Call for papers

04-05-2023

Redakcja czasopisma „Rocznik Ruskiej Bursy” zaprasza autorów do udziału w tomie 19 rocznika, za rok 2023

Sztuka łemkowska/ rusińska – jej granice i funkcje

Tematem przewodnim tegorocznego wydania „Rocznika Ruskiej Bursy” będzie  sztuka – działalność artystyczna i jej wytwory, które łączone  są z przestrzenią kulturową określaną jako łemkowska/ rusińska. Jest to jedno z pytań problemowych stawianych rzeczywistości kulturowo-etnicznej o jej zasięg i istotę. Co i jak kształtuje tę rzeczywistość pod względem treści, jakie działania i wytwory, mające określoną, specyficzną formę i ekspresję, opisywane są, interpretowane i klasyfikowane jako łemkowskie/ rusińskie? Co brane jest pod uwagę przy takich etnicznych przyporządkowaniach? Jak się one mają wobec innych, rzekomo „uniwersalnych”, ponadetnicznych klasyfikacji? Jak się przecinają różne granice, w ramach których interpretuje się dane dzieło czy fakt artystyczny, ekspresję autorską, kierunek lub tendencję twórczą?  Wreszcie, w jakim celu, dla jakich funkcji, z jakimi efektami tworzone są etniczne interpretacje i klasyfikacje sztuki? Na jakiej bazie prowadzone są takie działania? Kiedy bowiem formy twórcze, których tworzywem jest słowo, język, klasyfikowane są zazwyczaj wg specyfikacji etnicznej tego języka i jest to najbardziej oczywisty sposób rozpoznania/ określenia utworu jako łemkowskiego/ rusińskiego, to przy sztuce takiego powiązania nie znajdziemy. Środków plastycznej ekspresji takich jak kolor, faktura, światło, linia, kreska, dynamika formy itp., nie można odnieść do wyznaczników granic etnicznej wspólnoty. Jednakże, podobnie jak to jest praktykowane w stosunku do innych podsystemów kulturowych, sztuka i artyści prezentowani są bardzo często w przestrzeni etnicznych pojęć i granic. Paralelnie do takich kategorii jak łemkowska/ rusińska literatura, łemkowska/ rusińska muzyka, teatr rusiński (nie aż tak dawno doprecyzowanych, czy niezupełnie doprecyzowanych) zaczyna też funkcjonować i być dookreślane pojęcie łemkowskiej/ rusińskiej sztuki.  

W niniejszym numerze „Rocznika Ruskiej Bursy” chcemy właśnie przyjrzeć się, poddać pod dyskusję, a tym samym wziąć udział w tych dyskursywnych procesach, które zmierzają do rozpoznania kategorii łemkowskiej/ rusińskiej sztuki. Ukazać, jakie argumenty i wartości jakościowe używane są do nadania treści etnicznej artystycznym formom plastycznym. Przyjrzeć się interpretacjom różnych wymiarów działalności artystycznej i jej efektów jako specyficznej dla ducha, mentalności, sposobu widzenia świata, wzorów kulturowych łemkowskiej/ rusińskiej wspólnoty. Tym sposobem ustosunkować się do samego pojęcia sztuki łemkowskiej/ rusińskiej jako swoistego zasobu i dziedzictwa uznawanego za własność etnosu  i znacząco wpływającego na tożsamość zbiorową.

Oczekujemy, że wśród tekstów, jakie zostaną włączone do 19. numeru „Rocznika Ruskiej Bursy”, będą takie, które:  

  1. Dotyczyć będą wytworów artystycznych, charakter etniczny jakich został określony na poziomie klasyfikacji etnograficznych dotyczących łemkowskiej kultury ludowej. Dlatego wchodzą one już tradycyjnie, nawykowo w zasięg etnograficznych, a tym samym i etnicznych granic wyznaczanych przez pojęcie łemkowski. Łemkowska architektura drewniana sakralna i świecka, mała architektura (kapliczki, krzyże kamienne), ludowa rzeźba kamienna, ludowe ozdoby, sztuka użytkowa mogą stać się przedmiotem prezentacji, interpretacji kulturowej, dyskusji formalnej nad jej specyfiką, pogranicznym charakterem itp.
  2. Ich przedmiotem będzie sztuka cerkiewna z obszaru Łemkowyny/ Rusi Karpackiej, przede wszystkim ikony i wyposażenie cerkwi. Mogą zawierać próby określenia ich jakości i niepowtarzalnego charakteru powiązanego z kulturową przestrzenią Karpat, z wpływami ludowymi, z historycznymi faktami oddziałującymi na specyfikę kultury regionalnej Rusinów Łemkowskich/ Karpackich. Mogą krytycznie odnosić się do prób określenia takiej specyfiki, zajmować się proweniencją i zewnętrznymi ośrodkami, gdzie zamawiane były ikony/ ikonostasy do lokalnych cerkwi. Mogą nawiązywać też do obecnych hybrydowych form wprowadzanych do nowobudowanych świątyń, ich źródeł i powiązania ze sztuką cerkiewną.
  3. Zostaną poświęcone indywidualnym artystom i ich twórczości, podejmując tym samym kwestię przynależności etnicznej danego twórcy. Jak wiadomo, taka przynależność nie jest sprawą bezsporną, dlatego że nakłada się tu aspekt samookreślenia etnicznego, a czasem braku takiej deklaracji, na przypisanie zewnętrzne artysty do wspólnoty na zasadzie primordialnej, rodowej. Jednakże są też twórcy, którzy w sposób jednoznaczny wpisują się biograficznie w łemkowskość/ rusińskość i, co często się z tym wiąże, próbują tę przynależność wyrażać przy pomocy środków artystycznych, wprowadzając np. do swoich obrazów, grafik, rzeźb itp. elementy łemkowskiego pejzażu przyrodniczego czy kulturowego, symboli, znaków, tekstów, aluzji.
  4. Będą prezentować autorskie spojrzenie na twórczość i artystyczną spuściznę światowej sławy artystów takich jak Epifan Drowniak (Nikifor), Andy Warhol, Jerzy Nowosielski. Rozwijać i argumentować kwestię ich powiązania z łemkowską/ rusińską przestrzenią kulturową nie tylko na podstawie biograficznej, ale też ze względu na charakter i duchowy wymiar twórczości.
  5. Będą rozważać kwestie funkcjonalnego użycia symbolu personalnego wielkiego, sławnego rodaka jako ambasadora łemkowskiej/ rusińskiej kultury, jej potencjału i podbudowy dla ekspresji artystycznej, którą się zachwycił „wielki świat”. Ustosunkowywać się mogą do wszelkiego rodzaju mitów, mistyfikacji, nadinterpretacji, ale też tworzyć polemikę z utrwalonymi stereotypami, centrowymi klasyfikacjami i interpretacyjnymi zawłaszczeniami.
  6. Stawiać będą pytania charakteru ogólnego odnoszące się do relacji sztuka i etniczność. Przede wszystkim w kwestii granic prowadzonych i wyznaczanych w celu włączania lub wyłączania danej twórczości do/ z łemkowskiego/ rusińskiego uniwersum. Mogą określać parametry i wyznaczniki przynależności do tego uniwersum, które są postulowane lub praktykowane z perspektywy etnicznej. Mogą polemizować z przyjętymi czy wprowadzanymi klasyfikacjami bądź przeciwnie, argumentacyjnie je utwierdzać, gruntować.

Oczekujemy artykułów interdyscyplinarnych, dyskutujących temat tytułowy w różnych aspektach, dokonujących pogłębionych analiz i interpretacji, otwierających dyskusje, ukazujących zmiany lub trwałość danych przeświadczeń czy klasyfikacji, określeń. Mamy nadzieję, że dla wielu autorów będzie to temat interesujący. 

Prosimy o zgłaszanie udziału poprzez podanie tematu artykułu i krótkiego opisu treści do 31.05.2023 r. Gotowe artykuły w języku łemkowskim/ rusińskim, polskim lub angielskim, opracowane wg wytycznych redakcyjnych  „Річникa Руской Бурсы/ Rocznika Ruskiej Bursy”  (https://journals.akademicka.pl/rrb/about/submissions) prosimy nadsyłać na adres rocznik.ruskiej.bursy@wp.pl do 15.08.2023 r.    

                                                                                                                                                                                             Redaktorka „Річникa Руской Бурсы/ Rocznika Ruskiej Bursy”                                                                                                                     Helena Duć-Fajfer

 

 

 

 

Редакция часопису «Річник Руской Бурсы» просит зголошати участ в томі 19 річника, за рік 2023

Лемківскє/ русиньскє мистецтво – його границі і функциі

Ведучом темом тогорічного выданя «Річника Руской Бурсы» буде мистецтво - артистычна діяльніст і єй вытворы, якы одношены сут до культурового простору окрисляного як лемківскій/ русиньскій. Єст то єдно з проблемовых звідань ставляных культурово-етнічній реальности о єй обсяг і суть. Што і як творит тоту реальніст од змістовой стороны, якы діяня і вытворы, маючы окрислену/ специфічну форму і експресию, описуваны сут, інтерпретуваны і клясифікуваны як лемківскы/ русиньскы? Што є бране до увагы при такых етнічных назначынях? Як ся они мают до інчых, мнимо «універсальных» позаетнічных, естетычных клясифікаций? Як ся протинают ріжны границі, в рамах якых інтерпретує ся даный артистычный твір, авторску експресию, творчый напрям, тенденцию? Вкінци в якій ціли, для якых функций, з якым ефектом творены сут етнічны інтерпретациі і клясифікациі мистецтва? На якых основах ведут ся такы  діяня? Коли бо формы творчости основаны на слові, языку клясифікує ся найчастійше подля етнічной специфікациі того языка і то є найбарже очывидный спосіб розпознаня/ окрисліня твору як лемківского/ русиньского,  то при мистестві такого повязаня не найдеме. Плястычных середків експресиі такых як кольор, фактура, світло, ленія, криска, динаміка формы ітп. не мож однести до етнічных вызначників границ спільноты. Єднак, подібні як то є чынене в однесіню і до інчых культуровых підсистемів, мистецтво і артисты презентуваны сут барз часто в просторі етнічных окрислінь і границ. Паралельні до такых катеґорий як лемківска/ русиньска література, лемківска/ русиньска музыка, русиньскій театр (не аж од так давна допрецизуваных, ци не докінце допрецизуваных) зачынат тіж фунґувати і быти доокрисляне понятя лемківского/ русиньского мистецтва.

В сесым чыслі «Річника Руской Бурсы» хочеме як раз присмотрити ся, піддати під дискусию, а тым самым взяти участ в тых дискурсивных процесах, якы мают доокрислити катеґорию лемківского/ русиньского мистецтва. Вказати, якы арґументы і якістны вартости хоснуваны сут для наданя етнічного змісту артистычным плястычным творам. Присмотрити ся  інтерпретациям ріжных вымірів артистычной діяльности і єй ефектів як специфічной для духа, ментальности, способу постеріганя світа, культуровых взорів лемківской/ русиньской спільноты. Тым способом однести ся до самого понятя лемківского/ русиньского мистецтва як своєрідного засобу і дідицтва етносу, узнаваного за своє і значучо влияючого на збірну достоменніст.

Серед текстів, якы останут влучены в обсяг 19 чысла «Річника Руской Бурсы», сподіваме ся  такых, што:

  1. Односити ся будут до артистычных вытворів, етнічный характер якых окрисленый остал на рівни етноґрафічных клясифікаций народной лемківской культуры. Прото входят они уж традицийні, навыково до простору етноґрафічных, а тым самым і етнічных границ вызначаных понятьом лемківскій. Лемківска деревяна архітектура сакральна і світска, мала архітектура (капличкы, кресты) народна різба камінна ци деревяна, народны прикрасы, ужыткове мистецтво можут стати ся предметом презентациі, культуровой інтерпретациі, формальной дискусиі над єй специфіком, пограничным характером ітп.
  2. Іх предметом буде церковне мистецтво з обшыри Лемковины/ Карпатской Руси, предо вшыткым іконы і декорацийны елементы внутри церкви. Можут явити ся пробы окрисліня іх якости і специфікы повязаной з культуровым карпатскым простором, з народныма влиянями, з історичныма фактами влияючына на специфіку реліґійной культуры лемківскых/ карпатскых Русинів. Можут критычні односити ся до проб окрисляня такой специфікы, занимати ся провенєнцийом і зовнішніма осередками, в якых замавляны были іконы/ іконостасы до локальных церкви. Можут односити ся і до днешніх гыбридных форм вводженых до ново ставляных храмаів, іх джерел і повязаня з церковном штуком.
  3. Посвячены останут індивідуальным артистам і іх творчости, піднимаючы тым самым квестию етнічной приналежности даного творця. Як відомо, така приналежніст неє справом безспорном прото, што накладают ся гев чынникы етнічного самоокрисліня, а нераз браку такой деклярациі, з чынниками зовнішнього приписаня до спільноты на примордіяльній основі роду, з якого даный артиста ся веде. Єднак сут тіж творці, якы вполни, на обох основах, вписуют ся біоґрафічні в лемківскіст і, што часто ся з тым вяже, прібуют тоту лемківскіст выражати артистычныма середками хоц бы през вводжыня до своіх образів, ґрафік, різб ітп. елементів лемківского природного ци культурового пейзажу, символів,  знаків, текстів, алюзий.
  4. Презентувати будут авторскє пізріня на творчіст і артистычну спадковину світовой славы артистів такых, як Єпіфаній Дровняк (Никыфор), Енді Воргол, Юрій Новосільскій. Розвивати і арґументувати квестию іх повязаня з лемківскым/ русиньскым культуровым простором не лем на біоґрафічній основі але тіж з огляду на характер і духове ядро творчости.
  5. Розважати будут квестиі функцийного схоснуваня персонального символу великого, славного краяна як амбасадора лемківской/ русиньской культуры, єй потенцийности і підґрунтя для артистычной експресиі, яком ся захопил «великій світ». Односити ся можут до всякого рода міфів, містифікаций, надінтерпретаций, але тіж нести полеміку з утырваленыма стереотыпами, центровыма клясивікациями і інтерпретацийныма завлащынями.
  6. Ставляти будут звіданя загального характеру в однесіню до реляциі мистецтво а етнічніст. Предо вшыткым в квестиі границ веденых і вызначаных в ціли влучаня або вылучаня даной творчости до/ з лемківского/ русиньского універсум. Можут окрисляти параметры і вызначникы приналежности до того універсум, якы сут постулюваны обо практыкуваны з етнічной перспектывы. Можут полемізувати з принятыма або вводженым клясифікациями ци противні, арґументацийні іх утверджати, ґрунтувати.

Сподіваме ся статій інтердисциплінарных, дискутуючых наголовкову тему в ріжных аспектах, ведучых поглублены аналізы і інтерпретациі, отвераючых дискусию, вказуючы зміны або тырваліст даных пересвідчынь ци клясифікаций, окрислінь. Маме надію, жа для вельох авторів буде то інтересуюча тема.

 Просиме зголошати свою участ, подаючы тему статі і короткій єй плянуваный зміст, до 31.05.2023 р. Готовы статі в лемківскым/ русиньскым, польскым або анґлицкым языку, опрацуваны подля редакцийных принципів «Річника Руской Бурсы» (https://journals.akademicka.pl/rrb/about/submissions) просиме присылати на адрес rocznik.ruskiej.bursy@wp.pl до 15.08.2023 р.

                                                                                              Редакторка «Річника Руской Бурсы» 

                                                                                              Олена Дуць-Файфер