Kulʹturovy naslіdstva akciі «Vіsla» dlâ Lemkіv

Abstrakt

KONSEKWENCJE KULTUROWE AKCJI „WISŁA” DLA ŁEMKÓW

Tekst jest próbą zaakcentowania łemkowskiej perspektywy w upamiętnieniach akcji „Wisła” po siedemdziesięciu latach od jej przeprowadzenia. Kulturowe konsekwencje są z tej perspektywy istotniejsze od wszelkich innych, gdyż łemkowskość jako kategoria etniczno-kulturowa została w wyniku dyslokacji całkowicie zdestruowana, a Łemkowie zostali poddani wynarodowieniu. Rozważania osnute zostały wokół dwóch głównych wątków. Pierwszy odnosi się do ideologicznego łączenia Łemków z Ukraińcami jako ofiar akcji „Wisła” dla umotywowania ich jedności tożsamościowej. W tym przypadku ukazano zafałszowanie i negatywne skutki takiej propagandy. Drugi wątek eksponuje istotę strat kulturowych, z wyakcentowaniem kwestii językowych, dla zagrożenia egzystencji tej grupy jako odrębnego etnosu. Oparto go po części na badaniach nad traumą związaną z dyslokacją i zanikaniem najistotniejszych wyznaczników odrębności kulturowej Łemków, na danych statystycznych ustalonych w trakcie spisów powszechnych z lat 2002 i 2011 oraz na obserwacjach zachowań i postaw etnicznych w pokoleniach dzieci, wnuków i prawnuków wysiedleńców. Podane przykłady i dane ukazują alarmującą skalę rozbicia i destrukcji wspólnoty łemkowskiej po siedemdziesięciu latach „płynięcia Wisły” czyli strategicznego wynaradawiania i są swojego rodzaju komunikatem zagrożenia sformułowanym w ramach humanistyki zaangażowanej.