Zapobieganie i walka z epidemiami na południowo-wschodniej granicy Rzeczypospolitej za czasów króla Stanisława Augusta Poniatowskiego
DOI:
https://doi.org/10.12797/SH.60.2017.01.02Keywords:
18th century Polish-Lithuanian Commonwealth, epidemics, sout-eastern borderlands, quarantine housesAbstract
Prevention and Struggle Against Epidemics on the South-Eastern Borderlands of the Commonwealth in the Times of Stanisław August Poniatowski
Epidemics posed serious threat in the 18th century Polish-Lithuanian Commonwealth. Their most common appearance was evidenced in the south-eastern borderlands, and they often spread towards the center of the state with the movement of merchants and the military. In order to prevent the spread of these, a special quarantine houses were established on the borders. It were mainly the borderland magnates, as well as the state territorial administration headed by the Committee of Royal Treasury, that took a lead in work towards prevention of the epidemics. In the times of Stanisław August Poniatowski the most important quarantine houses functioned in Mohylew, Bałta, Białogród, Żwaniec and Jampol.
References
Zbiory rękopiśmienne:
Biblioteka XX. Czartoryskich, rkps 901, 1174, 3949.
Źródła drukowane:
Diaryusz Sejmu Ordynaryjnego pod zawiązkiem konfederacji generalnej Obojga Narodów w podwojonym składzie, zgromadzonego w Warszawie 16 grudnia 1790 r., Warszawa 1791.
Maciejewska W., Źródła do dziejów medycyny w Polsce w aktach Rady Nieustającej (1775-1788), Warszawa 1956.
Opracowania:
Borkowska-Bagieńska E., Nieudana próba reformy służby zdrowia w Polsce w latach 1776-1778, „Archiwum Historii i Filozofii Medycyny” 1991, 54, nr 3-4, s. 177-181.
Charewiczowa Ł., Klęski zaraz w dawnym Lwowie, Lwów 1930.
Czaja A., Między tronem, buławą, a dworem petersburskim. Z dziejów Rady Nieustającej 1786-1789, Warszawa 1988.
Danowska E., Tadeusz Czacki 1765-1813. Na pograniczu epok i ziem, Kraków 2006.
Giedroyć F., Mór w Polsce w wiekach ubiegłych. Zarys historyczny, Warszawa 1899.
Giedroyć F., Ochrona od zarazy morowej w Polsce (profilaktyka moru) w wiekach ubiegłych, „Krytyka Lekarska” 1899, 3.
Gutt R.W., O medycynie w Polsce XVIII-wiecznej. Próba wprowadzenia, „Archiwum Historii Medycyny” 42, 1979, 42, nr 2.
Jaszczuk M., Dżuma w polskim piśmiennictwie w XVIII wieku, „Medycyna Nowożytna” 1994, 1, z. 2.
Karpiński A., W walce z niewidzialnym wrogiem. Epidemie chorób zakaźnych w Rzeczypospolitej w XV-XVIII wieku i ich następstwa demograficzne, społeczno-ekonomiczne i polityczne, Warszawa 2000.
Król-Mazur R., Miasto trzech nacji. Studia z dziejów Kamieńca Podolskiego w XVIII wieku, Kraków 2008.
Naphy W.G., Czarna śmierć, Warszawa 2004.
Sieńkowski E., Dżuma w Gdańsku w 1709 roku. Studium z dziejów epidemiologii, „Archiwum Historii Medycyny” 1970, 33, nr 3-4.
Pierwsze prace Tadeusza Czackiego S.N., t. 2, wyd. J.I. Kraszewski, „Athenaeum”, Wilno 1846.
Rybarski R., Skarbowość Polski w dobie rozbiorów, Kraków 1937.
Serczyk A.W., Lanckoroński Maciej h. Zadora, [w:] Polski słownik biograficzny, t. 16, Wrocław-Warszawa-Kraków-Gdańsk 1971, s. 445.
Srogosz T., Dżuma ujarzmiona? Walka z czarną śmiercią za Stanisława Augusta, Wrocław 1997.
Srogosz T., Problemy sanitarno-zdrowotne w działalności administracji Rzeczypospolitej w okresie stanisławowskim, Łódź 1993.
Srogosz T., Wojsko koronne w czasie epidemii dżumy w r. 1770, „Lekarz Wojskowy” 1991, 5, nr 9-10.
Srogosz T., Wykorzystanie zagrożenia dżumowego w przygotowaniach do wojny z Rosją w obronie Konstytucji 3 Maja, „Sobótka” 1996, nr 1-3, s. 243-247.
Starczynowska K., „Pomiędzy nadzieją a trwogą”. Życie codzienne w czasie ucieczek przed epidemiami w Rzeczypospolitej od połowy XVI do XVIII wieku, [w:] Wśród córek Eskulapa. Szkice z dziejów medycyny i higieny w Rzeczypospolitej w XVI-XVIII wieku, cz. 2, red. A. Karpiński, Warszawa 2015, s. 9-90.
Szewczuk J., Kronika klęsk elementarnych w Galicji w latach 1772-1848, Lwów 1939.
Ściborowski W., Krótki rys historyczny chorób zaraźliwych epidemicznych w Polsce do końca XVIII wieku, „Pamiętnik Towarzystwa Lekarskiego Warszawskiego”, 1861, seria III, t. 3, zb. og. T. XLV.
Ulewicz K., Początki kwarantanny w europejskiej żegludze, „Archiwum Historii Medycyny” 1985, 48, nr 1, s. 47-50.
Zembrzuski L., Mór w dawnej Polsce i sposoby jego zwalczania, „Lekarz Wojskowy” 1933, 21, nr 2.
