Jak kupiec Symonowicz trafił do polskiej komedii

Authors

  • Dorota Jarząbek-Wasyl Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

DOI:

https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.02

Keywords:

Symon Der Symonowicz, Franciszek Bohomolec, Johann Heine, Małżeństwo z kalendarza, Polish Armenians, Polish theater, Enlightenment comedy

Abstract

How Merchant Symonowicz Found his Way into Polish Comedy

On 4th March 1766, Franciszek Bohomolec’s Małżeństwo z kalendarza (“Marriage by the Calendar”) was performed in Warsaw on the newly opened national stage. The play features an episodic character of a Warsaw merchant who immediately after the premiere was recognised as a satire on Symon Der Symonowicz, the owner of breweries and manufacturer of wine goods. The account of the lampoon attack on Symonowicz, though accepted as a fact, can also be called into question. The author of the article examines both the origin of this circulating account (the reports of the Saxon agent Johann Heine) as well as the text of the drama and the theatrical context (the aesthetic principles of the National Theatre) to outline a more complex and ambiguous background of the anecdote about the first Armenian in Polish comedy.

Author Biography

Dorota Jarząbek-Wasyl, Uniwersytet Jagielloński w Krakowie

Doktor habilitowany, profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego; pracuje w Katedrze Teatru i Dramatu, zajmuje się historią teatru i twórczością dramatyczną XIX i XX wieku, w tym zwłaszcza procesem kreacji widowiska, obyczajem teatralnym, sztuką aktorską oraz opisem i edycją źródeł do historii teatru; należała do zespołów badawczych zajmujących się historią sceny lwowskiej (Teatry we Lwowie 1789-1945 oraz Biblioteka teatru lwowskiego); jest autorką książek: Słowo i głos. Problem rozmowy w dramacie w ujęciu teoretycznym i historycznym (2006), Za kulisami. Narodziny przedstawienia w teatrze polskim XIX wieku (2016) oraz Archiwum teatru XIX wieku. Ludzie, dokumenty, historie (razem z Barbarą Maresz, 2019).

References

Źródła:

Bohomolec F., Małżeństwo z kalendarza, Kraków 2002

[Heine J.], Teatr Narodowy 1765-1766. Raporty szpiega, przeł., red. M. Klimowicz, wstęp Z. Raszewski, Warszawa 1962

Wierzbicka K., Źródła do historii teatru warszawskiego od roku 1762 do roku 1833, 1, Czasy stanisławowskie, Wrocław 1951

Opracowania:

Album armorum Nobilium Regni Poloniae XV-XVIII saec. Herby nobilitacji i indygenatów XV-XVIII w., wstęp, oprac. i edycja B. Trelińska, Lublin 2001

Der Adel von Galizien, Lodomerien und der Bukowina. J. Siebmacher’s grosses und allgemeines Wappenbuch, 32, Nürnberg 1905

Jaroszewski T. S., The Book of Warsaw Palaces, Warszawa 1985

Jarząbek-Wasyl D., Wasyl F., O Ormiance, która nie chciała być żoną dla męża. Proces o unieważnienie małżeństwa w Mohylowie nad Dniestrem w końcu XVIII wieku, „Przegląd Wschodni”, 14, 2017, 3 (55), s. 567-619

Kaliszewski W., Kilka uwag o wierszach czasu ostatniego bezkrólewia, „Napis”, 1998, seria 4, s. 45-55

Klimowicz M., Początki teatru stanisławowskiego (1765-1773), Warszawa 1965

Kott J., [wstęp do:] F. Bohomolec, Komedie na teatrum, Warszawa 1960, 1

Król B., Budynek Operalni saskiej w Warszawie, „Pamiętnik Teatralny”, 1956, 4, s. 631-650

Meer van der J., The Casanova Duel in “Monitor” or Foreigners in the Literary Field of the Stanislavian Era, „Wiek Oświecenia”, 30, 2014, s. 137-150

Meer van der J., The Muchowski-Letter and the Introduction to “Małżeństwo z kalendarza”. On Literary Production and Criticism in the First Years of the Stanisław Age, „Zeitschrift für Slawistik”, 44, 1999, 1, s. 93-102, https://doi.org/10.1524/slaw.1999.44.1.93 DOI: https://doi.org/10.1524/slaw.1999.44.1.93

Mikulski T., „Kurdesz nad kurdeszami”. Zagadnienie tekstu i autorstwa, „Pamiętnik Literacki”, 50, 1959, 1, s. 1-49

Morawski P., Oświecenie. Przedstawienia, Warszawa 2017

Opas T., Z problemów awansu społecznego mieszczan w XVII i XVIII wieku. O przenikaniu do stanu szlacheckiego i duchownego, „Przegląd Historyczny”, 65, 1974, 3, s. 465-477

Ozimek S., Udział „Monitora” w kształtowaniu Teatru Narodowego (1765-1785), Wrocław 1957

Raszewski Z., Staroświecczyzna i postęp czasu. O teatrze polskim 1765-1865, Warszawa 1963

Ratajczakowa D., Komedia oświeconych 1752-1795, Warszawa 1993

Rostworowski E., Wiedeńskie sperandy Poniatowskich i pierwszy rozbiór Polski, „Sobótka. Śląski Kwartalnik Historyczny”, 38, 1983, 4, s. 527-536

Smoleński W., Mieszczaństwo warszawskie w końcu wieku XVIII, Warszawa 1917

Stopka K., Zięba A. A., Artwich A., Agopsowicz M., Ormiańska Warszawa, Warszawa 2012

Szymborski G., Wykorzystanie i kontrola wojska jako przedmiot gry politycznej i obrad sejmu konwokacyjnego w dobie bezkrólewia 1764 roku, „Acta Universitatis Lodziensis. Folia Historica”, 98, 2017, s. 55-69, https://doi.org/10.18778/0208-6050.98.05 DOI: https://doi.org/10.18778/0208-6050.98.05

Tryjarski E., Ormianie w Warszawie. Materiały do dziejów, Kraków 2001

Wasyl F., Ormianie w przedautonomicznej Galicji. Studium demograficzno-historyczne, Kraków 2015, Studia Galicyjskie, 4

Downloads

Published

2019-12-31

How to Cite

Jarząbek-Wasyl, D. (2019). Jak kupiec Symonowicz trafił do polskiej komedii. Lehahayer, 6, 71–89. https://doi.org/10.12797/LH.06.2019.06.02

Issue

Vol. 6 (2019)

Section

Articles

License

Creative Commons License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.