Prozodia, semantyka, styl – o hierarchii poziomów ekwiwalencji w tłumaczeniu piosenki kabaretowej (studium przypadku: polskojęzyczne warianty Money… Freda Ebba)
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.16.2021.32.11Słowa kluczowe:
przekład piosenki, poziomy ekwiwalencji przekładu, warianty przekładu, przekład komunikatu multimodalnego, Wojciech Młynarski jako tłumaczAbstrakt
Prosody, Semantics and Style. On the Hierarchy of Levels of Equivalence in the Translation of Cabaret Songs (Case Study: Polish Versions of Fred Ebb's Money…)
The article is a case study and contains a comparative analysis of four variants of the Polish translation of Fred Ebb and John Kander’s song Money… from the musical “Cabaret”. The author of the translation is Wojciech Młynarski, one of the most respected Polish songwriters of the second half of the twentieth century. In the study, an assumption is made that Młynarski, who repeatedly changed versions of his translation, sought to create the most faithful rendition of the songs from the musical for the needs of the Polish stage. His efforts can be observed at four levels of text organization. The translator aimed mainly for sound equivalence, i.e. conformity with the original song in terms of rhythm (word stress), rhyme (consonance) and voice instrumentation and, to a lesser extent, sound imitation. He also cared about pragmatic equivalence by rendering into Polish the original intentions, with particular emphasis on the modes of indirect communication, such as irony and satire. However, other aspects of equivalence remained in the background. Not everywhere the translator managed to keep the cognitive equivalence, i.e. convergence of imagery, by translating scenes and scenarios that were part of cultural knowledge into parallel ones and, more broadly, by trying to evoke similar images in the mind of the reader and listener. His efforts to achieve the effect of broadly understood stylistic equivalence were also noteworthy; only to a small extent they consisted in giving the right stylistic coloring to the individual lexical items which had their English equivalents, and they mainly boiled down to translating stylistic games that did not necessarily cover the same fragments of the song, though were usually based on the same mechanism (a clash between low and high style, absurdity). The analysis shows that the translator adopted tabular rather than linear approach to the original.
Pobrania
Bibliografia
Źródła
Masteroff J., Ebb F., 1998, Cabaret, [on-line:] http://www.floridarep.org/wp-content/uploads/2017/08/08-Cabaret-Script.pdf.
Masteroff J., Ebb F., 2010, Cabaret, przeł. K. Piotrowski (libretto), W. Młynarski (piosenki), komputeropis, archiwum prywatne E. Pietrowiak.
Money: W. Młynarski, Money, Money, maszynopis tłumaczenia, archiwum Wojciecha Młynarskiego, Muzeum Literatury w Warszawie.
Literatura
Bańko M., 2008, Współczesny polski onomatopeikon. Ikoniczność w języku, Warszawa.
Barańczak A., 1983, Słowo w piosence. Poetyka współczesnej piosenki estradowej, „Rozprawy Literackie”, t. 41, Wrocław.
Barczewska-Skarboń M., 2005, Koty Eliota śpiewane po polsku, [w:] P. Fast (red.), Kultura popularna a przekład, „Studia o Przekładzie”, nr 18, Katowice, s. 175–185.
Bergson H., 1902, Śmiech. Studyum o komizmie, Lwów, [on-line:] https://upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/9/96/Smiech-studyum_o_komizmie.pdf.
Bryll A., 2005, Cohen mówiony i śpiewany, czyli o przekładzie poetyckim i melicznym tekstów piosenek, [w:] P. Fast (red.), Kultura popularna a przekład, „Studia o Przekładzie”, nr 18, Katowice, s. 159–173.
Buttler D., 1968/2001, Polski dowcip językowy, wyd. 3 z uzup., „Klasyka Językoznawstwa Polskiego”, Warszawa.
CCED: J. Sinclair (red.), Collins COBUILD English Dictionary, London 1995.
Danielewiczowa M., 2015, Wstęp, [w:] M. Danielewiczowa i in. (red.), Sens i brzmienie, „Prace Językoznawcze Instytutu Filologii Polskiej UKSW”, t. 7, Warszawa, s. 7–12.
EJO: K. Polański (red.), Encyklopedia językoznawstwa ogólnego, wyd. 2 popr. i uzup., Wrocław – Warszawa – Kraków 1999.
Hejwowski K., 2004, Kognitywno-komunikacyjna teoria przekładu, „Przekład, Mity i Rzeczywistość”, Warszawa.
ISJP: M. Bańko (red.), Inny słownik języka polskiego PWN, t. I–II, Warszawa 2000.
Lewicki R., 2017, Zagadnienia lingwistyki przekładu, Lublin.
LID: The Idioms. Largest Idioms Dictionary, [on-line:] https://www.theidioms.com/take-it-on-the-chin/.
Maliszewski J., 2005, „Nic dwa razy się nie zdarza” – strategia poetyckiego i melicznego przekładu wiersza Wisławy Szymborskiej na język angielski i niemiecki, [w:] P. Fast (red.), Kultura popularna a przekład, „Studia o Przekładzie”, nr 18, Katowice, s. 141–157.
Mandler J.M., 2004, Opowiadania, skrypty i sceny. Aspekty teorii schematów, „Pragmatyka i Semantyka Mowy”, t. 1, Kraków.
Mayenowa M.R., 1979, Poetyka teoretyczna. Zagadnienia języka, wyd. 2 uzup. i popr., „Vademecum Polonisty”, Wrocław.
Młynarski W., 1983, *** (List do red. Bogusława Wróblewskiego), „Akcent” 14, nr 4, s. 39–43.
NKPP: J. Krzyżanowski (red.), Nowa księga przysłów i wyrażeń przysłowiowych polskich, t. 1–4, Warszawa 1969–1978.
ODP: J. Simpson, J. Speake (red.), The Oxford Dictionary of Proverbs, [on-line:] https://www.oxfordreference.com/view/10.1093/acref/9780199539536.001.0001/acref-9780199539536.
Pisarkowa K., 1998, Pragmatyka przekładu. Przypadki poetyckie, „Prace Instytutu Języka Polskiego”, nr 106, Kraków.
Pszczołowska L., 1977, Wiersz: podstawowe kategorie opisu, cz. 2: Eufonia, z. 2: Instrumentacja dźwiękowa, „Poetyka: Zarys Encyklopedyczny”, dział 3: „Wersyfikacja”, t. 2, Wrocław.
Sierosławska E., 2008, Fraza muzyczna a fraza tekstowa. Prozodia w przekładzie arii operowych, „Prace Monograficzne – Akademia Pedagogiczna im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie”, nr 486, Kraków.
SJPD: W. Doroszewski (red.), Słownik języka polskiego, t. I–XI, Warszawa 1958–1969.
SJP PWN: Słownik języka polskiego PWN, [on-line:] https://sjp.pwn.pl.
Tabakowska E., 2001, Językoznawstwo kognitywne a poetyka przekładu, „Językoznawstwo Kognitywne”, nr 4, Kraków.
Zagórski J., 1975, Tłumaczenie tekstów do muzyki, [w:] S. Pollak (red.), Przekład artystyczny. O sztuce tłumaczenia, księga druga. Praca zbiorowa, Wrocław, s. 353–366.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.