Funkcje stabilizacyjne konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 1993 r. w procesie normalizacji stosunków państwo‑Kościół
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.11.2014.29.15Keywords:
Concordat of 1993, Church–state relations, Polish-Vatican relations, The Holy See, Canon law, John Paul II, PolandAbstract
The stabilizing functions of the Concordat between the Holy See and Poland of 1993 in the process of the normalization of the relations between the Church and the state
The article contains an analysis of the Polish Concordat of 1993, ratified during the stage of transition from communist totalitarianism to liberal democracy. The key elements of these transformations include the change of the system of relations between the Church and the state which consisted in the transition from an atheistic regime – based on the principle of “hostile separation” – to a democratic secular state – based on the principle of “friendly separation” – referred to as “coordinated separation” due to the application of the instrument known as the concordat. In a speech held in the Vatican on 25 March 1998, Pope John Paul II claimed: “[…] The Concordat is a challenge to everyone to whom the future of Poland is dear and to those who feel a responsibility toward Her fate. It is a great opportunity and a great task for the present and future generations”. The Author employed the phrase “the stabilizing functions of the concordat” to refer to these “opportunities and tasks”. In order to explicate his line of thought he described the following: the concept of the concordat and its function, the position of the concordat in the hierarchy of the sources of law, the extent of issues regulated by this document and the bases of its effectiveness in the Polish system of law. Due to the extent of issues regulated by the Polish Concordat, it is a holistic concordat. The objects of its regulation include: the fundamental principles of the relations between the Church and the state, the confirmation of diplomatic relations, guarantees of respecting religious freedom on institutional and individual levels in public life (Art. 3-27).
The norms inscribed into the Concordat of 1993 are mostly a confirmation of the norms which functioned at the moment when the document was ratified. Due to the ratification of the Concordat the Polish legislator cannot introduce such norms to the system of the law of the country which would be contradictory to the norms inscribed into the Concordat without an agreement with the Holy See or the Polish Bishops’ Conference, the latter acting on the basis of a mandate of the Holy See. An important factor of the stabilizing function of the Concordat is the method of drawing up legal regulations. This has to do with clauses which refer to other normative acts belonging to the system of Polish law, to the system of canon law, or to future bilateral agreements, contracted on the central level (between the Holy See and the supreme organs of the authorities of the State), or on the local level (between the Polish Bishops’ Conference and the representatives of the Government of the Republic of Poland).
This Concordat contributed to the increase of the level of stabilization of direct relations between the Catholic Church and the State in Poland. The document also played indirectly the role of promoting other religious associations. According to the principle of equality of Churches and other religious associations (Art. 25, Par. 1 of the Constitution of the Republic of Poland), there occurred an extension of guarantees inscribed into the Concordat which had to do with other religious associations. This extension was brought about thanks to the employment of auxiliary concordat agreements consisting of individual acts promulgated on the basis of agreements that were negotiated by the government with the representatives of these associations.
Downloads
PlumX Metrics of this article
References
Acta Apostolicae Sedis 83 (1991).
Google Scholar
Adamczewski W., Kompetencje „Komisji Konkordatowej” w Polsce, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
Google Scholar
Barberini G., Le Saint‑Siège. Sujet souverain de droit international, Paris 2003, Droit Canonique. Droit International de la Liberté Religieuse et de Religion.
Google Scholar
Bertone T., Analiza i ocena umów między Kościołem a wspólnotami politycznymi zawartych po Soborze Watykańskim II, „Kościół i Prawo” 1985, t. 4.
Google Scholar
Borecki P., Geneza modelu stosunków państwo–Kościół w Konstytucji RP, Warszawa 2008.
Google Scholar
Cardinale H. E., The Holy See and International Order, Gerrards Cross 1976.
Google Scholar
Decyzja nr 326/MON Ministra Obrony Narodowej z dnia 28 sierpnia 2006 r. w sprawie organizacyjnego usytuowania Ordynariatu Polowego w resorcie obrony narodowej oraz współpracy organów wojskowych z Ordynariatem Polowym, Dz. U. MON 2006, nr 16, poz. 202.
Google Scholar
Ferlito S., L’attività internazionale della Santa Sede, Milano 1988, Università di Catania. Pubblicazioni della Facoltà di Giurisprudenza, 116.
Google Scholar
Góralski W., Konkordat polski 1993. Od podpisania do ratyfikacji, Warszawa 1998.
Google Scholar
Góralski W., Pieńdyk A., Zasada niezależności i autonomii państwa i Kościoła w konkordacie polskim z 1993 roku, Warszawa 2000.
Google Scholar
Jan Paweł II, Przemówienie wygłoszone w Watykanie podczas audiencji po ceremonii wymiany dokumentów ratyfikacyjnych konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, [w:] J. Kowalczyk, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
Google Scholar
Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, podpisany w Warszawie dnia 28 lipca 1993 r., Dz. U. 1998, nr 51, poz. 318.
Google Scholar
Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Dz. U. 1997, nr 78, poz. 483.
Google Scholar
Kowalczyk J., Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma podmiotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
Google Scholar
Krukowski J., Konkordat polski. Znaczenie i realizacja, Lublin 1999.
Google Scholar
Krukowski J., Kościelne prawo publiczne. Prawo konkordatowe, Lublin 2013, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 48.
Google Scholar
Krukowski J., Podstawowe zagadnienia prawa konkordatowego, „Studia Prawnicze” (Instytut Nauk Prawnych PAN) 1995, z. 1‑4.
Google Scholar
Krukowski J., Porozumienia pomiędzy przedstawicielami Rządu i Episkopatu Polski z 1950 i 1956 r. Znaczenie i realizacja, [w:] Prawo i polityka wyznaniowa w Polsce Ludowej. Materiały II Ogólnopolskiego Sympozjum Prawa Wyznaniowego (Kazimierz Dolny, 26‑28 października 2004), red. A. Mezglerowski, P. Stanisz, M. Ordon, Lublin 2005.
Google Scholar
Krukowski J., Uprawnienia nadzwyczajne Stefana Wyszyńskiego, Prymasa Polski, wobec zagrożeń ze strony reżimu komunistycznego, „Studia Prymasowskie” 2011, t. 5.
Google Scholar
Krukowski J., Wstęp do nauki o państwie i prawie, Lublin 2004, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 24.
Google Scholar
Leszczyński P. A., Regulacja stosunków między państwem a nierzymskokatolickimi Kościołami i innymi związkami wyznaniowymi określona w art. 25 ust. 5 Konstytucji RP, Gorzów Wielkopolski 2012.
Google Scholar
Martín de Agar J. T., Raccolta di Concordati, 1950‑1999, Città del Vaticano 2000.
Google Scholar
Minnerath R., L’Église et les États concordataires (1846‑1981).
Google Scholar
La souveraneité spirituelle, Paris 1983, Theses Cerf.
Google Scholar
Němec D., Concordat Agreements between the Holy See and Post‑Comunist Countries, Leuven 2011, Law and Religious Studies, 8.
Google Scholar
Obwieszczenie Ministra Spraw Zagranicznych z dnia 29 lipca 1999 r. o wykonaniu Konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, Dz. U. 1999, nr 63, poz. 727.
Google Scholar
Orszulik A., Czas przełomu. Notatki z rozmów z władzami PRL w latach 1981‑1989, Warszawa–Ząbki 2006, Biblioteka Tygodnika Rolników „Obserwator”, 5.
Google Scholar
Oświadczenie Rządowe z dnia 26 stycznia 1998 r. w sprawie Deklaracji Rządu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 15 kwietnia 1997 r. w celu zapewnienia jasnej wykładni przepisów Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską, podpisanego w Warszawie w dniu 28 lipca 1993 r., M. P. 1998, nr 4, poz. 51.
Google Scholar
Pieronek T., Przewodnie idee konkordatów pontyfikatu papieża Jana Pawła II, [w:] Servo veritatis.
Google Scholar
Materiały międzynarodowej konferencji dla uczczenia 25‑lecia pontyfikatu Jego Świątobliwości Jana Pawła II, Uniwersytet Jagielloński, 9‑11 października 2003 r., red. S. Koperek, S. Szczur, Kraków 2003.
Google Scholar
Il rapporto giuridico tra la Chiesa e comunità politica, [w:] Il diritto nel mistero della Chiesa, Roma 2004, Quaderni di Apollinaris, 10.
Google Scholar
Rogowski S., Problem ratyfikacji Konkordatu między Stolicą Apostolską a Rzecząpospolitą Polską z 28 VII 1993 r. w pracach Sejmu drugiej kadencji, [w:] Prawo wyznaniowe. Przeszłość i teraźniejszość.
Google Scholar
Materiały XI Konferencji historyków państwa i prawa. Kowary, 6‑8 września 2007 r., red. J. Koredczuk, Wrocław 2008.
Google Scholar
Rokita J., Realizacja postanowień Konkordatu 1993 w kontekście polskiego prawodawstwa państwowego, [w:] Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. J. Dyduch, Kraków 1998.
Google Scholar
Rozporządzenie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji z dnia 2 czerwca 1993 r. w sprawie zawartości wniosku oraz szczegółowego trybu postępowania w sprawach udzielania i cofania koncesji na rozpowszechnianie programów radiofonicznych i telewizyjnych, Dz. U. 1993, nr 52, poz. 244.
Google Scholar
Skubiszewski K., Przemówienie wygłoszone w Warszawie 28 lipca 1993 r. z okazji podpisania konkordatu między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską, [w:] J. Kowalczyk, Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzecząpospolitą Polską z 1993/1998. Układ między dwoma pod miotami prawa międzynarodowego na tle kształtowania się relacji pomiędzy Kościołem katolickim i państwem polskim w okresie I i II Rzeczypospolitej, w warunkach totalitaryzmu i w III Rzeczypospolitej, Płock 2013.
Google Scholar
Sobczyk P., Konstytucyjna zasada konsensualnego określenia stosunków między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim, Warszawa 2013, Sobczyk P., Udział przedstawiciela Episkopatu Polski w pracach Komisji Konstytucyjnej Zgromadzenia Narodowego nad artykułem 25 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., [w:] Ecclesia et Status. Księga jubileuszowa z okazji 40‑lecia pracy naukowej profesora Józefa Krukowskiego, red. A. Dębiński, K. Orzeszyna, M. Sitarz, Lublin 2004, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego, 22.
Google Scholar
Suchocka H., Polski model relacji państwo–Kościół w świetle Konstytucji RP i Konkordatu z 1993
Google Scholar
roku, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
Google Scholar
Tauran J.‑L., De l’„Ostpolitik” a la nouvelle Europe de L’OSCE, [w:] La diplomatie de Jean Paul II, red. J.‑B.
Google Scholar
D’Onorio, Paris 2000.
Google Scholar
Thee M., Focus on: The Polish Drama: Its Meaning and International Impact, „Journal of Peace Research” 1982, Vol. 19, nr 1.
DOI: https://doi.org/10.1177/002234338201900101
Google Scholar
Trzeciak B., Klauzule odsyłające w konkordatach z Hiszpanią i z Polską, Lublin 2007, Prace Wydziału Nauk Prawnych – Towarzystwo Naukowe Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego Jana Pawła II, 37.
Google Scholar
Ustawa z dnia 20 marca 1950 r. o przejęciu przez Państwo dóbr martwej ręki, poręczeniu proboszczom posiadania gospodarstw rolnych i utworzeniu Funduszu Kościelnego, Dz. U. 1950, nr 9, poz. 87.
Google Scholar
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, Dz. U. 2000, nr 26, poz. 319 z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej, Dz. U. 1989, nr 29, poz. 154 z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 17 maja 1989 r. o ubezpieczeniu społecznym duchownych, Dz. U. 1989, nr 29, poz. 156 z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 29 grudnia 1992 r. o radiofonii i telewizji, Dz. U. 1993, nr 7, poz. 34; t.j. Dz. U. 2004, nr 253, poz. 2531 z późn. zm.
Google Scholar
Ustawa z dnia 26 czerwca 1997 r. o zmianie ustawy o cmentarzach i chowaniu zmarłych, Dz. U. 1997, nr 126, poz. 805.
Google Scholar
Ustawa z dnia 24 lipca 1998 r. o zmianie ustaw – Kodeks rodzinny i opiekuńczy, Kodeks postępowania cywilnego, Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej oraz niektórych innych ustaw, Dz. U. 1998, nr 117, poz. 757.
Google Scholar
Ustawa z dnia 10 października 2008 r. o zmianie ustawy o finansowaniu Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego z budżetu państwa, Dz. U. 2008, nr 203, poz. 1268.
Google Scholar
Walencik D., Formalnoprawne uwarunkowania stanowienia regulacji prawnych dotyczących finasowania związków wyznaniowych w Rzeczypospolitej Polskiej, [w:] Finansowanie Kościołów i innych związków wyznaniowych, red. P. Sobczyk, K. Warchałowski, Warszawa 2013.
Google Scholar
Winczorek P., Komentarz do Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia 1997 r., Warszawa 2000.
Google Scholar
Wisłocki J., Konkordat polski 1993. Tak czy nie?, Poznań 1993.
Google Scholar
Wyrozumska A., Formy zapewnienia skuteczności prawu międzynarodowemu w porządku krajowym, [w:] Prawo międzynarodowe i wspólnotowe w wewnętrznym porządku prawnym, red. M. Kruk, Warszawa 1997.
Google Scholar
Wysoczański W., Wpływ Konkordatu z 1993 r. na sytuację prawną kościołów i innych związków wyznaniowych mniejszościowych, [w:] Konkordat polski w 10 lat po ratyfikacji. Materiały z konferencji, red. J. Wroceński, H. Pietrzak, Warszawa 2008.
Google Scholar
Zoll A., Trudna droga do ratyfikacji Konkordatu, [w:] Konkordat 1993. Dar i zadanie dla Kościoła i Polski, red. J. Dyduch, Kraków 1998.
Google Scholar
