Szwajcarska geneza antropologii i etnologii Jana Czekanowskiego (1882-1965) i Stanisława Poniatowskiego (1884-1945)
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.20.2023.82.14Keywords:
University of Zurich, anthropology, ethnology, Jan Czekanowski, Stanisław PoniatowskiAbstract
SWISS GENESIS OF ANTHROPOLOGY AND ETHNOLOGY BY JAN CZEKANOWSKI (1882-1965) AND STANISŁAW PONIATOWSKI (1884-1945)
The history of Polish science still has many gaps. This is the case of Jan Czekanowski and Stanisław Poniatowski. They both studied physical anthropology at the University of Zurich. This article explains the reason for their ethnographic and ethnological research, which they successfully conducted in these disciplines. In addition, the questions of how they got to Switzerland and what prompted the choice of the field of study are answered. The political context of both scholars going to study in Switzerland is taken into account. For the first time in Polish literature on the subject, a complete list of scholars and courses that they studied at the University of Zurich is provided. The list is reconstructed on the basis of sources located in archives and libraries in Zurich.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Dokumenty archiwalne
Google Scholar
Archiwum Akt Nowych
Google Scholar
Ministerstwo Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, sygn. 5112
Google Scholar
Staatsarchiv des Kantons Zürich, sygn. Ablieferung 2008/64, UU 24a 5, UU 24.10, UU 24.19, UU 25 38, UU 25 42, UU 25 44, U110.6.959, U110.6.1264 Handschriftensammlung Zentralbibliothek Zürich, sygn. Ms Z X 156
Google Scholar
Opracowania
Google Scholar
Bar J., Afrykanistyczne badania Jana Czekanowskiego w stulecie wyprawy, Kraków 2007.
Google Scholar
Bednarz P., Dylematy neutralnych. Szwajcarska opinia publiczna wobec kwestii polskiej 1914-1918, Lublin 2012.
Google Scholar
Białokur M., Gabriel Narutowicz. Biografia, Opole 2016.
Google Scholar
Bielecki T., Krupiński T., Strzałko J., Historia antropologii w Polsce, „Przegląd Antropologiczny” 1987 [1989], t. 53, z. 1-2.
DOI: https://doi.org/10.18778/1898-6773.53.1-2.01
Google Scholar
Buchmann A., Młodzież z ziem polskich na Uniwersytecie Zuryskim w latach 1833-1906. Referat wygłoszony na XXI sesji Stałej Konferencji MABPZ, Rzym 1999 r., [online] https://www.mabpz.org/publikacje-b/mlodziez-z-ziem-polskich-na-uniwersytecie-zuryskim-w-latach1833-1906-anna-buchmann.
Google Scholar
Czekanowski J, Człowiek w czasie i przestrzeni, wyd. 3, Warszawa 1967.
Google Scholar
Czekanowski J., Dziennik podróży afrykańskiej, Warszawa 2014.
Google Scholar
Czekanowski J., Feudalne państwa pasterskie afrykańskiego Międzyjezierza, „Przegląd Socjologiczny” 1961, t. 15.
Google Scholar
Czekanowski J., Struktura rasowa Śląska w świetle badań polskich i niemieckich, „Polski Śląsk. Odczyty i Rozprawy” t. 25, Katowice 1936.
Google Scholar
Czekanowski J., Untersuchungen über das Verhältnis der Kopfmasse zu den Schädelmassen, Brauschweig 1907.
DOI: https://doi.org/10.2307/2331568
Google Scholar
Czekanowski J., W głąb lasów Aruwimi. Dziennik wyprawy do Afryki, Wrocław 1958.
Google Scholar
Derks A., Die Ethnologie Zürich, [w:] Gewundene Wege einer undisziplinierten Disziplin.
Google Scholar
Jahre Ethnologie in Zürich, red. A. Derks, A. Isler, W. de Jong, H. Käufeler, Zürich 2021.
Google Scholar
Dziemidok B., Tatarkiewicz Władysław, [w:] Powszechna encyklopedia filozofii, t. 2, Lublin 2021.
Google Scholar
Florkowska-Frančić H., Polska diaspora w Szwajcarii, [w:] Polska diaspora, red. A. Walaszek, Kraków 2001.
Google Scholar
Gładkowski K., Etnologia. Koncepcja teoretyczno-metodologiczna Stanisława Poniatowskiego 1884-1945, Olsztyn 2001.
Google Scholar
Gładkowski K., Stanisław Poniatowski (1884-1945), [w:] Etnografowie i ludoznawcy polscy. Sylwetki, szkice biograficzne, t. 2, red. E. Fryś-Pietraszkowa, A. Spiss, Wrocław–Kraków 2007.
Google Scholar
Hugentobler-Schwager H., Der Anthropologe Rudolf Martin (1864-1925), Zürich 1990.
Google Scholar
Jaskulski P., Sołtysiak A., Diagram Czekanowskiego: pomysł, historia, zastosowania, „Prace Naukowe Akademii Ekonomicznej we Wrocławiu. Taksonomia” 2004, t. 11, nr 1022 („Klasyfikacja i analiza danych – teoria i zastosowania”).
Google Scholar
Karrer P., Alfred Werner 1866-1919. In memoriam, „Separatum Helvetica Chimica Acta” 1966, vol. 49.
DOI: https://doi.org/10.1002/hlca.19670500902
Google Scholar
Kośmiński E., Rozwój badań etologicznych w ujęciu idealizacyjnej koncepcji nauki, [w:] Teoria i empiria w polskiej szkole antropologicznej. W 100-lecie urodzin Jana Czekanowskiego, red. J. Piontek, A. Malinowski, Poznań 1985.
Google Scholar
Krzyśko M., Jan Czekanowski (1882-1965), [w:] Statystycy polscy. Biogramy, red. M. Krzyśko i in., Warszawa 2018.
Google Scholar
Lang A., Experimentelle Vererbungslehre in der Zoologie seit 1900, Jena 1914.
Google Scholar
Lewandowski J., Polacy w Szwajcarii, Lublin 1981.
Google Scholar
MacMillan M., Paryż 1919. Sześć miesięcy, które zmieniły świat. Konferencja pokojowa w Paryżu w 1919 roku i próba zakończenia wojny, przeł. M. Młynarz, Oświęcim 2018.
Google Scholar
Martin R., Über einige neuere Instrumente und Hilfsmittel für den anthropologischen Unterricht, „Correspondenz-Blatt der Deutschen anthropologischen Gesellschaft” 1903, Bd. 34, Nr. 11.
Google Scholar
Martin R., Die Inlandstämme der Malayischen Halbinsel. Wissenschaftliche Ergebnisse einer Reise durch die Vereinigten Malayischen Staaten, Jena 1905.
Google Scholar
Martin R., Lehrbuch der Anthropologie in Systematischer Darstellung. Mit besonderer Berücksichtigung der anthropologischen Methoden; für studierende Ärzte und Forschungsreisende, Jena 1914.
Google Scholar
Musielak M., Profesor Adam Wrzosek (1875-1965) – historyk i filozof medycyny. Zarys biografii intelektualnej, Poznań 2022.
Google Scholar
Münzer V., Das Völkerkundemuseum der Universität Zürich 1889-1989, „Geographica Helvetica” 1989, Nr. 3.
Google Scholar
Münzer V., Gerber P.R., Jud P., 100 Jahre Völkerkundemuseum 1889-1989. 100 Jahre Geographisch-Ethnographische Gesellschaft Zürich, Völkerkundemuseum der Universität Zürich, Zürich 1989.
DOI: https://doi.org/10.5194/gh-44-152-1989
Google Scholar
Nasza walka o szkołę polską 1901-1917, red. B. Nawroczyński, t. 2, Warszawa 1934.
Google Scholar
Piontek J., Mucha E., Koncepcje rasy w antropologii a współczesne problemy badań etnogenetycznych, [w:] Teoria i empiria w polskiej szkole antropologicznej. W 100-lecie urodzin Jana Czekanowskiego, red. J. Piontek, A. Malinowski, Poznań 1985.
Google Scholar
Podgórski P., Zjednoczenie studentów Politechniki Warszawskiej 1898-1909, [w:] Wspomnienia
Google Scholar
byłych studentów Politechniki Warszawskiej z pierwszych lat jej istnienia (1898-1905), Warszawa 1933.
Google Scholar
Poniatowski S., O wpływie błędów obserwacyjnych na wskaźniki antropologiczne, Warszawa 1912.
Google Scholar
Poniatowski S., Über den Einfluss der Beobachtungsfehler auf die anthropologischen Indices, Braunschweig 1911.
Google Scholar
Poniatowski S., Zadanie i przedmiot etnologii, „Archiwum Nauk Antropologicznych Towarzystwa Naukowego Warszawskiego” 1922, t. 2, nr 2.
Google Scholar
Romer E., Pamiętnik paryski (1918-1919), oprac. A. Garlicki, R. Świętek, Wrocław 1989.
Google Scholar
Roszkowski S., Z życia młodzieży Politechniki Warszawskiej w latach 1898-1905, [w:] Wspomnienia byłych studentów Politechniki Warszawskiej z pierwszych lat jej istnienia (1898-1905), Warszawa 1933.
Google Scholar
Schmutz H.-K., Die Gründung des Zürcher Lehrstuhles für Anthropologie, „Gesnerus. Swiss Journal of the History of Medicine and Sciences” 1983, Bd. 40, Nr. 1-2.
DOI: https://doi.org/10.1163/22977953-0400102019
Google Scholar
Srogosz T., Delegaci i eksperci polskiej delegacji na konferencję pokojową w Paryżu (1919-1920), „Istorychnyi arkhiv. Naukovi studiyi” 2019, t. 20.
Google Scholar
Stoll O., Die Entwicklung der Völkerkunde von ihren Anfängen bis in die Neuzeit, Zürich 1918.
Google Scholar
Stoll O., Die Ethnologie der Indianerstämme von Guatemala, Leiden 1889.
Google Scholar
Stoll O., Zur Ethnographie der Republik Guatemala, Zürich 1884.
Google Scholar
Strohl J., Otto Stoll (1849-1922). Mitglied der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich seit 1875, „Vierteljahrsschrift der Naturforschenden Gesellschaft in Zürich” 1924, Jhrg. 69.
Google Scholar
Szafraniec B., Franciszek Bujak (1875-1953). Życie, działalność naukowo-dydaktyczna i społeczna, Toruń 2009.
Google Scholar
Tatarkiewicz Ladislaus, Universität Zürich, [online] https://www.matrikel.uzh.ch/active/static/21806.htm.
Google Scholar
Universität Zürich: Vorlesungsverzeichnisse SS 1833 – FS 2014, UZH Archiv, [online] https://mobile.cmistar.ch/webclients-r22/uzh/#/content/fa8e17cf04d54ba4ba8634a73d9b7ec5.
Google Scholar
Verzeichniss der Vorlesungen an der Hochschule Zürich im Sommersemester1902. Anfang am 15.
Google Scholar
April, Schluss am 2. August 1907. Zürich Gedruckt bei Zürcher und Furrer 1902.
Google Scholar
Wężowicz-Ziółkowska D., Koncepcja rasy we lwowskiej szkole typologicznej, „Przegląd Humanistyczny” 2018, R. LXII, nr 3.
DOI: https://doi.org/10.5604/01.3001.0012.7666
Google Scholar
Wojeński T., Słowo wstępne, [w:] Walka o szkołę polską. W 25-lecie strajku szkolnego, red. S. Drzewiecki, Z. Nowicki, T. Wojeński, Warszawa 1930.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.
