Pomiędzy filozofią a nauką – rozważania o francuskich korzeniach wiedzy o polityce na Akademii Krakowskiej w dobie reform kołłątajowskich
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.17.2020.64.10Keywords:
Physiocracy, Antoni Popławski, Jagiellonian University, CracowAbstract
Between Philosophy and Science – Reflections on the French Roots of Political Science at the Cracovian University in the Era of Kołłątaj’s Reforms
This paper aims to present the history of the political sciences at the Academy of Cracow during its reorganisation by Hugo Kołłataj in the 18th century. Kołłątaj and other patriots – professors and representatives of the law faculty, precursors of French physiocratic political doctrine in Poland – established „The Chair of the Law of Nature, Economical and Political Law and Law of Nations”. It was the institutional and theoretical base for all political sciences at that time. The plan of developing this particular branch of science was put into practice by Antoni Popławski – great philosopher, reformer and the author of the first book on physiocracy in Poland inspired by dr. Quesnay’s doctrine. The article also presents the origin of the 20th century’s modern political sciences rooted in the knowledge of the 18th Central Crown School – at present known as the Jagiellonian University.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Źródła:
Google Scholar
Rękopisy
Google Scholar
Archiwum UJ, rkps BJ 5171/31, rkps BJ 4, rkps 8.
Google Scholar
Starodruki BJ
Google Scholar
Posiedzenia na popisy publiczne Kandydatów Stanu Akademickiego i Zgromadzeń Szkolnych Duchownych z nauk moralnych i fizycznych na lata 1790/91 (1791/92, 1792/93), Kraków 1791 (1792, 1793).
Google Scholar
Porządek materyy z nauk moralnych i fizycznych na popisy publiczne dla Kandydatów Stanu Akademickiego przy Szkole Główney Koronney czteroletnią instrukcyą biorących pod dozorem Departamentu Reyencyi Kandydatów, Kraków 1787/1788.
Google Scholar
Zadania z nauk matematycznych, fizycznych, prawa, wymowy łacińskiey i polskiey na które w dni wyrażone odpisywać powinni Kandydaci Stanu Akademickiego i zakonnicy, których zgromadzeniu są powierzone szkołe publiczne… od Szkoły Głównej podane na Rok Szkolny zaczynający się 1 października 1786, a kończący się w lipcu 1787, Kraków 1786.
Google Scholar
Programy wykładów Katedry Prawa Natury, Ekonomicznego, Politycznego i Narodów
Google Scholar
Praelectiones Academicae Collegii Moralis quae in Principe Regni Schola sub auspicatissimo Regimine Illusstrissimi Domini de Felicis de Przybysławice Oraczewski …Generalis Rectoris a prima Octobris Anni 1788 ad diem ultimam Junii 1789 publicae tradetur. [Lekcje akademickie Kolegium Moralnego, które w Szkole Głównej Koronnej pod szczęśliwym rządem Jaśnie Wielmożnego Pana Feliksa z Przybysławic Oraczewskiego… Jeneralnego Rektora. Od 1 października do ostatniego czerwca 1789 publicznie dawać będą].
Google Scholar
Praelectiones academicae quae in Principe Regni Schola a I-ma Octobris anni 1786 (1787, 1788) ad diem ultimam Junii 1787 (1788, 1789) publicae tradetur. [Lekcje akademickie, które w szkole Głównej Koronnej od 1 października roku 1786 (1787, 1788) aż do dnia ostatniego czerwca 1787 (1788, 1789) publicznie dawane będą].
Google Scholar
Prospectus praelectionum accademicum quae in Principe Regni Schola Universitate Studiorum Cracoviensi a primis diebus Octobris MDCCXCI ad ultimos Iunii MDCCXCII publice tradentur.
Google Scholar
Bibliografia Staropolska Estreicherów
Google Scholar
Tomy: XII, XVII, XVII, XXIII, XXV.
Google Scholar
Literatura:
Google Scholar
Barycz H., Zagadnienia uniwersyteckie w epoce Oświecenia, [w:] Pamiętnik VII Powszechnego Zjazdu Historyków Polskich we Wrocławiu, 19-22 września 1948, t. 2, z. 1, Warszawa 1948.
Google Scholar
Blaszke M., Antoniego Popławskiego program reform politycznych, „Rocznik Historii Filozofii Polskiej” 2011/2012, r. IV/V.
Google Scholar
Blaszke M., Fizjokratyczna teoria własności w nie wydanym rękopisie Antoniego Popławskiego: Nauka o prawie przyrodzonym krótko i jaśnie zebrana dla uczących się Polityki in Collegio Nobillium Schol. Piar. w Warszawie w 1771 r., Warszawa 1985, Archiwum Historii Filozofii i Myśli Społecznej, t. 31.
Google Scholar
Blaszke M., Obraz i naprawa Rzeczypospolitej w myśli społeczno-politycznej fizjokratyzmu Baudeau i Le Mercier de la Rivière, Warszawa 2000.
Google Scholar
Borucka-Arctowa M., Prawo natury jako ideologia antyfeudalna, Warszawa 1957.
Google Scholar
Borowiec P., Krauz-Mozer B., Ścigaj P., Kim jesteś politologu? Historia i stan dyscypliny w Polsce, t. 1, Kraków 2011.
Google Scholar
Buczek K., Hugo Kołłątaj i edukacja, Warszawa 2007, https://doi.org/10.31338/uw.9788323526704.
DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323526704
Google Scholar
Chamcówna M., Uniwersytet Jagielloński w dobie Komisji Edukacji Narodowej. Szkoła Główna Koronna w okresie wizyty i rektoratu Kołłątaja 1777-1786, Warszawa 1957, Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. 2.
Google Scholar
Chamcówna M., Mrozowska K., Dzieje Uniwersytetu Jagiellońskiego w latach 1765-1850, t. 2, Kraków 1965, Wydawnictwa Jubileuszowe – Uniwersytet Jagielloński, t. 21.
Google Scholar
Chmaj M., Tradycje nauki o polityce w Polsce, [w:] Politologia w szkolnictwie wyższym w Polsce, red. E. Olszewski, Lublin 1997.
Google Scholar
Dutkowa R., Uniwersytet Jagielloński w czasach Księstwa Warszawskiego. Szkoła Główna Krakowska w latach 1809-1814, Wrocław 1965, Monografie z Dziejów Nauki i Techniki, t. 29.
Google Scholar
Dzieje Uniwersytetu Warszawskiego 1807-1915, red. S. Kieniewicz, Warszawa 1981, Polska XIX i XX Wieku.
Google Scholar
Encyklopedia historii gospodarczej Polski do 1945 roku. A-N, red. A. Mączak, Warszawa 1981.
Google Scholar
Finkel L., Starzyński S., Historya Uniwersytetu Lwowskiego, Lwów 1894.
Google Scholar
Garycki B., Początki nauki moralnej zamykającej prawo natury polityczne, publiczne prawo narodów w układzie ekonomii politycznej, podług tabeli wynalezionej przez Xsiążęcia Bdeńskiego, a przez P. du Point jego radcę nadwornego wykonanej w 1773 roku, a przez księdza Bonifacego Garyckiego Profesora wysłużonego w Akademii Krakowskiej, „Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim połączonego” 1822, r. VII.
Google Scholar
Grzybowski K., Historia doktryn politycznych i prawnych. Od państwa niewolniczego do rewolucji burżuazyjnych, Warszawa 1967.
Google Scholar
Hajdukiewicz L., Geneza i początki Polskiej Szkoły Nauk Politycznych w Krakowie, [w:] Studia z dziejów oświaty i kultury umysłowej w Polsce XVIII-XX w. Księga ofiarowana Janowi Hulewiczowi, red. R. Dutkowa, J. Dybiec, L. Hajdukiewicz, Wrocław 1977.
Google Scholar
Indan-Pykno M., Fizjokratyzm oczyma polskich przedstawicieli myśli polityczno-prawnej, „Annales Universitatis Marie Curie-Skłodowska. Sectio G. Ius” 2011, t. 58, nr 2.
Google Scholar
Leśnodorski B., Opałek K., Nauka polskiego Oświecenia w walce o postęp, Kraków 1951.
Google Scholar
Lityńska A., Idee fizjokratyczne w twórczości profesorów Uniwersytetu Jagiellońskiego, [w:] Fizjokratyzm wczoraj i dziś. Ekonomia, filozofia, polityka, red. J. Rosicka, Kraków 1996.
Google Scholar
Mojsiewicz C., Rozmowy o polskiej politologii, Toruń 2005.
Google Scholar
Olszewski E., Puka A., Studia politologiczne w Polsce, „Polityka i Społeczeństwo” 2004, nr 1.
Google Scholar
Opałek K., Główne prądy krakowskiej filozofii prawa (prawo natury – normatywizm – psychologizm); U schyłku prawa natury. Feliks Słotwiński (1788-1863), [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. M. Patkaniowski, Kraków 1964, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze, z. 18.
Google Scholar
Opałek K., Myśl Oświecenia w Krakowie, Kraków 1955.
Google Scholar
Opałek K., Porządek fizyczno-moralny Hugona Kołłątaja, „Myśl Filozoficzna” 1954, nr 3.
Google Scholar
Opałek K., U schyłku prawa natury. Feliks Słotwiński (1788-1863), [w:] Studia z dziejów Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego, red. M. Patkaniowski, Kraków 1964, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze, z. 18.
Google Scholar
Opałek K., Zagadnienia teorii prawa i teorii polityki, Warszawa 1986.
Google Scholar
Patkaniowski M., Dzieje Wydziału Prawa Uniwersytetu Jagiellońskiego. Od reformy kołłątajowskiej do końca XIX stulecia, Kraków 1964, Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Jagiellońskiego. Prace Prawnicze, z. 13.
Google Scholar
Politologia w szkolnictwie wyższym w Polsce, red. E. Olszewski, Lublin 1997.
Google Scholar
Popławski A., Pisma pedagogiczne, wstęp i objaśn. S. Tync, Wrocław 1957, Biblioteka Klasyków Pedagogiki. Pisarze Polscy.
Google Scholar
Popławski A., Zbiór niektórych materii politycznych, Warszawa 1774.
Google Scholar
Protokóły posiedzeń Komisyi Edukacyi Narodowej 1778-1780, wyd. T. Wierzbowski, Warszawa 1913, Komisja Edukacji Narodowej i Jej Szkoły w Koronie 1773-1794, z. 38.
Google Scholar
Rostworowski M., Wolna Szkoła Nauk Politycznych w Paryżu, Kraków 1892.
Google Scholar
Sołtykowicz J., Dalszy ciąg rozprawy o przyczynach uwłaczania naukom, a w szczególności o cechach znamionujących prawdziwego uczonego i wadach ogólnych ludzi uczonych. Czytana na posiedzeniu publicznym przez Józefa Sołtykowicza, „Rocznik Towarzystwa Naukowego z Uniwersytetem Krakowskim połączonego” 1823, r. VIII.
Google Scholar
Włodarski B., Jeden cel – dwie drogi. O recepcji wzorców francuskich na przykładzie krakowskiej i warszawskiej szkoły nauk politycznych od czasów zaborów do 1939 r., „Politeja” 2015, Vol. 12, nr 36, https://doi.org/10.12797/Politeja.12.2015.36.17.
DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.12.2015.36.17
Google Scholar
Włodarski B., Szkoła Nauk Politycznych Uniwersytetu Jagiellońskiego 1920-1949, Kraków 2015, Societas – Księgarnia Akademicka, 76.
DOI: https://doi.org/10.12797/9788376384429
Google Scholar
Włodarski B., W poszukiwaniu wzorca nauki o polityce – rzecz o lwowskiej Szkole Nauk Politycznych 1902-1906, [w:] W poszukiwaniu prawdy. Rozważania o prawie, historii i sprawiedliwości, red. K. Banasiak [i in.], Kraków 2018.
Google Scholar
Zięba A., Miejsce i rola Profesora Michała Rostworowskiego w rozwoju nauk politycznych na Uniwersytecie Jagiellońskim w Krakowie, „Politeja” 2012, Vol. 1, nr 19.
Google Scholar
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License
This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.