To nie „czerwony carat”. Dawna Rosja a Związek Sowiecki w myśli politycznej Józefa Mackiewicza
DOI:
https://doi.org/10.12797/Politeja.19.2022.78.07Keywords:
Poland, Russia, Soviet Union, Józef Mackiewicz, Jan Kucharzewski, Marian Zdziechowski, self-governance, communism, totalitarianism, lie, political violenceAbstract
NOT THE „RED CZARATE”: OLD-DAY RUSSIA VERSUS THE SOVIET UNION IN THE POLITICAL REFLECTION OF JÓZEF MACKIEWICZ
This article discusses Józef Mackiewicz’s views on old Russia and the Soviet Union, attempting to answer the question of whether Mackiewicz saw in totalitarian communist rule a continuation of Russian self-government or a new type of political phenomenon. Unlike most Polish writers and activists of political circles, Mackiewicz does not agree with the thesis formulated by Jan Kucharzewski in his work Od białego tsaratu do czerwonego [From the White to the Red Czarate], that the face of Russia was unchangeable, independent of political changes. Answering the question whether communism was institutionally and mentally rooted in the former Russian statehood, Mackiewicz strongly disagrees. He claims that communism was a completely different phenomenon, transcending systemic differences, which is why calling it “a red czarate” is completely wrong. He consistently separates the concepts of self-government and communism, opposes the view that the Soviet Union was a continuation of tsarist Russia, and therefore rejects the treatment of communist captivity as another iteration of the national dispute between Poland and Russia.
Downloads
References
II. Literatura przedmiotu
Źródła drukowane
Matuszewski I., Pisma wybrane, t. 1: Nie ma wolności bez wielkości, t. 2: O Polskę całą, wielką i wolną, oprac. S. Cenckiewicz, Warszawa 2019.
Miłosz Cz., Głos wiernego czytelnika, „Archiwum Emigracji” 2002/2003, z. 5/6.
Miłosz Cz., Koniec Wielkiego Xięstwa. O Józefie Mackiewiczu, „Kultura” 1989, nr 5.
Miłosz Cz., Rok myśliwego, Kraków 1991.
Piłsudski J., Wywiad w „Le Petit Parisien”, 28 II 1920, [w:] J. Piłsudski, Pisma zbiorowe, t. 5, oprac. K. Świtalski, Warszawa 1990 (reprint wydania z 1937-1938).
Zdziechowski M., Bolszewizm, [w:] M. Zdziechowski, Od Petersburga do Leningrada, wstęp J. Skoczyński, Kraków 2009.
Zdziechowski M., Czerwony terror, [w:] M. Zdziechowski, W obliczu końca, Warszawa–Ząbki 1999.
Zdziechowski M., Dwie rewolucje, [w:] M. Zdziechowski, Od Petersburga do Leningrada, wstęp J. Skoczyński, Kraków 2009.
Zdziechowski M., Duchowa podstawa walki z bolszewizmem, [w:] M. Zdziechowski, Wybór pism, wstęp, wybór i red. M. Zaczyński, Kraków 1993.
Zdziechowski M., Widmo przyszłości, [w:] M. Zdziechowski, Wybór pism, wstęp, wybór i red. M. Zaczyński, Kraków 1993.
Zdziechowski M., Zwiastuny satanizmu w Polsce, [w:] M. Zdziechowski, W obliczu końca, Warszawa–Ząbki 1999.
Relacje, dzienniki, korespondencja
Iwańczak S., Czy warto było wracać do Polski? Wspomnienia i refleksje, Toruń 2007.
Kisielewski S., Dzienniki, Warszawa 2001.
Stefan Kieniewicz – Henryk Wereszycki. Korespondencja z lat 1947-1990, wstęp i oprac. E. Orman, Kraków 2013.
Studnicki W., Pisma wybrane, t. 3: Ludzie, idee i czyny, oprac. J. Gzella, Toruń 2001.
Opracowania
Arendt H., Korzenie totalitaryzmu, przeł. D. Grinberg, M. Szawiel, Warszawa 2021.
Bałżewska K., Przestrzenie totalitarnego zniewolenia. Doświadczenie wojny i okupacji w twórczości Józefa Mackiewicza, Warszawa 2020.
Bartyzel J., Stanisław i Józef Mackiewiczowie – litewscy szlachcice i polscy pisarze. Żywoty równoległe, Wrocław 2016.
Bolecki W., Ptasznik z Wilna. O Józefie Mackiewiczu (zarys monograficzny), Kraków 2007.
Conquest R., Wielki terror, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 1997.
Fitas A., Tylko prawda jest ciekawa. O twórczości Józefa Mackiewicza, Kraków–Warszawa 2019.
Gałęzowski M., Przeciw dwóm zaborcom. Polityczna konspiracja piłsudczykowska w kraju w latach 1939-1947, Warszawa 2013.
Gałęzowski M., Zapomniany znawca Rosji. Wokół działalności i poglądów Tadeusza Grużewskiego na monarchię rosyjską i sprawę polską, Warszawa 2020.
Heller M., Niekricz A., Utopia u władzy. Historia Związku Sowieckiego, t. 1: Od narodzin do wielkości 1917-1939, przeł. A. Mietkowski, Poznań 2016.
Karpiński W., Szkice sekretne, Warszawa 2017.
Kucharzewski J., Od białego caratu do czerwonego, t. 1-7, Warszawa 1998-2002.
Lewandowski W., Rosja Józefa Mackiewicza, [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009. DOI: https://doi.org/10.12775/AE.2009.023
Łobodowski J., O Chmielowcu subiektywnie, [w:] J. Łobodowski, Worek Judaszów, oprac. P. Kądziela, Warszawa 1995.
Łukomski G., Józef Mackiewicz (1902-1985). Intelektualista u źródeł antykomunizmu ideowego, Łomianki 2020.
Maciąg K., Józefa Mackiewicza Droga donikąd, [w:] Dzieje najnowsze w literaturze polskiej. Szkice o współczesnej poezji i prozie, red. A. Buchała, Warszawa 2019.
Nowak A., Lewa wolna albo o spiskach Piłsudskiego z Leninem, [w:] Zmagania z historią. Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26-28 września 2006 r., red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Paruch W., Myśl polityczna obozu piłsudczykowskiego 1926-1939, Lublin 2005.
Pipes R., Rosja bolszewików, przeł. W. Jeżewski, Warszawa 2005.
Pipes R., Żyłem. Wspomnienia niezależnego, przeł. D.M. Dastych, W. Jeżewski, Warszawa 2004.
Smaga J., Rosja w 20 stuleciu, Kraków 2001.
Stasiński P., Komunizm jako choroba, [w:] Józef Mackiewicz i krytycy. Antologia tekstów, red. M. Zybura, Łomianki 2009.
Sucharski T., „Dusza buntu i dusza psiej uległości”? Rosjanie i Sowieci, [w:] Zmagania z historią.
Życie i twórczość Józefa Mackiewicza i Barbary Toporskiej. Materiały z konferencji w Muzeum Polskim w Rapperswilu z cyklu „Duchowe źródła nowej Europy”, Zamek Rapperswil, 26-28 września 2006 r., red. N. Kozłowska, M. Ptasińska, Warszawa 2011.
Trznadel J., Spojrzeć na Eurydykę. Szkice literackie, Kraków 2003.
Urbanowski M., Mackiewicz versus Skiwski?, [w:] Józef Mackiewicz (1902-1985). Świadek „krótkiego stulecia”. Studia i materiały, red. K. Ruchniewicz, M. Zybura, Łomianki 2013.
Walicki A., Zarys myśli rosyjskiej. Od oświecenia do renesansu religijno-filozoficznego, Kraków 2005.
Wierzbicki A., Groźni i wielcy. Polska myśl historyczna XIX i XX wieku wobec rosyjskiej despotii, Warszawa 2001.
Zadencka M., Wojna i polityka w prozie Józefa Mackiewicza, „Archiwum Emigracji” 2002/2003, z. 5/6.
Zakrzewski M., I kto tu jest realistą? Wokół braci Mackiewiczów, Rosji, komunizmu i Polski ludowej, „Politeja” 2013, vol. 10, nr 3(25), https://doi.org/10.12797/Politeja.10.2013.25.12. DOI: https://doi.org/10.12797/Politeja.10.2013.25.12
Downloads
Published
How to Cite
Issue
Section
License

This work is licensed under a Creative Commons Attribution-NonCommercial-NoDerivatives 4.0 International License.