On the origin of toponym Rajgród
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.19.2024.37.15Słowa kluczowe:
toponim, hydronim, Rajgród, JaćwingowieAbstrakt
ON THE ORIGIN OF THE TOPONYM RAJGRÓD
The article focuses on the etymological analysis of the place-name Pol. Rajgród ‘a town in Grajewo County, Podlaskie Voivodeship’. It has been stated that the stronghold known as the “Castle Hill” in Rajgród was founded by Yotvingians. Referring to the etymological analysis of the West Germanic forms of the analysed onym and its variants, such as Rongart 1360 etc., the author of the article presents a new hypothesis concerning the origin of Pol. Rajgród. In summing up the research results, one may conclude that the toponym Pol. Rajgród is to be ascribed to adapted place-names of Germanic origin, i. e. (1) CS Раи1253 ← top. *Rain / *Rein (/ *Reyn) ‘a frontier’ ↔ top. MLG †Reyne 1292, 1293, 1489; (2) Raygrod 1244, Reygrod 1429 etc. (↔ Rajgród) ← *Reingarden / *Reingart(h) ‘a frontier area’; (3) Rongart 1360, Rogors 1422 etc. ← sub. MLG ronne(bôm) ‘a border pole, i.e. a frontier, a march’.
Pobrania
Bibliografia
Bednarczuk L., 1976, Zapożyczenia ugrofińskie w językach bałtosłowiańskich, “Acta Baltico-Slavica” 9, pp. 39–63.
Berka A., 1891, Słownik kaszubski porównawczy, “Prace Filologiczne” 5, pp. 585–690.
Białuński G., 1999, Studia z dziejów plemion pruskich i jaćwieskich, Olsztyn.
Blažienė G., 2000, Die baltischen Ortsnamen im Samland, Stuttgart.
Blažienė G., 2005, Baltische Ortsnamen in Ostpreußen, Stuttgart.
Bonk H., 1895, Die Städte und Burgen in Altpreussen, Königsberg in Pr.
Būga K., 1913, Kann man Keltenspuren auf baltischen Gebiet Nachweisen?, “Rocznik Slawistyczny” 6, pp. 1–38.
Būga: Z. Zinkevičius (ed.), K. Būga, Rinktiniai raštai, vol. I–III, Vilnius, 1958–1961.
DLV: Duden Lexicon der Vornamen 3., neu bearbeitete und erweiterte Auflage von Rosa und Volker Kohlheim, Mannheim – Zürich 2004.
DO: Deutsches Ortsnamenbuch, Hrsg. M. Niemeyer, Berlin – Boston 2012. DOI: 10.1515/9783110258028.
DW: L. Diefenbach, E. Wülcker, Hoch- und nieder-deutsches Wörterbuch der mittleren und neueren Zeit, Basel 1885.
DWG: Deutsches Wörterbuch von Jacob Grimm und Wilhelm Grimm. 16 Bde. in 32 Teilbänden, Leipzig 1854–1961 (Quellenverzeichnis – 1971).
Ehrlich B., 1921, Der Schloßberg in Rajgrod (Polen), [in:] Feſtſchrift Adalbert Beʒʒenberger ʒum 14. April 1921 dargebracht von ſeinen Freunden und Schülern, Göttingen, pp. 31–38.
Endzelīns J., 1951, Latviešu valodas gramatika, Rīga.
FHNDWe: O. Reichmann (ed.), Frühneuhochdeutsches Wörterbuch I–XI, Berlin – New York 1986–2016, [on-line:] https://fwb-online.de/.
Flöer M., Korsmeier C.M., 2009, Die Ortsnamen des Kreises Soest, Bielefeld.
Fr: H. Frischbier, Preussisches Wörterbuch. Ost- und Westpreussische Provinzialismen in alphabetischer Folge, vol. I–II, Berlin 1882–1883.
FrG: R.P. Ebert, O. Reichmann, H-J. Solms, K-P. Wegera, Frühneuhochdeutsche Grammatik, Tübingen, 1993.
Gerullis G., 1922, Die altpreußischen Ortsnamen, Berlin – Leipzig.
Gil’tebrandt P.A., 1993, Erläuterndes Handwörterbuch zum Psalter, München.
Götze A., 1920, Frühneuhochdeutsches Glossar. Zweite, stark vermehrte Auflage, Bonn.
Halicka I., 1978, Nazwy miejscowe środkowej i zachodniej Białostocczyzny: topograficzne i kulturowe, Warszawa.
Hartig J., 1967, Die münsterländischen Rufnamen im späten Mittelalter, Köln – Graz.
Hoppe F., 1878, Orts- und Personennamen der Provinz Preussen, “Altpreussische Monatsschrift” 15, Königsberg Pr., pp. 578–609.
Jabłonowski A., 1909, Podlasie (Województwo) (Polska XVI wieku pod względem geograficzno-statystycznym, 6, 2), Warszawa.
Jaskanis D., 2001, Grodzisko w Rajgrodzie w świetle źródeł archeologicznych. Wyniki konserwatorskich badań zabezpieczających z 1969 roku, “Biuletyn Konserwatorski Województwa Podlaskiego” 7, pp. 75–157.
Kamiński A., 1953, Jaćwież. Terytorium, ludność, stosunki gospodarcze i społeczne, Łódź.
Kluge F., 2011, Etymologisches Wörterbuch der deutschen Sprache. 25 Aufl. Bearb. von Elmar Seebold, Berlin – Boston. DOI: 10.1515/kluge.
Korsmeier C.M., 2011, Die Ortsnamen der Stadt Münster und des kreises Warendorf (Westfälisches Ortsnamenbuch, 3), Bielefeld.
Kowalczyk E., 2007, Jeszcze raz o Rajgrodzie, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 4, pp. 529–537.
Kowalczyk-Heyman E., 2006, Rajgród 1360 r. Przyczynek do dziejów granicy mazowieckokrzyżackiej, “Kwartalnik Historyczny” 113 (3), pp. 5–18.
Kowalczyk-Heyman E., 2019, O mazowiecko-litewskiej ugodzie granicznej z 1358 r. (głos w dyskusji), “Studia Geohistorica” 7, pp. 213–226. DOI: 10.12775/29263.
Kregždys R., 2016, Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka Słownika polonizmów w języku litewskim (Studia Etymologica Baltica I), Vilnius.
Kregždys R., 2020, Baltų mitologemų etimologijos žodynas II: Sūduvių knygelė, Vilnius.
Kulonen U-M., 2000, Suomen sanojen alkuperä: etymologinen sanakirja, vol. III (R-Ö), Helsinki.
Kuzavinis K., Savukynas B., 1994, Lietuvių vardų kilmės žodynas, Vilnius.
LATŽ: Lietuvos TSR administracinio-teritorinio suskirstymo žinynas, vol. II, Vilnius 1976.
LE: Lietuvių enciklopedija, vol. I–XXXVII, Bostonas 1953–1985.
Lìckevìč A., 2013, Garodnâ ì Garad zenskì règìën u drugoj Palove XIII– XIV st.: nazva ì mežy, [in:] A.F. Smalânčuk, N.U. Slìž (eds.), Garadzenskì palìmpsest 2012. Lûdzì daǔnâj Garodnì. XV – XX stst., Krakaǔ, pp. 10–59.
LKŽe: Lietuvių kalbos žodynas (vol. I–XX, 1941–2002), electronic version, Vilnius 2013.
LPŽe: Lietuvių pavardžių žodynas, vol. I–II, electronic version, Vilnius 2013, [on-line:] http://pavardes.lki.lt/?pg=c.
LVV: Latvijas vietvārdu vārdnīca, vol. I–V, Rīga 2003–2017.
Łowmiański H., 1989, Prusy – Litwa – Krzyżacy, Warszawa.
Malec M., 2003, Słownik etymologiczny nazw geograficznych Polski, Warszawa.
Mažiulis V., 1966, Prūsų kalbos paminklai, Vilnius.
ME: J. Endzelīns (ed.), K. Mǖlenbacha Latviešu valodas vārdnīca, vol. I–IV, Rīga 1923–1932.
Meineke B., 2013, Die Ortsnamen der Stadt Bielefeld, Bielefeld.
Mitzka W., 1937, Grundzüge nordostdeutscher Sprachgeschichte, Halle.
MLex: M. Lexer, Mittelhochdeutsches Handwörterbuch, vol. I–III, Leipzig 1872–1878.
Narbutt T., 1856, Pomniejsze pisma historyczne szczególnie do historyi Litwy odnoszące się, Wilno.
NMP: K. Rymut, B. Czopek-Kopciuch (eds.), Nazwy miejscowe Polski: historia – pochodzenie – zmiany, vol. I–XVI, Kraków 1996–2021.
NTSGW: A.A. Mützell (ed.), Neues topographisch-statistisch-geographisches Wörterbuch des Preussischen Staats, vol. I–VI, Halle 1821–1825.
PEŽ: V. Mažiulis, Prūsų kalbos etimologijos žodynas, vol. I–IV, Vilnius 1988–1997.
Pott A.F., 1859, Die Personennamen, insbesondere die Familiennamen und ihre Entstehungsarten: auch unter Berücksihtigung der Ortsnamen, Leipzig.
Przybytek R., 1993, Ortsnamen baltischer Herkunft im südlichen Teil Ostpreußens, Stuttgart.
Rospond S., 1984, Słownik etymologiczny miast i gmin PRL, Wrocław.
Rymut K., 1987, Nazwy miast Polski, wydanie drugie uzupełnione, Wrocław.
Rozwadowski J.M., 1948, Studia nad nazwami wód słowiańskich, Kraków.
SchL: K. Schiller, A. Lübben, Mittelniederdeutsches Wörterbuch, vol. I–VI, Bremen 1875–1881.
Schmid W.P., 1984, Alteuropa und das Baltikum, “Baltistica” 20 (1), pp. 4–10. DOI: 10.15388/baltistica.20.1.1612.
[Scholz F.] 1981, Philipp Ruhig. Betrachtung der Littauischen Sprache, in ihrem Ursprunge, Wesen und Eigenschaften (Königsberg 1745) (Linguarum minorum documenta historiographica), vol. 4, Hamburg.
Schramm G., 2013, Zweigliedrige Personennamen der Germanen. Ein Bildetyp als gebrochener Widerschein früher Heldenlieder, Berlin – Boston. DOI: 10.1515/9783110324747.
SEBań: A. Bańkowski, Etymologiczny słownik języka polskiego, vol. I–III, Warszawa 2000, Częstochowa 2014.
SEBor: W. Boryś, Słownik etymologiczny języka polskiego, Kraków 2005.
SEBr: A. Brückner, Słownik etymologiczny języka polskiego, Warszawa 1970 [Kraków 1927].
SEK: W. Boryś, H. Popowska-Taborska, Słownik etymologiczny kaszubszczyzny, vol. I–VI, Warszawa 1994–2010.
SEMań: W. Mańczak, Polski słownik etymologiczny, Kraków 2017.
SGK: B. Sychta, Słownik gwar kaszubskich na tle kultury ludowej, vol. I–VII, Wrocław 1967–1976.
SGKP: B. Chlebowski, W. Walewski (eds.), Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich, vol. IX, Warszawa 1888.
SL: S.B. Linde, Słownik języka polskiego, vol. I–VI, 2nd edition, revised, Lwów 1854–1860.
Socin A., 1903, Mittelhochdeutsches Namenbuch nach oberrheinischen Quellen des zwölften und dreizehnten Jahrhunderts, Basel.
SRJ: Slovarʹ russkogo âzyka XI–XVII vv., vol. I–XXXI, Moskva – Sankt-Peterburg 1975–2019.
SStp: S. Urbańczyk (ed.), Słownik staropolski, vol. I–XI, Wrocław – Warszawa – Kraków 1953–2002.
Strzelczyk J., 2006, Zapomniane narody Europy, Wrocław.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki (eds.), Słownik języka polskiego, vol. I–VIII, Warszawa 1900–1927.
Śliwiński J., 2006, W sprawie przynależności państwowej w 1360 roku pojaćwięskiego Rajgrodu,
[in:] B. Śliwiński (ed.), Krzyżacy, szpitalnicy, kondotierzy (Studia z dziejów średniowiecza, 12), Malbork, pp. 363–379.
Śliwiński J., 2007, Jeszcze raz w sprawie Rajgrodu, “Komunikaty Mazursko-Warmińskie” 4, pp. 539–553.
Tiefenbach H., 2010, Altsächsisches Handwörterbuch. A Concise Old Saxon Dictionary, Berlin – New York.
Trautmann R., 1974, Die altpreußischen Personennamen. 2. unveränderte Auflage, Göttingen.
Urbańczyk S., 1970, Rajgród, [in:] G. Labuda, Z. Stieber (eds.), Słownik starożytności słowiańskich, vol. IV (P–R), Wrocław – Kraków, p. 462.
Vanagas A., 1981, Lietuvių hidronimų etimologinis žodynas, Vilnius.
Vanagas A., 1981a, [recenzja] Halicka I., Nazwy miejscowe środkowej i zachodniej Białostocczyzny dzierżawcze, patronimiczne i rodzinne, Warszawa 1976, 240 p.; Halicka I., Nazwy miejscowe środkowej i zachodniej Białostocczyzny topograficzne i kulturowe, Warszawa 1978, 148 p., “Baltistica” 17 (1), pp. 99–102. DOI: 10.15388/baltistica.17.1.1969.
Vasmer: M. Vasmer, Russisches etymologisches Wörterbuch, vol. I–III, Heidelberg 1953–1958.
Wiedemann F.J., 1869, Estnisch-deutsches Wörterbuch, St. Petersburg.
Wiśniewski J., 1967, Dzieje osadnictwa w powiecie augustowskim od XV do końca XVIII wieku, [in:] J. Antoniewicz (ed.), Studia i materiały do dziejów Pojezierza Augustowskiego, Białystok, pp. 13–294.
Wiśniewski J., 1970, Rajgród, [in:] G. Labuda, Z. Stieber (eds.), Słownik starożytności słowiańskich, vol. IV (P–R), Wrocław – Kraków, pp. 462–463.
Wiśniewski J., 1981, Badania nad dziejami osadnictwa ziem dawnej Jaćwieży i jej pogranicza – wyniki i propozycje, “Rocznik Białostocki” 14, pp. 235–258.
Ziesemer W., 1924, Die ostpreußischen Mundarten. Proben und Darstellung, Breslau.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
