The Main Transformations in the Field of Lemko Studies Discourse Over the Last 25 Years
DOI:
https://doi.org/10.12797/RRB.20.2024.20.05Abstract
THE MAIN TRANSFORMATIONS IN THE FIELD OF LEMKO STUDIES DISCOURSE OVER THE LAST 25 YEARS
The article provides a broad overview of the processes occurring in Lemko studies in the 21st century, focusing on the most significant changes compared to the state of the field at the end of the 20th century. It is presented as a critical reflection based on formulated opinions grounded in observed publishing and project-related facts. These observations highlight four main tendencies: 1. The emergence of “mass production” of less original texts with weak research methodology, often “copying” a fixed repertoire of information about the Lemkos, and in some cases bordering on outright plagiarism. 2. The blurring of the line between academic and popular or popular-scientific texts. This phenomenon is influenced by both a decline in the quality of academic works and the publishing ambitions of certain social organizations or local publishers, which are unable to meet the standards of original research-based publications. 3. The continuation of ideologically driven publications, although in a somewhat altered form. The publication of politically charged works with ideological theses persists, but a potentially new phenomenon includes a visible rhetoric of “a defense of a threatened fortress,” as communicated in these publications. Institutions in Ukraine are the primary publishers of such works about the Lemkos, but similar publications are also produced in Poland and Slovakia. However, in these cases, ideological messages are often conveyed in a more covert manner. 4. The development of internal Lemko studies grounded in the adoption of a Lemko-centric perspective; this work has resulted in numerous publications in the Lemko language. Spaces for developing and presenting this type of research include the Richnyk Ruskoi Bursŷ and the Center for Engaged Research on Cultural Continuity at the Faculty of “Artes Liberales” at the University of Warsaw. This perspective is also evident in the research and publications of individual scholars. The conclusion explains the author’s research positionality and its role in developing the critical reflection with regard to the phenomena observed and in shaping her opinions.
References
Білевич, Михал, Олько, Юстина. 2023. Меншыны і іх языкы в кризі. Антистиґматызацийный пакєт проєкту «Языковый антидот: языкова жывотніст як нарядя будуваня психічного добростану, здравля і постійного розвитку». Варшава [Bіlevič, Mihal, Olʹko, Ûstina. 2023. Menšyny і іh âzyky v krizі. Antistiґmatyzacijnyj pakєt proєktu «Âzykovyj antidot: âzykova žyvotnіst âk narâdâ buduvanâ psihіčnogo dobrostanu, zdravlâ і postіjnogo rozvitku». Varšava]: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323560074
Дуць-Файфер, Олена. 1993. «Лемкы в Польщы». [Ducʹ-Fajfer, Olena. 1993. «Lemky v Polʹŝy».] В: The Persistence of Regional Cultures: Rusyns and Ukrainians in Their Carpathian Homeland and Abroad. Ред. [Red] Paul Robert-Rusyn Research Center.
Гойсак, Вікторія. 2010. Мовна картина світу, відображена в народних колядках з Лемківщини. Горлиці: Об’єднання лемків.
Козміньскі, Петро. 2016. [Gojsak, Vìktorìâ. 2010. Movna kartina svìtu, vìdobražena v narodnih kolâdkah z Lemkìvŝini. Gorlicì:] «Bohdan Halczak. Dzieje Łemków od średniowiecza do czasów współczesnych». Річник Руской Бурсы, ч. 12: 201–205, [Rìčnik Ruskoj Bursy, č. 12: 201–205].
Скрипник, Ганна, ред. 2013. Українці-русини: етнолінгвістичні та етнокультурні процеси в історичному розвитку. Київ: Інститут мистецтвознавства, фольклористики та етнології ім. М. Т. Рильського НАН України, [Skripnik, Ganna, red. 2013. Ukraïncì-rusini: etnolìngvìstičnì ta etnokulʹturnì procesi v ìstoričnomu].
Сополига, Мирослав, ред. 2013. Науковий збірник Музею української культури у Свиднику, ч. 27: Історія та культура Лемківщини.
Фонтаньскій, Генрик, Хомяк, Мирослава. 2000. Ґраматыка лемківского языка, [Sopoliga, Miroslav, red. 2013. Naukovij zbìrnik Muzeû ukraïnsʹkoï kulʹturi u Svidniku, č. 27: Ìstorì] Katowice: «Śląsk» Wydawnictwo Naukowe.
Чаплик, Катерина. 2013. Екзистенція лемківських переселенців в умовах сучасної України. Київ: Видавничий дім Дмитра Бураго.
Щерба, Галина. 2011. Розквит і трагедія Лемківщини. Львів: Видавництво Української академиї друкарства, [Čaplik, Katerina. 2013. Ekzistencìâ lemkìvsʹkih pereselencìv v umovah sučasnoï Ukraïni. Kiïv: Vidavn].
Best, Paul J., Moklak, Jaroslaw, ред. [red] 2000. The Lemkos of Poland. Articles and Essays. Cracow–New Haven: Historia Iagellonica Press – Carpatho-Slavic Studies Group.
Best, Paul J., Moklak, Jaroslaw, ред [red]. 2002. The Lemko Region, 1939–1947: War, Occupation and Deportation. Cracow–New Haven, Connecticut: Historia Iagellonica Press & Carpatho-Slavic Studies Group.
Best, Paul J., Moklak, Jaroslaw, ред [red]. 2013. The Lemkos: Articles and Essays. Выд [Vyd]. ІІ. Higganum, Connecticut: Carpathian Institute.
Best, Paul J., Stepien, Stanislaw, ред [red]. 2009. Does a Fourth Rus’ Exist?: Cultural Identity in the Carpathian Region, Przemysl–Higganum, CT: South-Eastern Research Institute in Przemysl.
Bourdieu, Pierre, Passeron, Jean-Claude. 1990. Reprodukcja. Elementy teorii systemu nauczania. Пер [Per]. Elżbieta Neyman. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN.
Borkowska, Grażyna. 2015. «Kryzys humanistyki, kryzys NPRH czy kryzys zaufania?». Nauka, ч. 1: 83–91.
Czapliński, Przemysław, Nycz, Ryszard, Antonik, Dominik, Bednarek, Joanna, Dauksza, Agnieszka, Misun, Jakub, ред [red]. 2017. Nowa humanistyka. Zajmowanie pozycji, negocjowanie autonomii. Warszawa: Instytut Badań Literackich PAN. DOI: https://doi.org/10.4000/books.iblpan.5806
Duć-Fajfer, Helena. 2001. Literatura łemkowska w drugiej połowie XIX i na początku XX wieku. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Duć-Fajfer, Helena. 2012. Pomiędzy bukwą a literą. Współczesna literatura mniejszości białoruskiej, ukraińskiej i łemkowskiej w Polsce. Kraków: Wydawnictwo Uniwersytetu Jagiellońskiego.
Dudra, Stefan. 2004. Kościół prawosławny na ziemiach zachodnich i północnych Polski po II wojnie światowej. Zielona Góra: Uniwersytet Zielonogórski.
Dudra, Stefan, Halczak, Bohdan, Ksenicz, Andrzej, Starzyński, Jerzy ред [red]. 2007. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa. Legnica–Zielona Góra: Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera”.
Dudra, Stefan, Halczak, Bohdan, Betko, Iryna, Šmigel’, Michal, ред [red]. 2009. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa, т. 2. Zielona Góra–Słupsk: Uniwersytet Zielonogórski & Akademia Pomorska w Słupsku.
Dudra, Stefan, Halczak, Bohdan, Drozd, Roman, Betko, Iryna, Šmigel’, Michal, ред [red]. 2010. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa, т. 3. Zielona Góra–Słupsk: Drukarnia Wydawnictwo „Druk-Ar”.
Dudra, Stefan, Halczak, Bohdan, Drozd, Roman, Betko, Iryna, ред [red]. 2012. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa, т. 4, ч. 1 i 2. Słupsk–Zielona Góra: Drukarnia Wydawnictwo „Druk-Ar”.
Fałowski, Adam, Hojsak, Wiktoria. 2020. Łemkowskie etymologie. Kraków: Księgarnia Akademicka. DOI: https://doi.org/10.12797/9788381383653
Gerent, Piotr. 2007. Prawosławie na Dolnym Śląsku w latach 1945–1989. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek.
Giemza, Jarosław, ред [red]. 2003. Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła – twórcy – ośrodki – techniki. Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej 10–11 maja 2003 roku. Łańcut: Muzeum-Zamek w Łańcucie.
Giemza, Jarosław, ред [red]. 2004. Zachodnioukraińska sztuka cerkiewna. Dzieła – twórcy – ośrodki – techniki, ч [č]. 2: Materiały z międzynarodowej konferencji naukowej, Łańcut–Kotań, 17–18 kwietnia 2004 roku. Łańcut: Muzeum-Zamek w Łańcucie
Giemza, Jarosław. 2017. Cerkwie i ikony Łemkowszczyzny. Rzeszów: Libra.
Halczak, Bohdan. 2015. Dzieje Łemków od średniowiecza do czasów współczesnych. Warszawа: „TYRSA”.
Halczak, Bohdan, Dudra, Stefan, Drozd, Roman, Sopoliga, Miroslav, Izhevskyy, Artur, Kuzmenko, Oksana, Horoshko, Lesya, Best, Paul J., Ladna, Evhen, Šmigel’, Michal, ред [red]. 2015. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa, т. 5. Słupsk–Zielona Góra–Svidník: Uniwersytet Zielonogórski.
Halczak, Bohdan, Dudra, Stefan, Drozd, Roman ред [red]. 2016. Łemkowie, Bojkowie, Rusini. Historia i współczesność, kultura materialna i duchowa, т. 6. Słupsk–Warszawa: Tyrsa.
Hałagida, Igor, опрац. 2012. Duchowni greckokatoliccy i prawosławni w Centralnym Obozie Pracy w Jaworznie (1947–1949). Dokumenty i materiały. Warszawa: Instytut Pamięci Narodowej – Związek Ukraińców w Polsce.
Hamerskij, Orest, ред [red]. 2015. Łemkowie w dawnych opisach. Krosno: Oficyna Wydawnicza RuthenicArt.
Horbal, Bogdan. 1997. Działalność polityczna Łemków na Łemkowszczyźnie 1918–1921. Wrocław: Wydawnictwo Arboretum.
Lemko Tower [książki wydawnictwa]. Доступ [Dostup]: 29.11.2024. https://lubimyczytac.pl/wydawnictwo/31345/lemko-tower.
Kryciński, Stanisław. 2016. Łemkowszczyzna po obu stronach Karpat. Rzeszów: Libra.
Kryciński, Stanisław. 2018a. Łemkowszczyzna. Czas wojny i pokoju. Rzeszów: Libra.
Kryciński, Stanisław. 2018б. Łemkowszczyzna nieutracona. Rzeszów: Libra.
Lubczyk, Ihor. 2020. Łemkowszczyzna (od końca XIX do lat trzydziestych XX wieku): etnopolityka i tożsamość. Пер. Lucyna Krawiecka. Krosno: Stowarzyszenie Pod Karpatami & Oficyna Wydawnicza RuthenicArt.
Magocsi, Paul Robert, ред [red]. 2004, Русиньскый язык. Opole: Uniwersytet Opolski.
Magocsi, Paul Robert. 2022. Pod osłoną gór. Dzieje Rusi Karpackiej i Karpatorusinów. Пер [Per]. Marek Król. Rzeszów: Libra.
Michna, Ewa. 2004. Kwestie etniczno-narodowościowe na pograniczu Słowiańszczyzny wschodniej i zachodniej. Ruch rusiński na Słowacji, Ukrainie i w Polsce. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Misiak, Małgorzata. 2006. Łemkowie. W kręgu badań nad mniejszościami etnolingwistycznymi w Europie. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
Misiło, Eugeniusz, опрац [oprac]. 2013. Akcja „Wisła” 1947. Dokumenty i materiały. Warszawa: Archiwum Ukraińskie.
Misiło, Eugeniusz. 2022. Obóz „Jaworzno”. Zbrodnia nieukarana. Ukraińcy i Polacy w Centralnym Obozie Pracy Jaworzno (1947–1949). Jesionowo: Oficyna Wydawnicza Archiwum Ukraińskie.
Moklak, Jarosław, опрац [oprac]. 2015. Stary i Nowy Kraj. Publicystyka polityczna Wania Hunianki, Cleveland, Ohio, 1933. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, опрац [oprac]. 2016а. Materiały organizacyjne instytucji łemkowskich w Ameryce, ч. 1. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, опрац [oprac]. 2016б. Łemkowska twórczość literacka na emigracji, ч [č]. 1. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, опрац [oprac]. 2016в. Protokoly zjazdów Łemko-Sojuzu 1931–1935. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, опрац [oprac]. 2016г. Protokoly zjazdów Łemko-Sojuzu 1936–1939. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, Best, Paul, опрац. 2016а. Dokumenty i materiały do dziejów Łemków ze zbiorów Instytutu Karpackiego w Higganum Connecticut, USA. Katalog. Kraków: Historia Iagellonica.
Moklak, Jarosław, Best, Paul, опрац [oprac]. 2016б. Materiały organizacyjne instytucji łemkowskich w Ameryce, ч [č]. 2. Kraków: Historia Iagellonica.
Motyka, Grzegorz. 2023. Akcja „Wisła” ’47. Komunistyczna czystka etniczna. Kraków: Wydawnictwo Literackie.
Naja Szkòła w unijnym projekcie FosterLang. Доступ [Dostup]: 30.11.2024. http://najaszkola.eu/naja-szkola-w-unijnym-projekcie-fosterlang/.
Okulska, Joanna. 2008. Tożsamość etniczno-kulturowa Łemków w środkowej części Beskidu Niskiego w świetle badań socjologicznych. Gorlice: Zjednoczenie Łemków.
Orłowska, Beata A. 2013. Transmisja tożsamości (studium przypadku Łemków). Strzelce Krajeńskie: Lemko Tower.
Orłowska, Beata A, Korenda-Gojdź, Karolina, ред [red]. 2019. Łemkowie – swoi czy obcy? Gorzów Wielkopolski: Wydawnictwo Naukowe Akademii im. Jakuba z Paradyża.
Pecuch, Mirosław. 2009. Tożsamość kulturowa Łemków w zachodniej Polsce i na Ukrainie. Studium porównawcze. Gorzów Wielkopolski: Zjednoczenie Łemków.
Pisuliński, Jan. 2009. Przesiedlenie ludności ukraińskiej z Polski do USRR w latach 1944–1947. Rzeszów: Wydawnictwo Uniwersytetu Rzeszowskiego; Выд [Vyd]. ІІ. 2017. Rzeszów: Libra.
Pisuliński, Jan. 2017. Akcja specjalna „Wisła”. Rzeszów: Libra.
Prezentacja. Oficyna Wydawnicza RutenicArt. Доступ: 30.11.2024. https://www.facebook.com/OficynaWydawniczaRuthenicArt/.
Próchnicki, Włodzimierz. 2018. «Rzeczywistość współczesnej humanistyki». В: Uniwersytet XXI wieku. Nauka i lokalność. Studia. Ред. Jarosław Ławski, Kamil K. Pilichiewicz, 61–82. Białystok: Wydawnictwo Prymat.
Reitter, Paul, Wellmon, Chad. 2021. Permanent Crisis. The Humanities in a Disenchanted Age. Chicago: The University of Chicago Press. DOI: https://doi.org/10.7208/chicago/9780226738376.001.0001
Rieger, Janusz, опрац. 2016. Mały słownik łemkowskiej wsi Bartne. Warszawa: Uniwersytet Warszawski – Wydział „Artes Liberales”.
Sowa, Jan. 2014. «Humanistyka płaskiego świata». Teksty Drugie, ч [č]. 1: 192–207.
Stachowiak, Andrzej. 2009. Chrystus z łemkowskiego krzyża. Rzecz o kamiennych krzyżach na Łemkowszczyźnie. Gorlice: Zjednoczenie Łemków.
Starzyński, Jerzy, Tarasiewicz, Bogumiła, ред. 2011. Łemkowie – wczoraj, dziś, jutro… Legnica: Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera”.
Šmigeľ, Michal, Halczak, Bohdan, Drozd, Roman, Dudra, Stefan, Kozakevych, Olena, ред [red]. 2018a. Lemkovia, Bojkovia, Rusini – dejiny, súčasnosť, materialna a duchovná kultura, т. 7, ч [č]. 1. Banská Bystrica: Vydavateľstvo Belianum, Univerzita Mateja Bela.
Šmigeľ, Michal, Halczak, Bohdan, Drozd, Roman, Dudra, Stefan, Kozakevych, Olena, ред. 2018б. Lemkovia, Bojkovia, Rusini – dejiny, súčasnosť, materialna a duchovná kultura, т. 7, ч [č]. 2. Banská Bystrica: Vydavateľstvo Belianum, Univerzita Mateja Bela.
Tarasiewicz, Bogumiła. 2009. Wesele łemkowskie – obrzęd i muzyka. Tradycja a współczesność. Legnica: Łemkowski Zespół Pieśni i Tańca „Kyczera”.
Wolff-Powęska, Anna. 2023. «Humanistyka zaangażowana». Er(r)go. Teoria-Literatura-Kultura, ч [č]. 47: 167–184. DOI: https://doi.org/10.31261/errgo.14717
Wójtowicz-Huber, Bernadetta. 2008. „Ojcowie narodu”. Duchowieństwo greckokatolickie w ruchu narodowym Rusinów Galicyjskich (1867–1918). Ред [Red]. Jan Koźbiał. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego. DOI: https://doi.org/10.31338/uw.9788323531999
Zasady postępowania przy udzielaniu dotacji. Доступ [Dostup]: 29.11.2024. https://www.gov.pl/web/mniejszosci-narodowe-i-etniczne/zasady-postepowania-przy-udzielaniu-dotacji2.
Zięba, Andrzej A., ред. 1997a. Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Zięba, Andrzej A., 1997б. «Od redakcji». В: Łemkowie i łemkoznawstwo w Polsce. Pед [Ped]. Andrzej A. Zięba, 5–14. Kraków: Polska Akademia Umiejętności.
Żemigała, Marcin. 2022. Społeczna odpowiedzialność nauki. Zarządzanie – badania – wpływ społeczny. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego.
Żurko, Jerzy. 2000. Rozsiedlenie ludności w ramach akcji „Wisła” w dawnych województwie wrocławskim. Opracowanie materiałów źródłowych. Wrocław: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego.
