Polska racja stanu i legalizacja przez Józefa Piłsudskiego przewrotu majowego 1926

Authors

DOI:

https://doi.org/10.12797/SH.62.2019.03.02

Keywords:

Józef Piłsudski, May 1926 coup d’état, reason of state, legalization, Western European states, western civilization

Abstract

THE POLISH REASON OF STATE AND THE LEGALIZATION OF THE MAY 1926 COUP D’ÉTAT BY JÓZEF PIŁSUDSKI

Having unconstitutionally seized power in the military coup of May 1926, Józef Piłsudski lacked an immediate legal framework that legitimized his rule. This crisis of state not only raised the specter of civil war, but also raised doubts among the countries of Western Europe that Poland could continue as a bulwark of Western civilization and a barrier against Russia. In these circumstances, Józef Piłsudski launched a wide-ranging campaign that included high-ranking government ministers to convince the people of Poland and Western European governments of the legality of the new regime. The campaign was broadly successful. Having rejected the possibility of direct dictatorship in favor of representative government, Józef Piłsudski recognized the marshal of the Parliament, Maciej Rataj, as the interim president of Poland, rejected the idea of imposing military commissioners, and worked with Parliament to establish a new government, at the head of which sat Prime Minister Kazimierz Bartel. Józef Piłsudski himself assumed the portfolio of minister of military affairs after rejecting the National Assembly’s efforts to elect him president. All these steps convinced Polish society and many foreign governments that the regime established as a result of the coup of 1926 was legitimate.

Author Biography

Jerzy Gaul, The Central Archives of Historical Records in Warsaw

Dr hab., prof. nadzw. w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie. Zainteresowania: I wojna światowa, służby wywiadowczo-informacyjne Polski, Austro-Węgier i Niemiec 1914-1918, Józef Piłsudski, austriacka kancelaria wojskowa, rejestracja poloników w archiwach austriackich. Publikacje to m.in.: Józef Piłsudski. Źródła z lat 1914-1918 w Austriackim Archiwum Państwowym w Wiedniu, t. I-II, Warszawa 2015, 2017; Czarno-żółty miraż. Sprawa Józefa Piłsudskiego w monarchii habsburskiej 1896-1918, Warszawa 2018; Austro-Węgry wobec odbudowy państwa polskiego. Źródła w Austriackim Archiwum Państwowym w Wiedniu (IV 1916-X 1917), Warszawa 2020.

References

Dzienniki, wspomnienia:

Aron A., Widz i uczestnik, tłum. A. Zagajewski, Warszawa 1992.

Baranowski W., Rozmowy z Piłsudskim 1916-1931, Warszawa 1990.

Dąbrowska M., Dzienniki 1914-1945, t. 1: 1914-1925, Warszawa 1998.

Dowbor-Muśnicki J., Moje wspomnienia, Poznań 2013.

Gaulle de Ch., Pamiętnik nadziei. Odnowa 1958-1962. Wysiłek 1962-…, tłum. J. Nowacki, Warszawa 1974.

Iłłakowiczówna K., Ścieżka obok drogi, Warszawa 1939.

Jędrzejewicz W., Wspomnienia, Wrocław–Warszawa–Kraków 1993.

Józewski H., Zamiast pamiętnika, „Zeszyty Historyczne” 1982, z. 59, s. 3-163.

Korwin-Sokołowski A.L., U boku Marszałka. Wspomnienia Szefa Gabinetu, Warszawa [2015].

Laroche J., Polska lat 1926-1935. Wspomnienia ambasadora, tłum. S. Zabiełło, Warszawa 1966.

Morawski K., Tamten brzeg. Wspomnienia i szkice, Warszawa 1996.

Pękosławski J., Dla potomności. Z okresu zarania naszej niepodległości 1919-1926 r., Warszawa 1929.

Piłsudska A., Wspomnienia, Warszawa 1989.

Rataj M., Pamiętniki, Warszawa 1962.

Romer J., Pamiętnik, Warszawa 2011.

Römer M., Dzienniki, t. 4: 1920-1930, Warszawa 2018, https://doi.org/10.2307/40069572. DOI: https://doi.org/10.2307/40069572

Wysocki A., Na placówce dyplomatycznej w Sztokholmie 1924-1928. Wspomnienia, wybór, oprac. i przedmowa P. Jaworski, Toruń 2004.

Zaleski A., Wspomnienia, oprac. K. Kania, K. Kloc, P. Żukowski, Warszawa 2017.

Opracowania naukowe:

Ajnenkiel A., Od rządów ludowych do przewrotu majowego. Zarys dziejów politycznych Polski 1918-1926, Warszawa 1978.

Bartoszewicz H., Roman Knoll. Polityk i dyplomata, Warszawa 2018.

Borejsza J.W., Mussolini był pierwszy…, Warszawa 1979.

Cat-Mackiewicz S., Historia Polski od 11 listopada 1918 r. do 17 września 1939 r., Warszawa 1989.

Cepnik H., Józef Piłsudski. Twórca niepodległości państwa polskiego, Warszawa 1934.

Chojnowski A., Piłsudczycy u władzy. Dzieje Bezpartyjnego Bloku Współpracy z Rządem, Wrocław–

Warszawa–Kraków–Gdańsk–Łódź 1986.

Daszyński I., Sejm, rząd, król, dyktator. Uwagi na czasie, Warszawa 1927.

Garlicki A., Józef Piłsudski 1867-1935, Kraków 2008.

Garlicki A., Przewrót majowy, Warszawa 1979.

Gaul J., Józef Piłsudski a cywilizacyjny wymiar polskiej racji stanu na Wschodzie 1918-1922, „Przegląd Wschodni” 2021, t. 17, z. 1-4, s. 57-107.

Gaul J., Józef Piłsudski a polska racja stanu (grudzień 1922-maj 1926), „Miscellanea Historico‑Archivistica” 2020, t. 27, s. 109-146.

Gaul J., Józef Piłsudski na progu niepodległości Polski. Zwycięski mąż stanu – przegrany polityk (1914-1922), „Studia Historyczne” 2018, t. 61, z. 3, s. 47-71, https://doi.org/10.12797/SH.61.2018.03.04. DOI: https://doi.org/10.12797/SH.61.2018.03.04

Gaul J., Przez zaborczą Austrię do niepodległej Polski. Wojskowy, polityczny i cywilizacyjny wymiar polskiej racji stanu 1867-1918, „Przegląd Wschodni” 2019, t. 15, z. 2, s. 235-271.

Gaul J., „Upojenie wolnością” i społeczne oraz gospodarcze uwarunkowania odbudowy państwa polskiego w czasie rządów Naczelnika Państwa Józefa Piłsudskiego 1918-1922, „Dzieje Najnowsze” 2019, t. 51, z. 1, s. 29-54, https://doi.org/10.12775/DN.2019.1.02. DOI: https://doi.org/10.12775/DN.2019.1.02

Grosfeld L., Czy Anglicy rzeczywiście byli inspiratorami przewrotu majowego?, „Kwartalnik Historyczny” 1969, nr 3, s. 677-682.

Grzeloński B., Dyplomaci USA 1919-1939, Pułtusk 2004.

Hausmann K.G., Piłsudski und die Mission des Grafen Kessler in Polen. Ein Fragment deutsch‑polnischer

Beziehungen im November/Dezember 1918, [w:] Geschichte und Gegenwart. Festschrift für Karl Dietrich Erdmann, Hrsg. H. Boockmann, K. Jürgensen, G. Stoltenberg, Neumünster 1980, s. 233-276.

Historia dyplomacji polskiej, t. 4: 1918-1939, red. P. Łossowski, Warszawa 1995.

Hołówko T., O zmianę konstytucji, Warszawa 1926.

Hołówko T., Ostatni rok, Warszawa 1932.

Jakóbczyk-Adamczyk P., Adamczyk A., Warszawa w oczach Madrytu. Wypadki 1926 roku w świetle korespondencji dyplomatycznej i doniesień prasy hiszpańskiej, [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007, s. 93-109.

Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, t. 3: 1921-1926, Kraków–Łomianki 2007.

Jędrzejewicz W., Cisek J., Kalendarium życia Józefa Piłsudskiego 1867-1935, t. 4: 1927-1935, Kraków–Łomianki 2007.

Klejn Z., Zamach majowy w świetle raportów posła brytyjskiego w Warszawie, „Kwartalnik Historyczny” 1971, t. 78, nr 1.

Kornat M., Dyplomacja francuska wobec kryzysu politycznego w Polsce w roku 1926, [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007, s. 55-79.

Kutrzeba S., Polska odrodzona 1914-1939, Kraków 1988.

Luttwak E.N., Zamach stanu. Podręcznik, tłum. G. Kulesza, Warszawa 2017.

Majchrowski J.M., Ulubieniec cezara. Bolesław Wieniawa-Długoszowski. Zarys biografii, Warszawa 1990.

Nałęcz D., Sen o władzy. Inteligencja wobec niepodległości, Warszawa 1994.

Nowak-Kiełbikowa M., Polska–Wielka Brytania w dobie zabiegów o zbiorowe bezpieczeństwo w Europie 1923-1937, Warszawa 1989.

Nowinowski S.M., Polska w dyplomacji czechosłowackiej 1926-1932, Łódź 2013, https://doi.org/10.18778/7969-052-7. DOI: https://doi.org/10.18778/7969-052-7

Nowinowski S.M., Przewrót majowy 1926 r. w relacjach i komentarzach dyplomatów czechosłowackich, [w:] Czechosłowacja w stosunkach międzynarodowych w pierwszej połowie XX wieku. Studia i szkice, red. A.M. Brzeziński, Warszawa 2003, s. 28-32.

Pietrzak J., Radykalny piłsudczyk. Biografia Wojciecha Stpiczyńskiego, Warszawa 2001.

Piszczkowski T., Anglia a Polska 1914-1939 w świetle dokumentów brytyjskich, Londyn 1975.

Roos H., Józef Piłsudski i Charles de Gaulle, „Kultura” 1960, z. 5, s. 11-20.

Sierpowski S., Stosunki polsko-włoskie 1918-1940, Warszawa 1975.

Sioma M., Przewrót majowy w komentarzach i ocenach Brytyjczyków w świetle raportów Poselstwa brytyjskiego w Warszawie, [w:] Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007, s. 111-132.

Suleja W., Józef Piłsudski, Warszawa 1995.

Urbankowski B., Filozofia czynu. Światopogląd Józefa Piłsudskiego, Warszawa 1988.

Urbankowski B., Józef Piłsudski. Marzyciel i strateg, Poznań 2014.

Wandycz P.S., Aleksander Skrzyński. Minister spraw zagranicznych II Rzeczypospolitej, Warszawa 2006.

Wandycz P.S., Z Piłsudskim i Sikorskim. August Zaleski, minister spraw zagranicznych w latach 1926-1932 i 1939-1941, Warszawa 1999.

Werschler I., Z dziejów obozu belwederskiego. Tadeusz Hołówko: życie i działalność, Warszawa 1984.

Winid B.W., Amerykańskie echa śmierci Józefa Piłsudskiego, „Niepodległość” 1993, t. 46, s. 143-148.

Wołos M., O Piłsudskim, Dmowskim i zamachu majowym. Dyplomacja sowiecka wobec Polski w okresie kryzysu politycznego 1925-1926, Kraków 2013.

Wójcik Z., Józef Piłsudski 1867-1935, Warszawa 1999.

Zamach stanu Józefa Piłsudskiego 1926 roku, red. M. Sioma, Lublin 2007.

Zdziechowski M., Widmo przyszłości, Warszawa 1999.

Downloads

Published

2022-03-18

How to Cite

Gaul, J. (2022). Polska racja stanu i legalizacja przez Józefa Piłsudskiego przewrotu majowego 1926. Studia Historyczne, 62(3 (247), 31–62. https://doi.org/10.12797/SH.62.2019.03.02

Issue

Section

Articles