„Kto czym się bawi i z czego żyje”
Profesje Ormian z Kut nad Czeremoszem na tle innych nacji w końcu XVIII wieku
DOI:
https://doi.org/10.12797/LH.07.2020.07.03Keywords:
Polish Armenians, Kuty, leather processing, crafts, tanning, inn-keeping, trade, ethinic relationsAbstract
“How people play and how they make a living”. The professions of Armenians from Kuty on the Czeremosz River compared to those of other nations at the end of the 18th century
The article focuses on professions and activities of the Armenians from Kuty on the Cheremosh River in comparison to other ethnic groups at the end ofthe 18th century. The author used several file documents (mainly from the 1880s) of a fiscal nature, which contain information on individual households, such as :the location of the house (main square, “backside”, i.e. at the back of the property, suburbs, etc.), ethnicity of the owner and his profession, i.e., the source of the family’slivelihood. This list was confronted with the previously unknown plan of the town from 1781. In the case of the Armenian community, the image of the family structure was completed by the 1791 list of the faithful of the Armenian Catholicparish in Kuty. On the basis of the above-mentioned documents, the author has prepared a list of house-owners (available in the annex), which was used to describeand analyze the professional structure of the Kuty community and the place occupied by the Armenians. It turned out that in Kuty at the end of the 18th century there were professional niches, monopolized by individual ethnicities. Armenians dominated a few, but one of their most exclusive niches was the production of moroccoleather. They had manufactories which professionally absorbed other ethnic communitiesas helpers, suppliers of raw materials and recipients of finished goods for trade or for further processing. The article also refers to the ethnic topography of Kuty, describing the places of Armenian and Jewish settlement in the town itself and multiethnic settlement in the suburbs. The appendices attached to the text contain a list ofmunicipal and suburban house owners around the year 1789.
References
Źródła archiwalne
Archiwum Arcybiskupa Eugeniusza Baziaka w Krakowie: sygn. AV-1, akta wizytacji arcybiskupa Jana Skarbka (1721)
Archiwum Główne Akt Dawnych: Metryka Koronna, Księgi Spraw Publicznych (Księgi Kanclerskie), sygn. 27, przywilej dla Żydów z Kut (1715)
Archiwum Narodowe w Krakowie: Zbiory kartograficzne, sygn. VI-135 (plan miasta Kuty, 1781); Teki Antoniego Schneidera, sygn. 848, 849
Centralʹnij Deržavnij Іstoričnij Arhіv Ukraїni y mіstі Lʹvovі: f. 19, op. 1, spr. 221 (józefińska metryka gruntowa Kut); f.146, op.18, spr. 127 (lustracja domów w Kutach, 1789); f. 166, op. 1, spr. 1751 (odpisy z kuckich ksiąg sądowych); f. 475, op. 1, spr. 291 (spis wiernych parafii ormiańskokatolickiej w Kutach, 1791)
Źródła drukowane
„Dodatek do Gazety Lwowskiej”, 1815, 57
Horn M., Regesty dokumentów i ekscerpty z Metryki Koronnej do historii Żydów w Polsce 1697-1795, 2, Rządy Stanisława Augusta (1764-1795), 1, 1764-1779, Wrocław–Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1984
Iwański A., Pamiętniki 1832-1876, oprac. W. Zawadzki, Warszawa 1968
Jewish privileges in the Polish Commonwealth. Charters of rights granted to Jewish communites in Poland-Lithuania in the sixteenth to eighteenth centuries, wyd. J. Goldberg, Jerusalem 1985
Kawalweski K., Homilia na Niedzielę VIII po światkach. Tłomaczenie, w: tegoż, Rok V Kazań Niedzielnych, 2, Przemyśl 1831
Kitowicz J., Opis obyczajów i zwyczajów za panowania Augusta III, wyd. E. Raczyński, Poznań 1840-1841, 2
Kluk K., Roslin potrzebnych, pozytecznych, wygodnych, osobliwie kraiowych […] utrzymanie, rozmnozenie i zazycie, tom III z figurami, o rolnictwie, zbozach, łąkach, chmielnikach, winnicach y roslinach gospodarskich, Warszawa 1779
Rogalewicz A., Przewodnik dla garbarzy, Warszawa 1862
Rozmowy o Kutach: kuckie interesy dziadka, Jakuba Ciołka. Z Bronisławem Ciołkiem, urodzonym w Kutach, rozmawia Franciszek Wasyl, „Awedis”, 31, 2017, s. 8-9
Silva rerum księdza Szymona Krzysztofowicza, kanonika katedry kamienieckiej, oficjała podolskiego, proboszcza mohylowskiego (1763-1808), wyd. S. Krzyżanowski, Odessa 1864
Vincenz S., Na wysokiej połoninie, 3, Kraków 2005
Opracowania
Baliński M., Lipiński T., Starożytna Polska pod względem historycznym, jeograficznym i statystycznym, 2/6, Warszawa 1885
Barącz S., Rys dziejów ormiańskich, Tarnopol 1869
Budzyński Z., Kresy południowo-wschodnie w drugiej połowie XVIII wieku, 1, Statystyka wyznaniowa i etniczna, Przemyśl–Rzeszów 2008, Studia z dziejów społecznych, 3
Bujak F., Studia historyczne i społeczne, Lwów 1924
[Daszkewycz] Daškevič Â., Vіrmenіâ i Ukraїna, Lʹvіv–Nʹû-Jork 2001
Gołębiowski Ł., Ubiory w Polszcze od najdawniejszych czasów aż do chwil obecnych, sposobem dykcjonarza, Warszawa 1830
[Grigorian] Grigorân V. R., Istoriâ armânskih kolonij Ukrainʹі i Polʹši (Armâne v Podolii), Erevan 2005
Grochulska B., Jarmarki w handlu polskim w drugiej połowie XVIII wieku, „Przegląd Historyczny”, 64, 1973, 4, s. 793-821
Horn M., Żydowskie bractwa rzemieślnicze na ziemiach polskich, litewskich, białoruskich i ukraińskich w latach 1613-1850, Warszawa 1998
Janeczek A., Segregacja wyznaniowa i podział przestrzeni w miastach Rusi Koronnej (XIV-XVI w.), „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 63, 2015, 2, s. 259-280
Jewuła Ł., Galicyjskie miasta i miasteczka oraz ich mieszkańcy w latach 1772-1848, Kraków 2013
[Kapral] Капраль M., Lûdi korporacії: Lʹvіvsʹkij ševsʹkij ceh u XVII-XVIII st., Lʹvіv 2012
Kaźmierczyk A., Żydzi w dobrach prywatnych w świetle sądowniczej i administracyjnej praktyki dóbr magnackich w wiekach XVI-XVIII, Kraków 2002
Kulwicka-Kamińska J., Orientalizmy doby staropolskiej – adaptacja do języka polskiego (część I), „Acta Universitatis Nicolai Copernici”, 2003, „Filologia Polska”, 58, „Językoznawstwo”, 359, s. 103-134
Lechicki C., Kościół Ormian w Polsce (zarys historyczny), Lwów 1928
Mojzesowicz M., O Ormianach w Kutach, „Posłaniec św. Grzegorza”, 1, 1927, 1, s. 6-11
Motylewicz J., Społeczność miejska a grupy narodowościowe w miastach czerwonoruskich w XV-XVIII w. Problem przemian w trwałości więzi społecznych, w: Miasto i kultura ludowa w dziejach Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, red. J. Wyrozumski, Kraków 1996, s. 91-103
Motylewicz J., Społeczność unicka w miastach województwa ruskiego w XVII i XVIII wieku, w: Katolickie unie kościelne w Europie Środkowej i Wschodniej – idea a rzeczywistość, red. S. Stępień, Przemyśl 1998, s. 189-197
Motylewicz J., Ulice etniczne w miastach ziemi przemyskiej i sanockiej w XVII i XVIII, „Kwartalnik Historii Kultury Materialnej”, 47, 1999, 1-2, s. 149-155
Petrovsky-Shtern Y., Sztetl. Rozkwit i upadek żydowskich miasteczek na Kresach Wschodnich, przeł. J. Gilewicz, Kraków 2014
Półćwiartek J., Miejsce religii w kształtowaniu oblicza etnicznego społeczności miast południowo-wschodnich obszarów Rzeczypospolitej w czasach nowożytnych, w: Miasto i kultura ludowa w dziejach Białorusi, Litwy, Polski i Ukrainy, red. J. Wyrozumski, Kraków 1996, s. 211-230
Rolle A. J., Zameczki podolskie na kresach multańskich, 3, Warszawa 1880
Rosman M., Żydzi pańscy. Stosunki magnacko-żydowskie w Rzeczypospolitej XVIII w., przeł. W. Tyszka, Warszawa 2005
Ruszczyk G., Kościół parafialny p. w. Najśw[iętszego] Serca Jezusa w Kutach, w: Kościoły i klasztory rzymskokatolickie dawnego województwa ruskiego, red. J. K. Ostrowski, 14, Kraków 2006
Schnür-Pepłowski S., Galiciana 1778-1812, Lwów 1896
Stoksikówna J., Galicyjski kataster gruntowy, jego geneza, dzieje i spuścizna aktowa, Archeion”, 63, 1975, s. 165-187
Stopka K., Zięba A. A., Ormiańska Polska, Warszawa 2018
Styś W., Metryki gruntowe józefińskie i franciszkańskie jako źródła do historii gospodarczej Galicji, „Roczniki Dziejów Społecznych i Gospodarczych”, 1932/1933, 2, s. 57-92
Turnau I., Polskie skórnictwo, Wrocław 1983
Wasyl F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015
Wnęk K., Własność nieruchomości w Krakowie w połowie XIX w., Kraków 2011
Wodziński M., Chasydyzm. Wszystko, co najważniejsze, Kraków–Budapeszt–Syrakuzy 2019
Wydro J., Kataster gruntowy austriacki i jego znaczenie dla Galicji, „Studia Historyczne”, 10, 1967, 1/2 (36/37), s. 145-157
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.