Napisy na pewnych barokowych tablicach fundacyjnych – tak zwanych „grobach dusz” w krakowskich kościołach
DOI:
https://doi.org/10.12797/LV.08.2013.16.13Słowa kluczowe:
historia języka i kultury, staropolskie epitafiaAbstrakt
Inscriptions on certain Baroque foundation plaques (so called groby dusz ‘soul graves’) in Cracow churches
The subject of this cultural-linguistic overview are more than ten epitaph plaques preserved till this day on the walls of Cracow churches. Erected far from the actual burial place, so-called groby dusz ‘soul graves’ were primarily meant to assist the soul of the deceased on its way to salvation. The set of monuments discussed in the paper is distinguished by the strictly defined construction scheme of their inscriptions, whose essential illocutive purpose was to ask the passers-by for an intercessory prayer. Here, we attempt to discover and describe the culturally and pragmatically defined characteristic features of this act of request. We are particularly interested in the linguistic strategies that the supplicants employed to increase the persuasive force of the utterance, and to efficiently obtain the receiver’s grace.
Pobrania
Bibliografia
Ariès P., 1979, Śmierć drugiego, „Teksty” nr 3, s. 121–137.
Ariès P., 1989, Człowiek i śmierć, Warszawa.
Awdiejew A., 1987, Pragmatyczne podstawy interpretacji wypowiedzeń, Kraków.
Awdiejew A., Habrajska G., 2006, Wprowadzenie do gramatyki komunikacyjnej, t. II, Łask.
Chrościcki J.A., 1974, Pompa funebris. Z dziejów kultury staropolskiej, Warszawa.
CIP VIII: 2: Corpus Inscriptionum Poloniae, t. VIII: Województwo krakowskie, Z. Perzanowski (red.), z. 2: Bazylika Mariacka w Krakowie, wydał, wstępem i komentarzem opatrzył Z. Piech, Kraków 1987.
CIP VIII: 6: Corpus Inscriptionum Poloniae, t. VIII: Województwo krakowskie, Z. Perzanowski (red.), z. 6: Kazimierz i Stradom, wydał, wstępem i komentarzem opatrzył Z. Wohlfeld, Kraków 1989.
EK: R. Łukaszczyk, L. Bieńkowski, F. Gryglewicz (red.), Encyklopedia katolicka, 1983, t. IV, Lublin.
Grzybowski S., 1990, Skamieniałe żale. Staropolskie inskrypcje nagrobne, „Odrodzenie i Reformacja w Polsce” XXXV, s. 77–90.
KKK: Katechizm Kościoła Katolickiego, II wyd. popr., Poznań 2002.
Kolbuszewski J., 1996, Co mnie dzisiaj, jutro tobie. Polskie wiersze nagrobne, Wrocław.
Kopaliński: W. Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1988.
Korolko M., 1998, Sztuka retoryki. Przewodnik encyklopedyczny, Warszawa.
Kowalski W., 2004, „Do zmartwywstania swego za pewnym wodzem Kristusem…”. Staropolskie inskrypcje północno-zachodniej Małopolski, Kielce.
Lalewicz J., 1976, Podstawy funkcjonalnej typologii wypowiedzi, [w:] M.R. Mayenowa (red.), Semantyka tekstu i języka, Warszawa.
Marcjanik M., 1993, Etykieta językowa, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku. t. II: Współczesny język polski, Wrocław, s. 271–281.
Nédoncelle M., 1995, Prośba i modlitwa. Notatki fenomenologiczne, Kraków.
Osiński Z.M., 2009, Lęk w kulturze społeczeństwa polskiego w XVI–XVII wieku, Warszawa.
Pasquali G., 2011, Klucz do nieba. Nabożeństwo „Trzech Zdrowaś Maryjo”, Edycja św. Pawła.
Popiołek B., 2009, Woli mojej ostatniej testament ten… Testamenty staropolskie jako źródło do historii mentalności XVII i XVIII wieku, Kraków.
Popiołek B., 2010, Ja, grześnik wielki, pokalany – stereotyp grzesznika w aktach ostatniej woli epoki baroku, [w:] idem (red.), Człowiek w teatrze świata. Studia o historii i kulturze dedykowane Profesorowi Stanisławowi Grzybowskiemu z okazji osiemdziesiątych urodzin, Kraków, s. 162–168.
Popiołek B., 2011, „Na ratunek duszy mojej” – pobożne fundacje w świetle testamentów staropolskich XVII-XVIII wieku, [w:] E. Dubas-Urwanowicz, J. Urwanowicz (red.), Fundator i mecenas. Magnateria Rzeczypospolitej w XVII–XVIII wieku, Białystok, s. 43–59.
Rećko J., 1992, Literackie epitafium barokowe. Geneza i teoria gatunku, Zielona Góra.
Rećko J., 1994, W kręgu poezji nagrobkowej polskiego baroku, Zielona Góra.
Siostry Wizytki, 1939, Nabożeństwo Trzech Zdrowaś Maryjo, Kraków.
SW: J. Karłowicz, A.A. Kryński, W. Niedźwiedzki, Słownik języka polskiego, t. VII, Warszawa 1919.
Starowolski S., 1853, Robak sumnienia złego, człowieka niebogobojnego i o zbawienie swoje niedbałego, wydanego w pierwszej połowie XVII wieku, przedr. [w:] Wady staropolskie, wydanie i druk Józef Czech, Kraków.
Steczko I., 2012, Lingwistyczno-kulturowe spojrzenie na „akty strzeliste” w XIX-wiecznych napisach nagrobnych, [w:] J. Kolbuszewski (red.), Problemy współczesnej tanatologii. Medycyna – antropologia kultury – humanistyka, Wrocław, t. XVI, s. 147–153.
Stopniak F., 1982, U źródeł chrześcijaństwa, Warszawa.
TST: Testamenta in officio consulari Cracoviensi, rkp. nr 781, s. 253–260.
Wańczowski M., Lenart M., 2009, Księga żałoby i śmierci, Warszawa.
Wierzbicka A., 1983, Genry mowy, [w:] T. Dobrzyńska (red.), Tekst i zdanie, Wrocław, s. 125–137.
WNCh: Wykład Nauki Chrześcijańskiej ułożony z rozkazu Klemensa VIII Papieża, przez kardynała Roberta Bellarmina, Rzym 1844, tłumaczenie ks. A. Jełowicki, rozdział XV: O uczynkach Miłosiernych, http://www.ultramontes.pl/Katechizm_Bellarmina.htm
Vovelle M., 2004, Śmierć w cywilizacji Zachodu od roku 1300 do współczesności, Gdańsk.
Zdunkiewicz D., 1993, Akty mowy, [w:] J. Bartmiński (red.), Encyklopedia kultury polskiej XX wieku, t. II: Współczesny język polski, Wrocław, s. 259–270.
Ziomek J., 1990, Retoryka opisowa, Wrocław – Warszawa – Kraków.
Żmigrodzka B., 1997, Testament jako gatunek tekstu, Katowice.
Żmigrodzka B., 2000, Iaculatoria. O pewnym typie tekstów modlitewnych, [w:] D. Ostaszewska (red.), Gatunki mowy i ich ewolucja, t. I: Mowy piękno wielorakie, Katowice, s. 276–290.
Pobrania
Opublikowane
Jak cytować
Numer
Dział
Licencja
Utwór dostępny jest na licencji Creative Commons Uznanie autorstwa – Użycie niekomercyjne – Bez utworów zależnych 4.0 Międzynarodowe.
