Lalki mistrza Ezenekiera

Przyczynek do genezy szopkarstwa krakowskiego

Autor

  • Małgorzata Oleszkiewicz Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie

Słowa kluczowe:

szopkarstwo krakowskie, szopka, kukiełki, lalki szopkowe, Kraków, Boże Narodzenie

Abstrakt

Szopka Michała Ezenekiera, najstarsza zachowana szopka krakowska, to teatr bożonarodzeniowy, który ożywał, gdy na scenę wkraczały lalki, kukiełki poruszane rękami ukrytych za szopką kolędników. W zbiorach Muzeum Etnograficznego w Krakowie znajduje się kolekcja kukiełek szopkowych, ale jak dotąd nie wiadomo było, czy wśród nich zachowały się lalki z szopki Ezenekiera. Analiza formalna i studia porównawcze dziewiętnastu kukiełek pozwoliły stwierdzić, że pochodzą one z tej szopki. Tym samym odsłonięte zostały nieznane dotąd karty z początków szopkarstwa krakowskiego, w 2018 roku wpisanego na Listę reprezentatywną niematerialnego dziedzictwa ludzkości UNESCO.

Biogram autora

  • Małgorzata Oleszkiewicz - Muzeum Etnograficzne im. Seweryna Udzieli w Krakowie

    Etnograf, kustosz Muzeum Etnograficznego im. Seweryna Udzieli w Krakowie. Autorka wielu wystaw realizowanych w kraju i za granicą oraz licznych artykułów i publikacji. Zajmuje się m.in. kulturowymi i społecznymi aspektami obrzędów, wytworów rzemiosła i sztuki ludowej oraz problematyką muzeologiczną. Prezes Oddziału Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego w Krakowie, Przewodnicząca Sekcji Muzeologicznej Polskiego Towarzystwa Ludoznawczego, członkini Towarzystwa Miłośników Historii i Zabytków Krakowa, Stowarzyszenia Muzealników Polskich oraz ICOM.

Bibliografia

Anczyc Władysław Ludwik, Obrazy krakowskie. Szopka czyli jasełka i gwiazdka w Krakowie, „Tygodnik Ilustrowany, 1862, nr 135.

Cercha Stanisław, Kleparz, przedmieście Krakowa przed 50 laty, Kraków 1914.

Estreicher Karol, Nie od razu Kraków zbudowano, Kraków 1947.

Fryś-Pietraszkowa Ewa, Kukiełki z szopek kolędniczych, „Polska Sztuka Ludowa”, 1984 (t. 38), nr 3.

Krupski Jan [właśc. Stanisław i Tadeusz Estreicherowie], Szopka krakowska, Biblioteka Krakowska, nr 24, Kraków 1904.

Kwiecińska Magdalena, Szopkarstwo krakowskie w procesach kształtowania dziedzictwa miasta, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Etnograficzne”, 2017, t. 45, z. 3, https://doi.org/10.4467/22999558.PE.17.016.8360.

Oleszkiewicz Małgorzata, Krowoderskie początki szopkarstwa krakowskiego, w: Krowodrza. Przestrzeń i tożsamość. Konferencja naukowa 9 czerwca 2017, red. Dorota Strojnowska, Kraków 2017.

Oleszkiewicz Małgorzata, Między rekwizytem kolędniczym a apoteozą miasta – fenomen szopki krakowskiej, w: Miasto w obrazie, legendzie, opowieści…, red. Róża Godula-Węcławowicz, Kraków 2008.

Oleszkiewicz Małgorzata, Szopka mistrza Ezenekiera. Mity, pytania i okruchy prawdy o pewnej szopce z końca XIX w., „Rocznik Krakowski”, T. 74: 2008.

Oleszkiewicz Małgorzata, Zabawka dziecięca a rekwizyt obrzędowy, w: Dawne i współczesne zabawki dziecięce, red. Dorota Żołądź-Strzelczyk, Katarzyna Kabacińska, Poznań–Kielce 2010.

Reinfuss Roman, Szopki krakowskie, Kraków 1958.

Schreiber Hanna, Konwencja UNESCO w sprawie ochrony niematerialnego dziedzictwa kulturowego sporządzona w Paryżu dnia 17 października 2003 r., w: Konwencje UNESCO w dziedzinie kultury. Komentarz, red. Katarzyna Zalasińska, Warszawa 2014.

Szałapak Anna, Szopka krakowska jako zjawisko folkloru krakowskiego na tle szopki europejskiej. Studium historyczno-etnograficzne, Kraków 2012.

Wspomnienia Ambrożego Grabowskiego, oprac. Stanisław Estreicher, t. 1, Biblioteka Krakowska, nr 40, Kraków 1909.

Pobrania

Opublikowane

29.09.2023

Numer

Tom 85 (2019)

Dział

Artykuły

Licencja

Creative Commons License

Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.

Szczegóły zob. w zakładce Prawa autorskie i udostępnianie.

Jak cytować

Oleszkiewicz, M. (2023) “Lalki mistrza Ezenekiera: Przyczynek do genezy szopkarstwa krakowskiego”, Rocznik Krakowski, 85, pp. 161–185. Available at: https://journals.akademicka.pl/rocznikkrakowski/article/view/5292 (Accessed: 18 May 2025).