [online] https://legislacja.rcl.gov.pl/projekt/12288207/katalog/12370145#12370145.
– nagrania wideo:
• Nagranie z 28 posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 19 października 2016 r., pierwsze czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druk nr 888, [online] http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?rok=2016&month=10&type=posiedzenie#DBD8516FBAFF197FC125805000453FFE.
• Nagranie z 34 posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polski z dnia 26 stycznia 2017 r., Trzecie czytanie rządowego projektu ustawy o zmianie ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druki nr 888 i 1189, [online] http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?rok=2017&month=01&type=posiedzenie#724D0CA0A1A9B725C12580B3002AE24D.
• Nagranie z 35 posiedzenia Sejmu Rzeczpospolitej Polskiej z dnia 10 lutego 2017 r., Rozpatrywanie na forum Sejmu stanowiska Senatu, w sprawie ustawy o zmianie ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw, druki nr 1260 i 1262, [online] http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?rok=2017&month=02&type=posiedzenie#565A‑2EF69DF5C1F3C12580BF00524932.
• Nagranie z posiedzenia podkomisji stałej do spraw nowelizacji prawa karnego z dnia 15 grudnia 2016 r., [online] http://www.sejm.gov.pl/Sejm8.nsf/transmisje_arch.xsp?unid=5522EA7D25CD4BC3C125808200343E8B.
Literatura pomocnicza:
– monografie i opracowania:
• Babbie E., Badania społeczne w praktyce, przeł. W. Betkiewicz, Warszawa 2004.
• Betz H. G., Radical Right‑wing Populism in Western Europe, New York 1994. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-23547-6
• Dobek‑Ostrowska B., Podstawy komunikowania społecznego, Wrocław 1999.
• Ferguson A., Armstrong E., Researching Communication Disorders, Basingstoke 2009. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230594340
• Juszczyk S., Badania jakościowe w naukach społecznych. Szkice metodologiczne, Katowice 2013.
• Morawski W., Interpretacje prawa podatkowego i celnego – stabilność i zmiana, Warszawa 2012.
• Mudde C., Syriza. The Failure of the Populist Promise, London 2017. DOI: https://doi.org/10.1007/978-3-319-47479-3
• Pisarek W., Analiza zawartości prasy, Kraków 1983.
• Pratt J., Penal Populism. Key Ideas in Criminology, Abingdon 2007. DOI: https://doi.org/10.4324/9780203963678
• Przyłęcki P., Populizm w polskiej polityce. Analiza dyskursu polityki, Warszawa 2012.
• Roberts J. V. i in., Penal Populism and Public Opinion. Lessons from Five Countries, Oxford 2003.
• Study and Reports on the VAT Gap in the EU‑28 Member States: 2018 Final Report, [online] https://ec.europa.eu/taxation_customs/business/tax‑cooperation‑control/vat‑gap_en.
• Szafrańska M., Penalny populizm a media, Kraków 2015.
• Taggart P., Populism, Buckingham 2000.
• Taggart P., The New Populism and the New Politics. New Protest Parties in Sweden in Comparative Perspective, London 1996. DOI: https://doi.org/10.1007/978-1-349-13920-0
• Witkowska-Rozpara K., Przestępczość, środki masowego przekazu a polityka karna, Warszawa 2011.
– rozdziały w pracach zbiorowych:
• Albertazzi D., McDonnell D., Introduction: The Sceptre and the Spectre, [w:] D. Albertazzi, D. McDonnell, Twenty‑First Century Populism. The Spectre of Western European Democracy, Basingstoke 2008. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230592100
• Canovan M., Taking Politics to the People: Populism as the Ideology of Democracy, [w:] Democracies and the Populist Challenge, red. Y. Meny, Y. Surel, Londyn 2002, http://dx.doi.org/10.1057/9781403920072_2. DOI: https://doi.org/10.1057/9781403920072_2
• Grzegorczyk T., Pozaprocesowa kontrola rozmów jako legalne wkraczanie w sferę konstytucyjnie chronionej wolności i tajemnicy komunikowania się, po zmianie przepisów w tej materii w 2011 r., [w:] Państwo prawa i prawo karne. Księga jubileuszowa Profesora Andrzeja Zolla, tom II, red. P. Kardas, T. Sroka, W. Wróbel, Warszawa 2012, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpc?nro=151225451&wersja=‑1&.
• Lach A., Komentarz do art. 270(a) Kodeksu karnego, [w:] Kodeks Karny. Komentarz, red. V. Wrzosek-Konarska, A. Lach, J. Lachowski, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpc?nro=201337380&wersja=1&localNroPart=587773775.
• Lach A., Komentarz do art. 277(a) Kodeksu karnego, [w:] Kodeks Karny. Komentarz, red. V. Wrzosek-Konarska, A. Lach, J. Lachowski, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpcASKnro=201337380&wersja=1&localNroPart=587773784&reqId=1546541474589_1209043793&class=CONTENT&loc=4&full=1&hId=8.
• Laclau E., Populism: What’s in a Name?, [w:] Populism and the Mirror of Democracy, red. F. Panizza, London–New York 2005.
• Mazzoleni G., Populism and the media, [w:] Twenty‑First Century Populism. The Spectre of Western European Democracy, red. D. Albertazzi, D. McDonnell, Basingstoke 2008. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230592100_4
• Meny Y., Surel Y., The Constitutive Ambiguity of Populism, [w:] Democracies and the Populist Challenge, red. Y. Meny, Y. Surel, London 2002. DOI: https://doi.org/10.1057/9781403920072
• Mouffe C., The „End of Politics” and the Challenge of Right‑wing Populism, [w:] Populism and the Mirror of Democracy, red. F. Panizza, London–New York 2005.
• Mozgawa M., Komentarz aktualizowany do art. 271(a) Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, red. M. Mozgawa, M. Budyń-Kulik, M. Kozłowska-Kalisz, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpc?nro=201337332&wersja=‑1&localNroPart=587763147.
• Ostrowski Ł., Tak kończą bandyci: obraz kary kryminalnej w publikacjach dziennika „Fakt”, [w:] Kulturowe uwarunkowania polityki kryminalnej, red. M. Filar, J. Utrat‑Milecki, Warszawa 2014.
• Panizza F., Introduction: Populism and the Mirror of Democracy, [w:] Populism and the Mirror of Democracy, red. F. Panizza, London–New York 2005.
• Pasquino G., Populism and Democracy, [w:] Twenty‑First Century Populism. The Spectre of Western European Democracy, red. D. Albertazzi, D. McDonnell, Basingstoke 2008. DOI: https://doi.org/10.1057/9780230592100_2
• Plebanek E., O polskim populizmie penalnym w związku z obywatelskim projektem nowelizacji ustawy o planowaniu rodziny, ochronie płodu ludzkiego i warunkach dopuszczalności przerywania ciąży oraz kodeksu karnego z 2016 r., [w:] Populizm penalny, red. J. Widacki, Kraków 2017.
• Rybicka J., Populizm penalny w dyskursie politycznym, [w:] Penalny populizm. Perspektywa polityczna i społeczna, red. J. Czapska, M. Szafrańska, D. Wójcik, Kraków 2016.
• Sroka T., Komentarz do art. 270(a) Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 212-277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, A. Oplustil-Barczak, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpc?nro=201337243&wersja=‑1&localNroPart=587746558.
• Szafrańska M., „Kończy się raj dla pedofilów!”. Populizm penalny na przykładzie ustawo o przeciwdziałaniu zagrożeniom przestępczością na tle seksualnym, [w:] Populizm penalny, red. J. Widacki, Kraków 2017.
• Widacki J., Zamiast wstępu. Czym jest i do czego służy populizm penalny, [w:] Populizm penalny, red. J. Widacki, Kraków 2017.
• Wróbel W., Sroka T., Komentarz do art. 270 Kodeksu karnego, [w:] Kodeks karny. Część szczególna. Tom I. Część II. Komentarz do art. 212–277d, red. W. Wróbel, A. Zoll, A. Oplustil-Barczak, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc?&fromHistory=false#content.rpcASKnro=201337243&wersja=1&localNroPart=587746557&reqId=1546272744457_1710857678&class=CONTENT&loc=4&full=1&hId=4.
• Zgoliński I., Komentarz do art. 62 Kodeksu karnego skarbowego, [w:] Kodeks karny skarbowy. Komentarz, red. I. Zgoliński, V. Konarska-Wrzosek, J. Skorupka, [online] http://lex.adm.uj.edu.pl/lex/index.rpc#content.rpc?nro=201337273&wersja=1&localNroPart=587750073.
– artykuły w czasopismach naukowych:
• Boggs C., The New Populism and the Limits of Structural Reforms, „Theory and Society” 1983, vol. 12, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00171556
• Canovan M., Populism for Political Theorist?, „Journal of Politicial Ideologies” 2004, vol. 9, nr 3, https://doi.org/10.1080/1356931042000263500. DOI: https://doi.org/10.1080/1356931042000263500
• Canovan M., Trust the People! Populism and the Two Faces of Democracy, „Political Studies” 1999, vol. 42, nr 1, http://dx.doi.org/10.1111/1467‑9248.00184.
• Fenwick M., „Penal Populism” and Penological Change in Contemporary Japan, „Theoretical Criminology” 2013, vol. 17, nr 2, https://doi.org/10.1177/1362480613476785. DOI: https://doi.org/10.1177/1362480613476785
• Hawkins K. A., Is Chaves Populist. Measuring Populist Discourse in Comparative Perspective, „Comparative Political Studies” 2009, vol. 42, nr 8, https://doi.org/10.1177/0010414009331721. DOI: https://doi.org/10.1177/0010414009331721
• Jagers J., Walgrave S., Populism as Politicial Communications Style: An Empirical Study of Political Parties’ Discourse in Belgium, „European Journal of Political Research” 2007, vol. 46, nr 3, https://doi.org/10.1111/j.1475‑6765.2006.00690.x.
• Kann M. E., The New Populism and The New Marxism. A Response to Carl Boggs, „Theory and Society” 1983, vol. 12, nr 3. DOI: https://doi.org/10.1007/BF00171557
• Kokot R., Podstawy stosowania kar wolnościowych w kodeksie karnym z 1997 r. po nowelizacji z 20 lutego 2015 r., „Nowa Kodyfikacja Prawa Karnego” 2015, t. 37.
• March L., Left and Right Populism Compared: The British Case, „The British Journal of Politics and International Relations” 2017, vol. 19, nr 2, https://doi.org/10.1177/1369148117701753. DOI: https://doi.org/10.1177/1369148117701753
• Oleson J., Habitual Criminal Legislation in New Zealand: Three Years of Three‑strikes, „Australian and New Zealand Journal of Criminology” 2015, vol. 48, nr 2, https://doi.org/10.1177/0004865814532660. DOI: https://doi.org/10.1177/0004865814532660
• Otjes S., Louwerse T., Populists in Parliament: Comparing Left‑Wing and Right‑Wing Populism in the Netherlands, „Political Studies” 2015, vol. 63, nr 1, https://doi.org/10.1111/1467‑9248.12089.
• Phillips N., Chagnon N., „Six Months Is a Joke”: Carceral Feminism and Penal Populism in the Wake of Stanford Sexual Assault Case, „Feminist Criminology” 2018, https://www.doi.org/10.1177/1557085118789782. DOI: https://doi.org/10.1177/1557085118789782
• Rooduijn M., What Unites the Voter Bases of Populist Parties? Comparing the Electorates of 15 Populist Parties, „European Political Science Review” 2018, vol. 10, nr 3, https://doi.org/10.1017/S1755773917000145. DOI: https://doi.org/10.1017/S1755773917000145
• Tusalem R., Examining the Determinants of Extra‑Judicial Killings in the Philippines at the Subnational Level: The Role of Penal Populism and Vertical Accountability, „Human Rights Review” 2018, vol. 19, https://doi.org/10.1007/s12142‑018‑0535‑1.
