Rozwój sieci parafialnej w ziemi zatorskiej w okresie od ok. 1326 do ok. 1378 r.
DOI:
https://doi.org/10.12797/RSpyt03.2024.03.01Słowa kluczowe:
kościoły, ziemia zatorska, okręgi parafialne, założyciele, uposażenie parafii, wezwaniaAbstrakt
Przedmiotem niniejszego szkicu jest analiza zmian sieci kościelnej na terenie tzw. ziemi zatorskiej, czyli części dekanatu zatorskiego położonej na południe od Wisły i na wschód od Skawinki. Około 1326 r. na tym terenie istniały 23 kościoły. Analizie poddano źródła późniejsze, a końcową cezurę stanowią lata 1375-1378. Najważniejszym zjawiskiem w okresie ok. 1326-ok. 1378 była lokacja miasta Wadowice i związane z tym wyodrębnienie się w drugiej połowie XIV w. oddzielnej parafii w tym mieście (początkowo kościół wadowicki był filialny wobec parafii w Woźnikach). W badanym okresie powstało także kilka innych kościołów parafialnych będących efektem kolonizacji terenów dotychczas niezamieszkałych. Powstanie parafii w Andrychowie i Choczni, podobnie jak wcześniejszej w Inwałdzie, łączy się z ożywieniem gospodarczym wywołanym lokacją miasta Bielsko. Założenie parafii w Krzeszowie wskazuje na udaną próbę kolonizacji terenów podgórskich. Podsumowując, można stwierdzić, że w badanym okresie nie zanikła żadna parafia, a ukształtowało się siedem nowych, rozmieszczonych w większości w części południowej ziemi zatorskiej. Łącznie dla końca badanego okresu wykazuję 31 kościołów parafialnych.
Bibliografia
Bielsko-Biała. Zarys rozwoju miasta i powiatu, red. H. Rechowicz, Katowice 1971.
Bukowski W., Krzeszów, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 2, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 1997.
Chachaj J., Rozwój sieci parafialnej w dekanacie Zator do końca XVI wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1997, t. 68, https://doi.org/10.31743/abmk.8762.
Halecki O., Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, „Kwartalnik Historyczny” 1913, t. 27.
Johannek P., Entstehung und Entwicklung des Städtenetzes in Oberschlesien, w: Oberschlesien im späten Mittelalter, Hrsg. T. Wünsch, Berlin 1995.
Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w. Województwo krakowskie, powiaty południowe, seria: „Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, t. 70, Kraków 1985.
Kuhn W., Die Städtegründungspolitik des schlesischen Piasten im 13. Jahrhundert vor allem gegenüber Kirche und Adel, „Archiv für schlesische Kirchengeschichte” 1973, Bd. 31.
Kuhn W., Geschichte der deutschen Sprachinsel Bielitz, Würzburg 1981.
Kuhn W., Siedlungsgeschichte des Auschwitzer Beskidenvorlandes, „Zeitschrift für Ostforschung” 1975, Bd. 24.
Kuraś S., Statuty i przywileje bractwa kapłanów dekanatu zatorskiego 1378-1525, „Polonia Sacra” R. 7, 1955, z. 4.
Laberschek J., Myślenice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 5, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. W. Bukowski, Kraków 2016.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Brodła, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa et al., Wrocław 1985.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Jaroszowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 2, oprac. J. Kurtyka et al., red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1989.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Klecza, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 3, oprac. J. Kurtyka et al., red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1991.
Leszczyńska-Skrętowa Z., Kosowa, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 1994
Ładogórski T., Studia nad zaludnieniem Polski XIV w., Wrocław 1958.
Panic I., Bielsko od zarania do wybuchu wojen śląskich (1740), seria: „Bielsko-Biała. Monografia Miasta”, t. 1, Bielsko-Biała 2010.
Perzanowski Z., Bielsko-Biała. Zarys dziejów rozwoju przestrzennego miasta, seria: „Rozprawy i Studia – Uniwersytet Jagielloński”, t. 2, Kraków 1958.
Rajman J., Najstarsze kościoły ziemi zatorskiej na tle wykazu parafii dekanatu zatorskiego z lat 1325-1327, „Rocznik Spytkowicki” 2023, nr 2.
Rajman J., Średniowieczne Wadowice na tle osadnictwa nad Skawą i Wieprzanką, w: Wadowice.
Studia z dziejów miasta, red. A. Nowakowski, Wadowice 1997.
Rajman J., Żywiec i Stary Żywiec. Średniowieczna translokacja czy historiograficzna pomyłka?, w: Silesia – Polonia – Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi, red. J. Sperka, Katowice–Bielsko-Biała 2019.
Sikora F., Bachowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Sikora F., Barwałd Dolny, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Sikora F., Barwałd Średni, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Sikora F., Brzezowiec, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Sikora F., Chrząstowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Wolski M., Łętkowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 4, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 2003.
Wolski M., Marcyporęba, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. W. Bukowski, Kraków 2006.
Zahradnik J., Zarys dziejów miasta Bielska w cieszyńskiej części województwa śląskiego, Bielsko 1936.
