Rozwój sieci parafialnej w ziemi zatorskiej w okresie od ok. 1326 do ok. 1378 r.
DOI:
https://doi.org/10.12797/RSpyt03.2024.03.01Słowa kluczowe:
kościoły, ziemia zatorska, okręgi parafialne, założyciele, uposażenie parafii, wezwaniaAbstrakt
Przedmiotem niniejszego szkicu jest analiza zmian sieci kościelnej na terenie tzw. ziemi zatorskiej, czyli części dekanatu zatorskiego położonej na południe od Wisły i na wschód od Skawinki. Około 1326 r. na tym terenie istniały 23 kościoły. Analizie poddano źródła późniejsze, a końcową cezurę stanowią lata 1375-1378. Najważniejszym zjawiskiem w okresie ok. 1326-ok. 1378 była lokacja miasta Wadowice i związane z tym wyodrębnienie się w drugiej połowie XIV w. oddzielnej parafii w tym mieście (początkowo kościół wadowicki był filialny wobec parafii w Woźnikach). W badanym okresie powstało także kilka innych kościołów parafialnych będących efektem kolonizacji terenów dotychczas niezamieszkałych. Powstanie parafii w Andrychowie i Choczni, podobnie jak wcześniejszej w Inwałdzie, łączy się z ożywieniem gospodarczym wywołanym lokacją miasta Bielsko. Założenie parafii w Krzeszowie wskazuje na udaną próbę kolonizacji terenów podgórskich. Podsumowując, można stwierdzić, że w badanym okresie nie zanikła żadna parafia, a ukształtowało się siedem nowych, rozmieszczonych w większości w części południowej ziemi zatorskiej. Łącznie dla końca badanego okresu wykazuję 31 kościołów parafialnych.
Bibliografia
Bielsko-Biała. Zarys rozwoju miasta i powiatu, red. H. Rechowicz, Katowice 1971.
Google Scholar
Bukowski W., Krzeszów, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 2, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 1997.
Google Scholar
Chachaj J., Rozwój sieci parafialnej w dekanacie Zator do końca XVI wieku, „Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne” 1997, t. 68, https://doi.org/10.31743/abmk.8762.
Google Scholar
Halecki O., Powołanie księcia Władysława Opolskiego na tron krakowski w r. 1273, „Kwartalnik Historyczny” 1913, t. 27.
Google Scholar
Johannek P., Entstehung und Entwicklung des Städtenetzes in Oberschlesien, w: Oberschlesien im späten Mittelalter, Hrsg. T. Wünsch, Berlin 1995.
Google Scholar
Kiryk F., Rozwój urbanizacji Małopolski XIII-XVI w. Województwo krakowskie, powiaty południowe, seria: „Prace Monograficzne Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Krakowie”, t. 70, Kraków 1985.
Google Scholar
Kuhn W., Die Städtegründungspolitik des schlesischen Piasten im 13. Jahrhundert vor allem gegenüber Kirche und Adel, „Archiv für schlesische Kirchengeschichte” 1973, Bd. 31.
Google Scholar
Kuhn W., Geschichte der deutschen Sprachinsel Bielitz, Würzburg 1981.
Google Scholar
Kuhn W., Siedlungsgeschichte des Auschwitzer Beskidenvorlandes, „Zeitschrift für Ostforschung” 1975, Bd. 24.
Google Scholar
Kuraś S., Statuty i przywileje bractwa kapłanów dekanatu zatorskiego 1378-1525, „Polonia Sacra” R. 7, 1955, z. 4.
Google Scholar
Laberschek J., Myślenice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 5, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. W. Bukowski, Kraków 2016.
Google Scholar
Leszczyńska-Skrętowa Z., Brodła, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, z. 2, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa et al., Wrocław 1985.
Google Scholar
Leszczyńska-Skrętowa Z., Jaroszowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 2, z. 2, oprac. J. Kurtyka et al., red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1989.
Google Scholar
Leszczyńska-Skrętowa Z., Klecza, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 3, oprac. J. Kurtyka et al., red. A. Gąsiorowski, Wrocław 1991.
Google Scholar
Leszczyńska-Skrętowa Z., Kosowa, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 1994
Google Scholar
Ładogórski T., Studia nad zaludnieniem Polski XIV w., Wrocław 1958.
Google Scholar
Panic I., Bielsko od zarania do wybuchu wojen śląskich (1740), seria: „Bielsko-Biała. Monografia Miasta”, t. 1, Bielsko-Biała 2010.
Google Scholar
Perzanowski Z., Bielsko-Biała. Zarys dziejów rozwoju przestrzennego miasta, seria: „Rozprawy i Studia – Uniwersytet Jagielloński”, t. 2, Kraków 1958.
Google Scholar
Rajman J., Najstarsze kościoły ziemi zatorskiej na tle wykazu parafii dekanatu zatorskiego z lat 1325-1327, „Rocznik Spytkowicki” 2023, nr 2.
Google Scholar
Rajman J., Średniowieczne Wadowice na tle osadnictwa nad Skawą i Wieprzanką, w: Wadowice.
Google Scholar
Studia z dziejów miasta, red. A. Nowakowski, Wadowice 1997.
Google Scholar
Rajman J., Żywiec i Stary Żywiec. Średniowieczna translokacja czy historiograficzna pomyłka?, w: Silesia – Polonia – Europa. Studia historyczne dedykowane Profesorowi Idziemu Panicowi, red. J. Sperka, Katowice–Bielsko-Biała 2019.
Google Scholar
Sikora F., Bachowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar
Sikora F., Barwałd Dolny, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar
Sikora F., Barwałd Średni, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar
Sikora F., Brzezowiec, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar
Sikora F., Chrząstowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 1, oprac. Z. Leszczyńska-Skrętowa, F. Sikora, Wrocław 1980.
Google Scholar
Wolski M., Łętkowice, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 3, z. 4, oprac. W. Bukowski et al., red. F. Sikora, Kraków 2003.
Google Scholar
Wolski M., Marcyporęba, w: Słownik historyczno-geograficzny województwa krakowskiego w średniowieczu, cz. 4, z. 1, oprac. W. Bukowski et al., red. W. Bukowski, Kraków 2006.
Google Scholar
Zahradnik J., Zarys dziejów miasta Bielska w cieszyńskiej części województwa śląskiego, Bielsko 1936.
Google Scholar
